Vì sao người dân vùng biển Quảng Ngãi thường vớt được cổ vật?

Hàng chục xác tàu cổ đắm đã được phát hiện trên vùng biển các xã Bình Châu, Bình Thuận, huyện Bình Sơn (nay là xã Đông Sơn và Vạn Tường, tỉnh Quảng Ngãi). Do đó, nhiều ngư dân đã vớt được cổ vật trên vùng biển này.

Lão nông “có duyên” với tượng thần khỉ 

Ngày 20/8, UBND tỉnh Quảng Ngãi quyết định xác lập quyền sở hữu toàn dân, giao tượng thần khỉ Hanuman cho Bảo tàng tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi quản lý. Tượng thần khỉ này do ông Dương Đình Lục (trú tại xã Vạn Tường) tìm thấy trên biển năm 2021.

Trao đổi với phóng viên Dân trí, ông Dương Đình Lục cho biết lúc rảnh rỗi ông thường ra biển bắn cá. Năm 2021, trong một lần ra biển, ông phát hiện nhiều mảnh gốm, sứ trôi dạt vào bờ.

Theo ông Lục, tại vùng biển Quảng Ngãi có nhiều tàu cổ đắm. Một số con tàu được trục vớt cho thấy hàng hóa trên tàu là gốm, sứ. Do đó, sau mỗi cơn bão, các mảnh gốm, sứ dạt vào bờ rất nhiều.

“Thấy nhiều mảnh gốm, sứ mới trôi dạt vào bờ nên trong lúc lặn bắt cá, tôi chú ý tìm kiếm. Lặn một hồi lâu tôi thấy khối đá nhô lên khỏi lớp cát. Tôi kiểm tra kỹ phát hiện đây là một bức tượng khỉ”, ông Lục nói.

Tượng rất nặng, ông Lục phải thuê xe cẩu để trục vớt. Theo ông Lục, thấy bức tượng đẹp, có yếu tố tâm linh nên ông đưa về nhà để thờ. Lúc đó, ông không biết tượng khỉ là cổ vật văn hóa Chăm Pa.

“Biển mênh mông, tôi chỉ lặn bắt cá mà vô tình phát hiện ra nên cảm thấy có duyên với bức tượng. Do đó tôi đưa tượng về nhà thờ”, ông Lục chia sẻ.

Một thời gian sau, thông tin ông Lục vớt được tượng khỉ đến tai giới buôn đồ cổ. Có người đã hỏi mua bức tượng với giá 2 tỷ đồng nhưng ông Lục không bán. Chính quyền địa phương phát hiện sự việc nên động viên ông Lục bàn giao tượng cho nhà nước. Năm 2023, ông đồng ý giao tượng cho Bảo tàng tổng hợp Quảng Ngãi nghiên cứu.

Hội đồng thẩm định của Bảo tàng tổng hợp Quảng Ngãi xác định, đây là tượng thần khỉ Hanuman thuộc văn hóa Chăm Pa. Tượng có niên đại thế kỷ XI-XII. Tượng được làm từ đá sa thạch, cao 84cm, nặng 150kg.

“Nghĩa địa tàu cổ” ở Quảng Ngãi

Năm 1998, dấu hiệu xác tàu cổ đầu tiên trên vùng biển Quảng Ngãi lộ diện khi ngư dân phát hiện nhiều đồ gốm, sứ cổ và mảnh ván tàu. Kể từ thời điểm đó, hàng loạt xác tàu cổ được phát hiện.

Tính đến thời điểm này đã có 11 xác tàu cổ được phát hiện trên vùng biển Quảng Ngãi. 

Trong đó, xác tàu thứ 11 được phát hiện tại vùng biển thôn Tuyết Diêm 3, xã Bình Thuận (nay là xã Vạn Tường). Con tàu đã được khai quật và phát hiện nhiều hiện vật có niên đại thế kỷ XVII.

Theo ông Nguyễn Tuấn Lâm, nguyên là Chuyên gia khảo cổ học dưới nước (Bảo tàng Lịch sử Việt Nam), tại vùng biển Quảng Ngãi đã phát hiện nhiều xác tàu cổ đắm, đặc biệt là vùng biển Bình Châu (nay thuộc xã Đông Sơn).

Kết quả khảo cổ cho thấy tàu đắm là những thương thuyền, hầu hết chở đầy gốm, sứ. Từ kết quả đó có thể nhận định, từ trước thế kỷ XIII, khu vực biển Bình Châu từng có một thương cảng sầm uất. Đây là điểm trung chuyển quan trọng trong tuyến giao thương trên biển Đông, "con đường tơ lụa" trên biển.

Qua nghiên cứu vết tích một số con tàu đắm, các chuyên gia nhận thấy có dấu vết hỏa hoạn. Có thể tàu bè đến thương cảng trao đổi hàng hóa rồi bị cháy, cũng có thể bị cướp biển tấn công, hoặc trong quá trình neo đậu tránh trú bão bị chìm.

Sau hàng trăm năm, những xác tàu này dần phát lộ. Hàng hóa trên tàu bị sóng biển đánh vỡ, trôi dạt. Do đó, ngư dân hành nghề trên biển có thể phát hiện được cổ vật từ xác tàu cổ.