Vì sao cửa khẩu Ma Lù Thàng ùn ứ hàng trăm xe container?

Bên ngoài xe dồn ứ, bên trong bốc hàng “nhỏ giọt”

Theo quan sát của chúng tôi, tại thị trấn Phong Thổ, ngoài 2 bãi xe lớn - mỗi bãi chứa chừng 70 xe - chỉ có các bãi xe tự phát do người dân có đất vườn cạnh đường tự lập, mỗi bãi chứa 5 -10 xe.

Thời gian này, hàng loạt tấm biển mới tinh mời chào xe vào đỗ với câu “có điện lưới” mọc lên cạnh đường. Ông Hải, một nhà dân có đất cho 5 chiếc xe đỗ 20 ngày nay, cho biết, phí đỗ xe và cắm điện cho tủ bảo ôn ở container cho một xe là 150.000/ngày. Xe không cần cắm điện là 100.000/ngày. 20 ngày qua, ông đã thu hơn 10 triệu đồng.

Lượn một vòng qua thị trấn Phong Thổ, sơ sơ chúng tôi đếm được khoảng 200 xe container chở hàng, hầu hết mang biển 15R, 16R, 34R, từ Hải Phòng lên. Có những chiếc vào được bãi đỗ, còn vài chục chiếc đỗ dọc quốc lộ 12 qua thị trấn hoặc đậu lung tung trên những khu đất trống.

UBND huyện Phong Thổ đang vội vã cử một doanh nghiệp làm đường có máy xúc san gạt mặt bằng cạnh quốc lộ, bên bờ sông Nậm Na để lấy bãi đỗ cho xe container, tránh tình trạng xe đỗ lề đường gây ùn tắc.

Tiếp tục đi lên cửa khẩu Ma Lù Thàng, cách thị trấn Phong Thổ 20km, chúng tôi thấy thi thoảng những bãi đỗ xe nhỏ nằm cạnh đường. Nhưng điều ngạc nhiên nhất là khi bước chân vào cửa khẩu, chỉ thấy hai bãi đỗ bên ngoài có khoảng chừng dăm chục chiếc. Bên trong cửa khẩu, đường rộng thênh thang, chỉ có chục chiếc xe nối đuôi nhau, lái xe bỏ đi đâu mất. Vào đến bãi bốc dỡ hàng, những tưởng trông thấy cảnh bốc dỡ hối hả của hàng chục chiếc cùng lúc. Nhưng kỳ lạ là bãi bốc dỡ hàng rộng mênh mông, có thể chứa được vài chục xe cùng bốc dỡ một lúc, nhưng chỉ có hai xe hàng da cá và hạt mắc-ca đang được dỡ hàng sang những xe 5 tấn chất tới nóc từ phía Trung Quốc sang đón hàng.

Ở ngoài thị trấn, xe xếp hàng chờ như cá khô; còn trong cửa khẩu cảnh bốc dỡ hàng lại nhàn nhã “nhỏ giọt”!

“Bên kia chỉ cho nhập thế…”

Đáp lại nét mặt kinh ngạc của chúng tôi, Thượng úy biên phòng Đỗ Văn Việt, Trạm phó Trạm kiểm soát cửa khẩu Ma Lù Thàng, nói ngay: “Bên kia chỉ cho nhập có thế anh ạ. Các đơn vị cửa khẩu bên ta sẵn sàng tạo điều kiện để thông quan và bốc dỡ, mỗi xe chỉ chừng hai đến hai tiếng rưỡi là xong. Nhưng bên kia không đồng ý cho các chủ hàng nhập ồ ạt. Mỗi ngày chỉ từ 5 - 7 xe được bốc dỡ hàng và nhập sang”.

Hóa ra, tình trạng ùn xe, xếp hàng chờ xuất là một tình trạng đắt hàng “ảo”. Thượng úy Việt cho biết, lý do các xe container đổ dồn sang đây là do phía Trung Quốc đóng cửa khẩu Hà Khẩu, Lào Cai đối với mặt hàng tạm nhập tái xuất, nhưng lại cho mở nhỏ giọt ở đây theo chính sách biên mậu thị trường trên đầu số cư dân.

Đối diện với cửa khẩu Ma Lù Thàng là cửa khẩu Kim Thủy Hà, trấn Nà Phà, huyện Kim Bình, châu Hồng Hà, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc. Lưu lượng xe tăng đột biến tại cửa khẩu này là hiện tượng chưa bao giờ xảy ra từ năm 2004 tới nay.

Ông Nguyễn Thái Sơn, Trưởng BQL Khu kinh tế cửa khẩu Ma Lù Thàng cho biết, đối mặt với hiện tượng xe chở hàng ùn ùn kéo đến cửa khẩu như thế này có thể là một cơ hội tăng thu cho ngân sách tỉnh đầu năm. Nhưng ngược lại cũng là một thách thức về mặt quản lý, điều tiết, giữ an ninh đối với cửa khẩu vốn chỉ quen xuất nông sản với lưu lượng 5 - 10 xe/tháng trong suốt 10 năm trở lại đây.

Ban Quản lý khu kinh tế cửa khẩu gồm các lực lượng biên phòng, hải quan, cảnh sát… đã phối hợp với UBND huyện Phong Thổ ra hàng loạt những biện pháp để xử lý tình hình: Do cửa khẩu không đáp ứng đủ nguồn điện cho số đông xe đông lạnh có nhu cầu bảo ôn (khoảng 100 xe) nên đã hướng dẫn họ quay về thị trấn dừng chờ. Với số công nhân bốc vác từ 100 - 200 người thường trực ở địa phương, có lúc tăng lên 500 - 600 người với những đội bốc vác từ Lào Cai sang, Ban tiến hành phát đồng phục, đeo thẻ để hình thành những đội bốc vác tự quản. Kiểm tra, giám sát 24/24h để giữ gìn an ninh trật tự. Bởi thế nên hàng trăm xe container có mặt tại Phong Thổ cả tháng nay nhưng chưa xảy ra vụ việc mất an ninh nào.

Ông Sơn cũng cho biết thêm, mặt hàng tạm nhập tái xuất lưu thông qua cửa khẩu gần đây chủ yếu là các loại hạt, da cá khô, hàng đông lạnh, là những mặt hàng từ nước thứ ba nhập vào Trung Quốc, chủ hàng nhập và xuất đều là người Trung Quốc. Phía Việt Nam và các chủ hàng áp tải đều là người làm thuê, làm dịch vụ. Việc ùn tắc xe chờ thông quan không ảnh hưởng gì đến kinh tế nội địa. Thế nên hiện nay, phía BQL để tự cho các chủ hàng liên hệ, nới rộng chính sách nhập khẩu của “phía nước bạn”. BQL chỉ có thể tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các chủ hàng bảo vệ xe, hàng trong thời gian chờ đợi.

Hiện nay, do không chờ đợi được nên một số xe đã quay đầu về Hải Phòng trả hàng.

Khu cửa khẩu kinh tế Ma Lù Thàng được thành lập theo quyết định của Thủ tướng từ năm 2001, xây dựng hoàn thiện để thu hút đầu tư từ năm 2004. Năm 2014, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Ma Lù Thàng đạt khoảng 100 triệu USD, chủ yếu là xuất hàng nông sản và nhập về các máy móc phục vụ thủy điện, thu được khoảng 40 tỷ đồng tiền thuế. Với trung bình 80.000 lượt qua lại giữa Việt Nam - Trung Quốc.

Lam Thạch