Tòa án thu thập chứng cứ rồi xét xử theo chứng cứ đó sẽ không khách quan

Chiều 9/11, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình sẽ trình Quốc hội tờ trình dự án Luật Tổ chức TAND (sửa đổi).

Về điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn thu thập tài liệu, chứng cứ của Tòa án, cơ quan soạn thảo thống kê còn hai loại ý kiến.

Loại ý kiến thứ nhất cho rằng Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ trong vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự là phù hợp và cần thiết.

Lý do, trong vụ án hình sự, Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ đã được Cơ quan điều tra, Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát thu thập, làm rõ tại phiên tòa và kết quả tranh tụng để xét xử.

Trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính, Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ mà các bên đã thu thập, giao nộp cho Tòa án theo quy định của pháp luật tố tụng và kết quả tranh tụng để xét xử.

"Tòa án thu thập chứng cứ rồi sau đó xét xử theo chứng cứ tự mình thu thập có thể sẽ không khách quan, không đánh giá đầy đủ các nguồn chứng cứ khác do các bên thu thập", theo quan điểm của TAND Tối cao.

Cơ quan này cho rằng việc điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn thu thập tài liệu, chứng cứ của Tòa án nhằm bảo đảm nguyên tắc vô tư, khách quan, để Tòa án luôn giữ vai trò là trọng tài và phán xử trên cơ sở chứng cứ mà các bên đưa ra, thực sự tôn trọng, bảo đảm nguyên tắc tranh tụng.

Bên cạnh đó, việc này cũng nhằm tạo thuận lợi cho đương sự, người tham gia tố tụng khác trong quá trình giải quyết, xét xử vụ việc dân sự, vụ án hành chính, Tòa án sẽ hướng dẫn đương sự thu thập chứng cứ và lập hồ sơ vụ việc.

Loại ý kiến thứ hai đề nghị cân nhắc kỹ quy định này vì có thể khó khăn cho việc giải quyết vụ án. Việc quy định Tòa án thu thập chứng cứ vẫn phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của nước ta hiện nay.

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Tư pháp tán thành quy định của dự thảo luật theo hướng Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ.

Thay vào đó, Tòa án hướng dẫn, yêu cầu đương sự thu thập chứng cứ và lập hồ sơ vụ việc dân sự, vụ án hành chính; hỗ trợ đương sự là người yếu thế trong xã hội thu thập chứng cứ trong vụ việc dân sự, vụ án hành chính.

Cơ quan thẩm tra chỉ rõ, đối với vụ án hình sự, việc khởi tố, điều tra, truy tố thuộc trách nhiệm của Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát. Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ do Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát thu thập có trong hồ sơ vụ án, sau khi đã kiểm tra, làm rõ tại phiên tòa, kết quả tranh tụng tại phiên tòa để ra phán quyết về vụ án.

Nếu thiếu chứng cứ hoặc có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm, Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

Đối với vụ việc dân sự, vụ án hành chính, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh nghĩa vụ thu thập chứng cứ và chứng minh thuộc về đương sự, Tòa án không có trách nhiệm này.

Theo cơ quan thẩm tra, Tòa án căn cứ vào tài liệu, chứng cứ mà các bên thu thập được và giao nộp cho Tòa án, sau khi đã kiểm tra, làm rõ tại phiên tòa, kết quả tranh tụng tại phiên tòa để ra phán quyết.

"Nếu Tòa án thu thập chứng cứ mà sau đó lại dựa vào chính những chứng cứ do mình thu thập để ra phán quyết sẽ không bảo đảm nguyên tắc khách quan, vô tư", theo quan điểm của Ủy ban Tư pháp.

Nhưng bên cạnh đó, cơ quan thẩm tra cho biết có ý kiến không tán thành với dự thảo Luật.

Luồng ý kiến này cho rằng các luật hiện hành đều quy định Tòa án thu thập chứng cứ một số trường hợp, điều kiện nhất định, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của nước ta.

Theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, nếu tại phiên tòa phát sinh vấn đề cần xác minh, thu thập, bổ sung chứng cứ, Tòa án phải tạm ngừng phiên tòa để xác minh, thu thập, bổ sung chứng cứ trong một số trường hợp luật định chặt chẽ.

Trong khi đó, Bộ luật Tố tụng dân sự và Luật Tố tụng hành chính quy định nghĩa vụ thu thập chứng cứ và chứng minh thuộc về đương sự, Tòa án chỉ thu thập chứng cứ nếu đương sự không thể thu thập được và có yêu cầu.

Luật Tổ chức TAND sửa đổi gồm 154 Điều, được bố cục thành 9 chương; trong đó, bổ sung 54 điều mới, sửa đổi 93 điều, giữ nguyên 7 điều. Luật này dự kiến được xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 7 Quốc hội khóa XV, diễn ra vào giữa năm 2024.