Thủy điện Ia Krêl vỡ đập do thấm nước, lỗi kỹ thuật

Giờ nghỉ giải lao trong phiên chất vấn sáng 13/6, Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng bận rộn, từ chối trả lời báo chí về sự cố vỡ đập thủy điện Ia Krêl 2 ở Gia Lai ngày hôm qua. Bộ trưởng Xây dựng Trịnh Đình Dũng đứng gần đó chủ động cho biết “sẽ yêu cầu các phòng ban chức năng cung cấp thông tin ngay”.

Cán bộ Cục Giám định đã có báo cáo gì về Bộ về nguyên nhân của việc vỡ đập thủy điện Ia Krêl 2?

Nguyên nhân ban đầu, có thể do điểm tiếp giáp trên thân đập. Đây là một đập đất nên nơi tiếp giáp giữa đập với cống dẫn dòng - một bên là bê tông cứng, một bên là đất mềm, rất dễ xảy ra thấm. Khi có việc thấm nước tại đó mà không được kiểm soát tốt thì đất bên trong đập sẽ bị nước xói, moi ra ngoài, tạo ra lỗ hổng kiểu hàm ếch và nó sẽ sụt xuống.

Thưa Bộ trưởng, thông tin đến thời điểm này, như phán đoán của lãnh đạo địa phương thì có vấn đề về sai sót kỹ thuật ở công trình này?

Chưa đủ căn cứ để xác định việc này nhưng nguyên nhân ban đầu là do thấm nước mà sự cố thấm nước thì có thể từ rất nhiều hướng. Ngay tại vị trí tiếp giáp cống dẫn dòng, lẽ ra, trong quá trình thi công phải có được chất sét rất tốt để trám phần rìa này. Nhưng khi thi công không tốt, không có sét hoặc lượng sét ít, không đủ kín sẽ gây ra úng xuất cục bộ. Khi đó, nước thấm vào thân đập sẽ tạo thành khe hở và đất trong thân đập tiếp tục bị moi ra, sụt xuống. Đập đất, tương tự như đê, không như đập bê tông xi măng nên khi thấm cũng phải có hướng xử lý đặc biệt.

Được biết, trữ lượng nước của hồ chứa này theo thiết kế là 8-10 triệu m3 nước trong khi mới tích được 4-5 triệu (tức khoảng 50-60%) đã xảy ra sự cố. Rõ ràng cần đặt câu hỏi về chất lượng công trình trong tình huống này, thưa Bộ trưởng?

Phải xét cụ thể về đập thủy điện này. Đây là một đập đất đồng chất. Dung tích hữu ích xấp xỉ 3 triệu m3, dung tích chết xấp xỉ 5,9 triệu m3, công suất 5,5 MW, chiều cao đập 27 m. Thủy điện này được xây dựng năm 2010, trên suối Ia Krêl, thuộc lưu vực sông Pôcô. Tại thời điểm vỡ đập, mực nước thấp hơn cao trình đập tràn khoảng 1,6m. Kiểm tra hiện trường cho thấy cống dẫn dòng nằm trong thân đập có dấu hiệu bị vỡ. Bề mặt đập ở khu vực không bị vỡ xuất hiện nhiều vết nứt lớn, không có dấu hiệu nước tràn qua.

Trong quá trình làm việc giữa chủ đầu tư và đại diện Sở Xây dựng, Sở Công thương, chủ đầu tư chưa trình được các hồ sơ pháp lý dự án và hồ sơ quản lý chất lượng, công trình.

Đây không phải sự cố vỡ đập thủy điện đầu tiên mà trong khoảng 1 năm tại đây, liên tiếp có những sự cố như xe ben “đụng” đổ đập thủy điện, đập vỡ tan hoang trong đêm… Công tác thẩm định chất lượng công trình đang có vấn đề?

Đúng như vậy. Với trách nhiệm là cơ quan quản lý nhà nước về chất lượng công trình, nhìn thấy vấn đề này, vừa qua, Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ ra nghị định số 15 về quản lý chất lượng công trình. Theo đó, thay vì trước đây, việc thẩm định chất lượng được giao quyền cho chủ đầu tư thì trong nghị định này, dù chủ đầu tư vẫn là người quyết định, nhưng công tác thẩm định phải “tiền kiểm” ngay từ khâu thiết kế kỹ thuật. Hơn nữa, việc thẩm định do các cơ quan quản lý chuyên ngành nhà nước về xây dựng phải chịu trách nhiệm.

Như vậy, thay vì hậu kiểm (kiểm tra khi công trình đã xong) như trước đây, theo quy định mới, cơ quan quản lý chuyên ngành phải làm công tác kiểm tra, giám sát ngay từ đầu, từ khâu duyệt thiết kế kỹ thuật.   

Với những công trình thủy điện, ngành Công thương phải làm. Chẳng hạn, công trình thủy điện này thuộc loại hồ đập cấp, Sở Công thương phải làm, phải tiền kiểm cũng như tăng cường kiểm tra chất lượng.

Như Bộ trưởng nói, với công trình này, việc thẩm định vẫn là giao quyền cho chủ đầu tư. Vậy nếu xác định đúng sự cố vỡ đập do công trình kém chất lượng thì trách nhiệm cũng chỉ thuộc chủ đầu tư? Các cơ quan quản lý nhà nước sẽ “vô can”?

Thứ nhất, trách nhiệm liên quan đến chủ đầu tư. Thứ hai là các cơ quan tư vấn thiết kế, cơ quan thi công, cơ quan giám sát và cơ quan quản lý nhà nước… chắc chắn cũng phải có trách nhiệm chứ. Bởi vì anh phải kiểm tra, kiểm soát toàn bộ quá trình thực hiện.

Khi nhìn ra vấn đề này thì cả nước cũng đã có nhiều công trình chỉ được “hậu kiểm” mà không được “tiền kiểm” chặt chẽ như Bộ trưởng trình bày. Vậy có cần đặt vấn đề rà soát lại các công trình xây dựng theo quy định trước đây để tránh những tai nạn tương tự tiếp diễn?

Đã có tổng rà soát toàn bộ các công trình cũng như tổng kiểm tra các công trình thủy điện, hồ đập xem công trình nào thuộc Hội đồng nghiệm thu nhà nước, công trình nào do các bộ (như Bộ Công thương, Bộ NN&PTNT) và địa phương phải làm. Nếu phát hiện công trình nào chưa an toàn, nhất quyết phải dừng lại ngay.

Vừa rồi Bộ Công thương có báo cáo về kiểm tra an toàn hồ đập thủy điện. Thủy điện Ia Krêl 2 này có nằm trong diện công trình chưa đảm bảo an toàn trong quá trình vận hành?

Đập này cũng thuộc diện phải được kiểm tra vì là công trình thủy điện. Tất cả hồ đập liên quan thủy lợi, thủy điện thì đều phải kiểm tra.

Đến thời điểm này, chủ đầu tư có báo cáo, khắc phục gì sau sự cố?

Giờ đập đã vỡ như thế này thì việc khắc phục không thể một lúc làm ngay được mà phải xác định rõ nguyên nhân trách nhiệm rồi tìm biện pháp khắc phục. Còn với sự cố gây ảnh hưởng đến tài sản, tính mạng của người dân thì phải tập trung khắc phục triệt để ngay.

Tới đây địa phương phải tập trung vào khắc phục sự cố tại Ia Krêl 2. Còn Bộ Xây dựng với trách nhiệm quản lý nhà nước thì phải đứng ra đánh giá, yêu cầu địa phương tìm hiểu rõ nguyên nhân. Vì công trình thuộc thẩm quyền quản lý của UBND cấp tỉnh nên Sở Công thương và địa phương phải có trách nhiệm đánh giá toàn bộ.

P.Thảo