Thành phố từng 3 lần nhập - tách: Từ khu nhà chồ đến nơi đáng sống
(Dân trí) - Thành phố Đà Nẵng từng đầy rẫy những căn nhà chồ tạm bợ của người lao động nghèo bên sông, sau nhiều lần nhập - tách, địa phương đã chuyển mình mạnh mẽ với thương hiệu "nơi đáng sống".
Trong lịch sử, Đà Nẵng được biết đến là một thành phố cảng lớn nhất miền Trung, địa danh gắn liền với công cuộc mở mang bờ cõi Đại Việt từ nhiều thế kỷ trước. Đến nay, Đà Nẵng là một trong 6 thành phố trực thuộc Trung ương.
Mới đây, Chủ tịch nước Lương Cường đã ký quyết định tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất cho Đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố Đà Nẵng vì đã có thành tích xuất sắc trong công tác chuyển đổi số, phát triển du lịch, an sinh xã hội, góp phần vào sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
3 lần nhập - tách
Theo Cổng thông tin điện tử thành phố Đà Nẵng, đầu thế kỷ XVIII, vị trí tiền cảng của Đà Nẵng dần trở thành thương cảng thay thế cho Hội An, nhất là khi kỹ thuật đóng tàu ở châu Âu phát triển với những loại tàu thuyền lớn, đáy sâu, ra vào vịnh Đà Nẵng dễ dàng.
Năm 1835, khi vua Minh Mạng có dụ: "Tàu Tây chỉ được đậu tại cửa Hàn, còn các cửa biển khác không được tới buôn bán", Đà Nẵng trở thành một thương cảng lớn bậc nhất miền Trung.
Đà Nẵng là thành phố trực thuộc Trung ương có diện tích nhỏ nhất (Ảnh: Hoài Sơn).
Sau khi xâm chiếm nước ta, thực dân Pháp tách Đà Nẵng khỏi Quảng Nam và đổi tên thành Tourane, chịu sự cai quản trực tiếp của Toàn quyền Đông Dương.
Đầu thế kỷ XX, Tourane được Pháp xây dựng thành đô thị theo kiểu Tây phương. Cùng với Hải Phòng và Sài Gòn, Tourane trở thành trung tâm thương mại quan trọng của cả nước.
Năm 1950, Pháp trao trả Đà Nẵng cho chính quyền Bảo Đại. Tháng 3/1965, các đơn vị thủy quân lục chiến Mỹ đổ bộ vào Đà Nẵng và thiết lập một căn cứ quân sự hỗn hợp lớn.
Năm 1967, Đà Nẵng được Mỹ Ngụy ấn định là thành phố trực thuộc Trung ương và xây dựng các căn cứ quân sự và kết cấu hạ tầng. Chiến tranh đã để lại hậu quả nặng nề, hàng trăm nghìn người dân phải chạy vào các trại tị nạn, khu ổ chuột; tệ nạn xã hội tăng nhanh, sản xuất ngưng trệ.
Sau ngày đất nước thống nhất năm 1975, Đà Nẵng là thành phố trực thuộc tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, bắt tay vào khắc phục những hậu quả nặng nề của chiến tranh.
Ngày 6/11/1996, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX đã thông qua nghị quyết cho phép tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng tách thành tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng trực thuộc Trung ương.
Thành phố Đà Nẵng có 6 quận và 2 huyện với 47 đơn vị hành chính cấp xã (Ảnh: Hoài Sơn).
Thời điểm chia tách, diện tích tự nhiên của thành phố Đà Nẵng là 942,46km2, dân số 663.115 người. Về địa giới hành chính, thành phố mới có 5 quận, 1 huyện trong đất liền và 1 huyện đảo là Hoàng Sa.
Đến ngày 30/7/2024, HĐND thành phố Đà Nẵng đã thống nhất chủ trương sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện, xã giai đoạn 2023-2025, giảm 9 phường, từ 56 xuống còn 47 đơn vị hành chính cấp xã.
Theo Cục Thống kê thành phố Đà Nẵng, dân số toàn thành phố năm 2024 hơn 1,2 triệu người, diện tích 1.285km2, nhỏ nhất trong 6 thành phố trực thuộc Trung ương.
Xóa khu nhà chồ, tạo bứt phá kinh tế
Với sự phát triển vượt bậc, ngày 15/7/2003, Thủ tướng ký Quyết định công nhận thành phố Đà Nẵng là đô thị loại 1.
Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) từ hơn 2.589 tỷ đồng năm 1997, tăng đến 151.307 tỷ đồng năm 2024; GRDP bình quân đầu người từ 420 USD/người tại năm 1997, đến năm 2024 đã đạt 4.719 USD/người; tổng thu ngân sách tăng từ 1.625 tỷ đồng năm 1997 lên 27.285 tỷ đồng năm 2024.
Những khu nhà chồ mọc lên san sát trên sông Hàn (Ảnh: Ông Văn Sinh).
Sau 28 năm trở thành thành phố trực thuộc Trung ương (1997-2025), Đà Nẵng đã không còn là hình ảnh những mái nhà chồ (lán trại trên sông hoặc biển), những khu nhà "ổ chuột" ven sông.
Ngày nay, người dân Đà Nẵng càng tự hào với nhiều công trình quy mô lớn, hiện đại được đưa vào sử dụng như: hầm Hải Vân, cầu Rồng, cầu Thuận Phước, cầu Trần Thị Lý... tạo tiền đề cho sự phát triển, liên kết vùng.
Cảnh quan đô thị hai bờ sông Hàn những năm 1980 và bây giờ (Ảnh: Ông Văn Sinh).
Theo Cục thống kê thành phố Đà Nẵng, địa phương thực hiện khá tốt công tác cải cách hành chính, khơi thông các nguồn lực đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Năm 2024, GRDP của Đà Nẵng duy trì vị trí thứ 17/63 tỉnh, thành phố và dẫn đầu khu vực Duyên hải Nam Trung bộ.
Năm 2025, thành phố Đà Nẵng đề ra mục tiêu tổng thu ngân sách nhà nước hơn 30.000 tỷ đồng. Đến cuối tháng 2, tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố đạt 6.280 tỷ đồng. Lĩnh vực du lịch dịch vụ là điểm sáng trong bức tranh kinh tế của Đà Nẵng.
"5 không, 3 có, 4 an" trở thành thương hiệu
Khi nhắc đến Đà Nẵng, nhiều người nghĩ ngay đến một thành phố hiện đại. Tuy nhiên, ít ai biết rằng, Đà Nẵng từng là một vùng nông thôn, nhiều người dân vật lộn với cuộc sống nghèo khó. Nhờ vào sự đầu tư mạnh mẽ từ chính quyền và các chương trình an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, những vùng đất này đã và đang đổi thay từng ngày.
Thành phố Đà Nẵng nổi tiếng với chính sách "5 không, 3 có, 4 an" (Ảnh: Hoài Sơn).
Theo ông Nguyễn Văn An, Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam thành phố Đà Nẵng, năm 2000, các cấp chính quyền đã đưa ra sáng kiến thành phố "5 không": Không có hộ đói, sau này phát triển thành không có hộ đặc biệt nghèo; không có người mù chữ, sau này phát triển thành không có học sinh bỏ học; không có người lang thang xin ăn; không có cướp của, giết người; không có người nghiện ma túy.
Năm 2005, thành phố đánh giá lại kết quả "5 không" và đưa ra chương trình "3 có": Có việc làm, có nhà ở và nếp sống văn minh đô thị.
Đến năm 2016, thành phố "4 an" ra đời: An ninh trật tự, an toàn giao thông, an toàn thực phẩm và an sinh xã hội. Chuỗi chương trình "5 không, 3 có, 4 an" trở thành thương hiệu của "Thành phố đáng sống".
Ông An đánh giá, Đà Nẵng khác với những địa phương khác khi đưa ra chương trình "5 không, 3 có, 4 an", đã tạo ra "cú hích", thay đổi bộ mặt đời sống xã hội của thành phố.
Ngày 26/3/2021, Đà Nẵng tiếp tục có quyết định thực hiện chương trình "5 không, 3 có, 4 an" trong tình hình mới và kéo dài cho đến nay.
Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng trao tặng danh hiệu "Bà Mẹ Việt Nam anh hùng" tới các thân nhân (Ảnh: Hoài Sơn).
Ông Nguyễn Bá Sơn, Chủ tịch Hội Luật gia thành phố Đà Nẵng, nhìn nhận, câu chuyện an sinh xã hội của Đà Nẵng "không giống ai". Các cơ chế, chính sách được thành phố đề ra luôn luôn được nâng cao, bổ sung ở mỗi giai đoạn. Vóc dáng, hình hài của Đà Nẵng hôm nay có sự tác động rất quan trọng của các chương trình an sinh xã hội.
Theo Cục thống kê thành phố Đà Nẵng, năm 2024, lao động từ 15 tuổi trở lên làm việc trong các ngành kinh tế ước đạt hơn 648.000 người; tỷ lệ thất nghiệp của lực lượng lao động trong độ tuổi khoảng 2%; thu nhập bình quân của người lao động trong năm 2024 ước tính 9 triệu đồng/người/tháng, tăng 11% so với năm 2023.
Khát vọng ghi danh Đà Nẵng trên bản đồ tài chính
Ngày 26/6/2024, Quốc hội thông qua nghị quyết, cho phép Đà Nẵng thành lập Khu thương mại tự do gắn với cảng biển Liên Chiểu, thí điểm các cơ chế, chính sách thu hút đầu tư, tài chính, thương mại, du lịch và dịch vụ chất lượng cao.
Với nghị quyết này, Đà Nẵng là thành phố đầu tiên của cả nước được thí điểm Khu thương mại tự do. Đây là mô hình được tích hợp các chức năng logistics cảng biển, sân bay gắn với các hoạt động thương mại, dịch vụ, công nghiệp chế xuất và các chức năng phụ trợ khác. Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/1, thời gian thí điểm 5 năm.
Mục tiêu cụ thể đến năm 2030, Khu thương mại tự do đóng góp trực tiếp 1-2% GRDP của Đà Nẵng, năm 2040 là 9,5% và năm 2050 là 17,9%. Số lượng lao động thu hút đến năm 2030 khoảng 21.000 người, năm 2040 khoảng 90.000 người và năm 2050 là 127.000 người.
Cảng biển Liên Chiểu nơi gắn với Khu thương mại tự do Đà Nẵng (Ảnh: Hoài Sơn).
Tiếp đó, tháng 11/2024, Bộ Chính trị cũng có chủ trương thành lập Trung tâm tài chính khu vực tại Đà Nẵng. Trung tâm tài chính được áp dụng cơ chế quản lý đặc thù, vượt trội hơn so với quy định hiện hành, mang tính cạnh tranh, nhưng phải kèm theo các cơ chế giám sát, quản lý rủi ro phù hợp.
Đây là vấn đề rất mới và chưa có tiền lệ, đòi hỏi phải nghiên cứu kỹ lưỡng, tiếp cận nhiều chiều, tranh thủ khai thác tối đa kinh nghiệm những quốc gia đi trước, vừa làm vừa rút kinh nghiệm để kịp thời đáp ứng yêu cầu đề ra.
Nếu trở thành Trung tâm tài chính khu vực, thương hiệu Đà Nẵng sẽ ghi danh trên bản đồ tài chính quốc tế, thu hút các tập đoàn, tổ chức tài chính vào đầu tư, góp phần nâng cao vị thế của thành phố.
