Sống lại nghề tổ gốm sứ sau 1.000 năm

(Ảnh minh họa)

Cùng với những nghệ nhân xã Trường yên của kinh đô Hoa Lư, những người thợ đã có đóng góp rất lớn trong việc sản xuất các sản phẩm như gạch đất nung “Đại Việt quốc quân thành chuyên”, gạch chuyên dựng xây quân thành: những đầu rồng, mặt linh thú, tượng các loài vịt, chim, rùa, văn bia, bát đĩa, đồ gia dụng đã được khai quật tại khu vực đền Vua Đinh, Vua Lê trong hàng thập kỷ qua đã minh chứng của các làng nghề gốm sứ nổi tiếng và các nghệ nhân tài hoa của mạnh đất Cố đô.

Năm 1010, khi vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long, hàng loạt các nghệ nhân tại làng nghề Bồ Bát, Trường Yên đã theo triều đình thiên đô về Thăng Long xây dựng kinh đô mới, sản xuất các sản phẩm gốm sứ phục vụ triều đình và dân sinh.

Những nghệ nhân này đã đến định cư tại vùng đất ven sông Hồng, nơi có đất sét tốt để sản xuất gốm sứ và thành lập nên làng nghề Bát Tràng ngày nay. Đó là làng mang tên ghép của Bồ Bát và Trường Yên để nhớ về quê hương Hoa Lư, nơi khai sinh ra tổ nghề gốm sứ ngày nay.

Nhưng cũng từ đấy, người dân Bồ Bát không còn giữ được nghề truyền thống, những người ở lại chủ yếu cấy lúa, làm ruộng để sinh sống. Nghề gốm sứ ở Bồ Bát đã bị “thất truyền” từ đấy.

Những năm qua, cùng với việc phát triển kinh tế thị trường, xã Yên Thành đã năng động mở thêm nhiều ngành nghề trong nông nghiệp như sản xuất vật liệu xây dựng, chế biến sản phẩm cói xuất khẩu, dịch vụ vận tải, thêu ren... và đặc biệt là người dân Bạch Liên đã làm sống lại nghề tổ sản xuất gốm sứ đã “thất truyền” trong 1.000 năm qua.

Trong đó, phải kể đến những người có công đưa nghề cổ truyền về lại nơi khai sinh ra nghề là bố con ông Phạm Lại và Phạm Vang. Từ mấy năm qua, ông Phạm Lại đã thường xuyên liên hệ với những anh em thuộc dòng họ Phạm đang sinh sống tại Bát Tràng, nêu nguyện vọng đưa nghề tổ về quê hương, được nhiều nghệ nhân Bát Tràng nhiệt tình giúp đỡ như mở lớp dậy nghề miễn phí, chuyển giao khoa học kỹ thuật, những bí quyết để có sản phẩm chất lượng đạt giá trị cao, đều được những người anh em truyền dạy.

Năm 2009, nhiều doanh nhân thuộc Hội đồng hương Ninh Bình tại Bát Tràng đã về thăm quê, trực tiếp truyền nghề, giúp về kỹ thuật, tìm nguồn nguyên liệu, hỗ trợ vốn ban đầu cho con em làng Bạch Liên làm nghề gốm sứ.

Anh Phạm Vang là con trai ông Lại đang sinh sống và làm nghề tại Bát Tràng cũng chuyển hẳn về Bạch Liên làm cùng bố, tạo thuận lợi để giao lưu phát triển ngành nghề với gốm sứ Bát Tràng. Đến nay, tại làng Bạch Liên đã có hàng chục xưởng sản xuất gốm sứ mọc lên, thu hút hàng trăm lao động trẻ vào sản xuất tạo ra nhiều sản phẩm có giá trị. Cuộc sống của người dân Bạch Liên khá lên nhiều so với trước. Những người làm nghề gốm được chính quyền địa phương phối hợp với các đoàn thể như Hội Nông dân, Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ cho vay hàng trăm triệu đồng để phát triển nghề.

Ông Phạm Lại, người mới mở cơ sở sản xuất gốm vui vẻ cho biết: sau một thời gian sản xuất thử, hiện nay cơ sở của ông đã sản xuất được hơn 100 loại sản phẩm với các mẫu mã đa dạng, phù hợp với thị hiếu khách hàng trong và ngoài nước. Những sản phẩm như vòng cổ, dây lưng, tượng các loại, lộc bình, ấm, chén, bát đĩa, tranh gốm mỹ thuật, chuông gió... được khách hàng trong và ngoài nước đạt hàng ngày càng nhiều.

Hiện nay, sản phẩm gốm mỹ nghệ Bạch Liên đã có mặt ở nhiều nơi trong nước như Ninh Bình, Nam Định, Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và một số thị trường ngoài nước. Ngoài cơ sở của ông Phạm Lại, cơ sở của anh Nguyễn Văn Vượng đã mạnh dạn mở ra nghề gốm với cơ sở vật chất hàng tỷ đồng thu hút 80 lao động vào sản xuất, tạo thu nhập ổn định, góp phần làm giàu cho địa phương.

Chào mừng đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, những người dân Bạch Liên (Bồ Bát ngày xưa) vừa rạo rực niềm vui, vừa xúc động vì đã làm sống lại nghề tổ trên đất quê hương và đang phấn đấu giữ nghề và đẩy mạnh sản xuất để làng nghề ngày càng phát triển.

Khắc Cư

TTXVN