Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá được thu từ người hút

Ngày 22/5, Quốc hội thảo luận về dự luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Báo cáo của giải trình, tiếp thu và chỉnh lý dự thảo luật do Chủ nhiệm UB các vấn đề xã hội Trương Thị Mai trình bày, nêu rõ những điểm còn có ý kiến khác nhau về dự thảo luật, nhất là nội dung về việc thành lập Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Các ý kiến tán thành việc lập quỹ ủng hộ phương án thiết kế thu tiền từ khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá tính bằng tỷ lệ phần trăm trên giá bán thuốc lá chưa có thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng, nhưng tối đa không quá 2%; đồng thời huy động thêm từ nguồn tài trợ, đóng góp tự nguyện của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước, quốc tế và nguồn thu hợp pháp khác nhằm xã hội hóa Quỹ.

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (TPHCM) lập luận, nguồn thu của quỹ phải từ những người sản xuất và sử dụng thuốc lá như một sự đền bù cho cộng đồng. Không thể lấy từ nguồn thu ngân sách vì như vậy những người lao động bình thường đã phải chịu tác hại của việc hút thuốc lá thụ động mà lại còn phải đóng góp thêm là bất hợp lý.

Đại biểu Nguyễn Thu Anh (Lâm Đồng) cũng đồng ý với phân tích khoản đóng góp này không ảnh hưởng đến ngân sách, không ảnh hưởng nhiều đến doanh nghiệp và người trồng thuốc lá. Bà Anh cho rằng, điều quan trọng nhất là phải đảm bảo tính công khai và minh bạch, sử dụng quỹ sao cho thật hiệu quả, đòi hỏi phải có các quy định về tổ chức, cơ chế hoạt động, một số phải phù hợp và nhân sự quản lý phải có tầm.

Ngược lại, đại biểu Nguyễn Xuân Thủy (Phú Thọ) lại cho rằng việc phòng chống tác hại của thuốc lá có thể đưa vào chương trình mục tiêu quốc gia và ngân sách nhà nước phân bổ cho các địa phương thực hiện.

Đại biểu Đặng Thị Kim Chi (Phú Yên) cũng đề xuất quy định thuốc lá phải đóng thuế thu nhập đặc biệt.

Giải trình thêm nội dung này, Bộ trưởng Tài chính Vương Đình Huệ bảo lưu quan điểm lập quỹ. Tuy nhiên, phương án trích một khoản không quá 2% thuế tiêu thụ đặc biệt để hình thành quỹ, ông Huệ cảnh báo sẽ “không thuận” vì dễ dẫn đến cách hiểu là nhà nước chịu trách nhiệm khắc phục hậu quả thay cho những người sử dụng thuốc lá và doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, nhập khẩu thuốc lá.

Trong khi thuế thuốc lá hiện nay mới chiếm 45% của giá bán, so sánh với nhiều nước, tỷ lệ tới 60% - 65%. Nếu áp dụng phương án không lấy từ thuế, ngân sách vẫn được giữ nguyên mà vẫn có được một quỹ riêng, có nguồn kinh phí riêng để đảm bảo cho công tác phòng, chống tác hại thuốc lá.

Phương án thu từ khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất kinh doanh và người hút thuốc, Bộ trưởng Tài chính xác nhận vẫn còn băn khoăn là thiếu tính minh bạch, công khai và khó trong quá trình thực hiện. Tuy nhiên, ưu điểm lớn nhất là khoản đóng góp bắt buộc này có tính bồi hoàn của doanh nghiệp và người sử dụng thuốc lá, làm giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá mà không làm ảnh hưởng đến ngân sách. Thực tế, các cơ quan hữu quan như Bộ Tài chính, Bộ Y tế, Bộ Công thương, thậm chí cả Hiệp hội thuốc lá Việt Nam và phần lớn các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá đều đồng tình và cam kết đóng góp vào quỹ.

“Quy định này cũng không vi hiến, vi luật vì khoản đóng góp này không phải là ngân sách, thực chất không phải là chia cắt ngân sách khi trích quỹ” – ông Huệ phân trần.

Vẫn còn băn khoăn về tính khả thi của điều luật quy định những hành vi cấm, đại biểu Lê Nam (Thanh Hóa) đặt câu hỏi: “Ở cơ quan mà thủ trưởng cơ quan đó hút thuốc thì ai dám phạt? Điều này đang diễn ra ở nhiều nơi và có dễ thực thi trong thực tế hay không?”.

Đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (đoàn Ninh Thuận) cho biết, chưa cảm thấy thuyết phục bởi nhiều quy định về cấm hút thuốc ở nhà hàng, khách sạn ở nước ta hiện nay là không dễ dàng. “Ông chủ nhà hàng nơi cung cấp dịch vụ có dễ dàng thực hiện quy định không?” – ông Cương nghi ngại.

Nhiều đại biểu cũng phản đối chuyện cho “tái xuất” thuốc lá nhập lậu bởi nếu không kiểm soát được thì có thể gây phản tác dụng.

Bà Phạm Khánh Phong Lan kiến nghị tăng mức phạt trong trường hợp nhập lậu, nhập trái phép thuốc lá, không những xử lý vi phạm hành chính mà có thể lên tới xử lý hình sự đồng thời phải tiêu hủy, không tái xuất thuốc lá nhập lậu vì nếu không kiểm soát được sẽ dẫn đến việc nhập lậu thuốc lá diễn ra nhiều hơn.

Đại biểu Nguyễn Đình Nhã (Thừa Thiên - Huế) cũng cho rằng nguồn thuốc lá lậu tịch thu được cần tiêu huỷ để thể hiện tính răn đe và quyết liệt đối với loại hàng hoá này.

Theo dự kiến, luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá sẽ được UB Thường vụ tiếp thu, chỉnh lý một lần nữa trước khi đưa ra Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày 18/6/2012.

P.Thảo