Quốc hội "chốt" giới hạn thẩm quyền công chứng giao dịch về bất động sản

Chiều 26/11, với đa số đại biểu tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Công chứng (sửa đổi).

Hạn chế tối đa nguy cơ rủi ro về công chứng

Một trong những nội dung đáng chú ý liên quan đến thẩm quyền công chứng giao dịch về bất động sản (BĐS), Điều 44 Luật Công chứng (sửa đổi) quy định: "Công chứng viên của tổ chức hành nghề công chứng chỉ được công chứng giao dịch về BĐS trong phạm vi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi tổ chức hành nghề công chứng đặt trụ sở".

Quy định này trừ trường hợp công chứng di chúc, văn bản từ chối nhận di sản, văn bản ủy quyền liên quan đến việc thực hiện các quyền đối với BĐS, thỏa thuận xác lập chế độ tài sản của vợ chồng về BĐS và công chứng việc sửa đổi, bổ sung, chấm dứt, hủy bỏ các giao dịch này theo quy định của pháp luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho biết, quá trình thảo luận, có ý kiến đề nghị không quy định công chứng giao dịch về BĐS theo địa hạt cấp tỉnh.

UBTVQH cho rằng, nước ta theo mô hình công chứng La tinh, là công chứng nội dung. Theo đó, công chứng viên phải chịu trách nhiệm về tính xác thực, hợp pháp của giao dịch, bao gồm cả đối tượng của giao dịch.

Trường hợp đối tượng giao dịch là BĐS, ngoài việc kiểm tra các giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, quyền sử dụng về BĐS, trong trường hợp cần thiết, công chứng viên cần tiến hành kiểm tra, xác minh thực tế tại nơi có BĐS để bảo đảm an toàn pháp lý cho giao dịch.

Theo UBTVQH, hiện chưa có cơ sở dữ liệu (CSDL) công chứng áp dụng chung toàn quốc; vẫn còn một số địa phương chưa xây dựng được CSDL công chứng.

Thực tế, chỉ có một số ít địa phương xây dựng được CSDL công chứng và chứng thực hợp đồng, giao dịch.

Đối với những địa phương đã xây dựng được CSDL công chứng, phần lớn các trường thông tin cũng chưa đầy đủ, đặc biệt là rất ít dữ liệu về việc chứng thực hợp đồng, giao dịch do không có đủ nguồn nhân lực để thực hiện.

"Việc thực hiện công chứng BĐS theo địa hạt cấp tỉnh sẽ hạn chế tối đa nguy cơ rủi ro về công chứng, chứng thực nhiều lần đối với một BĐS tại một thời điểm. Đồng thời, bảo đảm thực hiện thống nhất, tránh việc áp dụng pháp luật tùy nghi phụ thuộc vào ý chí của từng công chứng viên, có thể gây ra sơ hở, lạm dụng", UBTVQH nêu rõ.

Theo UBTVQH, nhiều quốc gia trên thế giới có hệ thống CSDL công chứng hoàn thiện nhưng vẫn áp dụng thẩm quyền công chứng theo địa hạt như Đức, Trung Quốc...

Do vậy, trên cơ sở ý kiến thống nhất của Chính phủ, UBTVQH đề nghị Quốc hội cho giữ quy định của dự thảo luật về nội dung này trên cơ sở tổng kết thực tiễn và phù hợp với kinh nghiệm quốc tế.

UBTVQH cũng cho rằng, việc loại trừ di chúc, văn bản từ chối nhận di sản, văn bản ủy quyền liên quan đến việc thực hiện các quyền đối với BĐS ra khỏi phạm vi công chứng theo địa hạt là phù hợp.

Theo cơ quan này, đây đều là các giao dịch liên quan đến BĐS nhưng hậu quả pháp lý của văn bản công chứng chưa dẫn đến việc chuyển quyền sở hữu đối với BĐS, tính rủi ro chưa cao nên không nhất thiết phải hạn chế công chứng theo địa hạt.

Bên cạnh đó, nội dung này kế thừa quy định hiện hành, nhằm bảo đảm hài hòa giữa việc kiểm soát tính an toàn đối với các giao dịch liên quan đến BĐS và đáp ứng tốt hơn nhu cầu công chứng của người dân.

Cho phép thành lập VPCC theo loại hình doanh nghiệp tư nhân

Liên quan đến mô hình tổ chức của Văn phòng công chứng (VPCC), Luật Công chứng (sửa đổi) vừa thông qua giao Chính phủ quy định danh mục các đơn vị hành chính cấp huyện được thành lập VPCC tổ chức và hoạt động theo loại hình doanh nghiệp tư nhân và việc chuyển đổi loại hình VPCC tại các đơn vị hành chính cấp huyện này.

Với VPCC được tổ chức và hoạt động theo loại hình doanh nghiệp tư nhân, chủ doanh nghiệp tư nhân đồng thời là Trưởng Văn phòng công chứng và phải là công chứng viên đã hành nghề công chứng từ đủ 2 năm trở lên.

UBTVQH cho biết, phương án trên mở rộng sự lựa chọn của công chứng viên khi thành lập tổ chức hành nghề công chứng, tạo thuận lợi cho việc phát triển VPCC ở địa bàn cấp huyện có mật độ dân số thấp, cơ sở hạ tầng và dịch vụ chưa phát triển và khó khăn trong việc thành lập VPCC theo loại hình công ty hợp danh.

Theo UBTVQH, việc này sẽ thúc đẩy việc xã hội hóa hoạt động công chứng ở những địa bàn khó khăn, đáp ứng tốt hơn nhu cầu công chứng, giao dịch của người dân, doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, luật vừa thông qua giao Chính phủ quy định danh mục các địa bàn cấp huyện được thành lập VPCC theo loại hình doanh nghiệp tư nhân trên cơ sở các tiêu chí về mật độ dân số, cơ sở hạ tầng và dịch vụ... cũng nhằm bảo đảm linh hoạt, phù hợp với thực tiễn và yêu cầu quản lý.