Những kiểu cầu hôn “độc nhất vô nhị” vùng Tây Bắc

Cùng nhau chùm kín chăn để hát giao duyên

Người dân tộc Hà Nhì đen nằm trong số các dân tộc ít người nhất Việt Nam sinh sống ở vùng núi cao Ý Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, và một số nơi của huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu. Trai gái dân tộc này có phong tục rất đặc biệt là thường trùm kín chăn (vốn mang theo để chống rét) khi đi hát giao duyên với nhau mỗi khi có lễ hội. Trùm chung chăn kín nhưng họ vẫn giữ ranh giới nam nữ vì luật tục của người dân tộc Hà Nhì rất khắt khe về đức hạnh của những cô gái chưa chồng.

Con trai người Hà Nhì được tự do tìm vợ trong số các cô gái mình biết. Người con gái nào đồng ý sẽ được chàng trai dẫn về nhà, thưa chuyện với cha mẹ xin cưới làm vợ. Cả nhà đồng ý thì làm lễ trước bàn thờ kính cáo với tổ tiên. Sau đó nhà chú rể làm cỗ mời cả họ hàng và dân bản tới cùng vui. Nếu có điều kiện thì nhà trai mang lễ sang nhà cô dâu gồm mấy đồng bạc trắng (mấy năm gần đây thường là tiền mặt), một con lợn khoảng 50 - 60 kg, 50 lít rượu trắng, đôi gà sống cùng xôi nếp và vài chục quả trứng chia đều làm hai gói...

Cô dâu từ ngày cưới trở đi phải mang họ của chú rể. Khi họ đã có con hoặc kinh tế khá giả, người chồng phải tổ chức lại đám cưới lần thứ hai với chính vợ mình.

Ăn hỏi 2 lần mới được cưới

Ðó là phong tục cưới hỏi của bà con người dân tộc Dao Ðỏ ở vùng Sa Pa, Bát Xát, tỉnh Lào Cai. Sau khi để ý từ phiên chợ hay lễ hội của bản làng, nếu thích cô gái nào, chàng trai về nói với bố mẹ mình tới nhà bạn gái xin hỏi tuổi con dâu tương lai. Nếu thấy hợp tuổi nhau, bố mẹ chàng trai trao tặng nhà cô gái đồng bạc trắng. Nhà gái dù ưng bụng muốn gả con gái lắm rồi nhưng lần xin hỏi đầu tiên họ phải từ chối nhận đồng bạc trắng xin hỏi đó.

Một thời gian sau, nhà trai lại tới xin ăn hỏi lần hai. Nếu ba ngày sau đó mà không thấy nhà gái đem trả lại đồng bạc trắng xin cầu hôn thì nhà trai biết rằng nhà gái đã đồng ý gả con cho con trai nhà mình.

Gia đình chàng trai chọn ngày lành tháng tốt mang lễ vật tới nhà cô gái đính hôn. Sau lễ ăn hỏi chính thức, cô dâu tương lai được gia đình tạo điều kiện thời gian nhàn rỗi để dệt may, thêu thùa hai bộ quần áo cưới từ số vải và chỉ thêu do nhà trai đưa tới hôm tổ chức lễ ăn hỏi chính thức.

Nổi bật nhất trong đám cưới của người dân tộc Dao Ðỏ là bộ trang phục của cô dâu với chiếc khăn đỏ lớn trùm lên chiếc mũ đỏ tươi, đính nhiều nụ hoa tết từ len đỏ, cài xen những chiếc lắc đồng xinh xinh.

Riêng bộ mũ và áo của cô dâu người dân tộc Dao Ðỏ là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo về sắc màu sắc và sự tinh xảo trong từng đường thêu hoa văn thổ cẩm truyền thống.

Ngoài ra phong tục mời cưới của họ, thay vì thiếp mời hồng họ lại dùng hai đồng tiền xu bằng kẽm cổ truyền (là biểu tượng gắn bó cả đời giữa cô dâu và chú rể). Người được mời dự cưới khi tới dự đại hỷ phải “trả lại” hai đồng tiền xu mời cưới trên bằng cách mừng tiền giấy (tương đương về giá trị với đồng tiền xu họ đã nhận được.

Giúp nhau… kéo vợ về nhà

Người dân tộc Mông ở vùng núi Tây Bắc, dù là người dân tộc Mông hoa, Mông trắng hay Mông đen, dù mang họ gì (họ Giàng, họ Tráng, họ Thào, họ Cư, họ Má, họ Lừu...), khi trai gái yêu nhau mà phát hiện ra ngẫu nhiên có họ giống nhau thì tuyệt đối không được phép cưới nhau.

Theo quan niệm truyền thống của người dân tộc Mông, đã cùng mang tên họ giống nhau thì đều coi là có chung tổ tiên, coi nhau như anh em cùng họ hàng, dòng tộc.

Ngoài ra, ở nhiều nơi, chú rể người Mông còn thực hiện một phong tục đặc biệt: sáng mồng một Tết Nguyên đán phải tự làm tất cả mọi việc trong nhà, từ nấu cỗ, trông con cho đến rửa bát, dọn nhà...

Khi nhà có khách quý đến chơi ngày Tết, người vợ chủ động làm cơm mời khách, còn người chồng cùng khách “thả ga” ngồi uống rượu. Nếu uống rượu càng say thì người vợ càng vui vì được coi là người hiếu khách, yêu chồng.

Thế mới có chuyện có ông chồng đêm đến lấy váy thổ cẩm mới mua của vợ đắp cho khách quý là người bạn đang ngủ say sau tiệc rượu khuya, mà người vợ vẫn vui… như Tết.

Người dân tộc Mông còn có tục lệ cầu hôn có một không hai đó là tục “kéo vợ”. Khi một chàng trai nào đó chấm được cô gái mình thích sẽ nhờ các bạn trai tổ chức “kéo vợ” và cô gái ấy sẽ bị kéo về nhà chàng trai ở vài ngày.

Sau 3 ngày bị “nhốt” trong nhà chàng trai, nếu cô gái không trốn khỏi nơi đó có nghĩa là cô đã đồng ý làm sẽ làm vợ chàng trai.

Vài hôm sau cha mẹ chàng trai nhờ ông mai, bà mối tới nhà gái xin phép cho đôi bạn trẻ tổ chức đám cưới theo phong tục người Mông.

Phạm Ngoc Triển