Nghịch lý ruộng "khát" nước bên công trình thủy lợi nghìn tỷ

Đại công trình thủy nông Ia Mơr có tổng mức đầu tư hơn 3.000 tỷ đồng từ nguồn vốn trái phiếu Chính phủ.

Dự án được Bộ NN&PTNT phê duyệt từ năm 2005 với mong muốn sẽ đưa vùng biên giới của huyện Chư Prông (Gia Lai) và một phần của huyện Ea Súp (Đăk Lăk) phát triển về kinh tế, đảm bảo quốc phòng an ninh.

Dự kiến khi hoàn thành, công trình thủy lợi này sẽ tạo nguồn cấp tưới cho hơn 14.000ha đất nông nghiệp của tỉnh Gia Lai và 4.000ha đất nông nghiệp của huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk.

Theo thiết kế, công trình hồ thủy lợi Ia Mơr có diện tích mặt nước hơn 2.800ha. Đây cũng được xem là trong những đại công trình thủy lợi lớn của Tây Nguyên.

Năm 2017, đập thủy lợi Ia Mơr hoàn thành, chặn dòng tích nước, có dung tích gần 180 triệu m3, diện tích mặt nước 2.800ha.

Đến nay, công trình thủy lợi Ia Mơr đã hoàn thành giai đoạn 2 với việc xây dựng các tuyến kênh chính Đông, chính Tây và đã triển khai xây dựng một số hệ thống kênh nội đồng đưa nước về đến ruộng người dân.

Hai đường kênh chính Đông và Tây đã hoàn thành và dẫn nước từ đập đến một số vùng tưới thuộc 2 tỉnh Gia Lai - Đăk Lăk.

Tuy nhiên, một số đoạn ở trên 2 kênh chính này chưa thể xây dựng hệ thống kênh mương nội đồng để dẫn nước đến của ruộng người dân. Lý do là vùng tưới và hệ thống xây kênh nội đồng còn vướng diện tích đất lâm nghiệp chưa được chuyển đổi.

Bất cập này khiến cho ruộng của dân nằm sát đường kênh chính đi qua nhưng không có kênh nhỏ dẫn nước vào ruộng.

Đang sở hữu hơn 2ha diện tích lúa nước nằm ngay sát đường kênh chính Tây nhưng gia đình anh Ksor Thia (làng Krong, xã Ia Mơr, huyện Chư Prông, Gia Lai) chỉ nhờ nước trời để canh tác.

Mỗi năm, nhà Ksor Thia chỉ tận dụng 3-5 tháng mùa mưa để làm một vụ lúa, còn những tháng khác thì bỏ đồng hoang. Nhiều năm không mưa, lúa gieo xuống đều mất trắng.

Anh Thia bộc bạch: "Ruộng tôi cách đường kênh chính chưa đến 100m nhưng không có kênh nhỏ dẫn vào ruộng nên không thể sử dụng nước từ lòng hồ thủy lợi mà nhờ vào nước trời. Mỗi lần ruộng hạn, gia đình phải dùng thùng chở nước vào đổ ở ruộng. Ruộng thiếu nước nên năm làm được một vụ, khổ làm càng khổ hơn".

"Tôi mong muốn, chính quyền sớm triển khai xây dựng hệ thống kênh dẫn nước vào tận ruộng để dân làm được lúa 2 vụ. Nhìn kênh chính đầy nước mà ruộng lại khát khô thì quá nghịch lý", anh Thia bức xúc nói.

Tương tự, gia đình ông Rma Tăm (làng Klăh, xã Ia Mơr) có 8 sào ruộng nhưng phải bỏ hoang do một vụ do không có nước tưới.

Ông Rma Tăm nói: "Nhà tôi làm 8 sào lúa nhưng chỉ làm được một vụ vì không có nước, làm không đủ ăn. Ở đây bà con làm nông nhờ trời, năm được năm mất".

Trao đổi với PV Dân trí, ông Nguyễn Tuấn Anh - Phó Chủ tịch xã Ia Mơr - cho biết xã chỉ có 600ha đất nông nghiệp, trong đó có 300ha lúa một vụ năng suất thấp.

Hiện 2 kênh chính dẫn nước đã hoàn thành nhưng một số vùng tưới và hệ thống xây dựng kênh mương nội đồng đang vướng đất lâm nghiệp chưa được chuyển đổi. Chính vì vậy, một số hoa màu, lúa nước của bà con chưa có đường kênh nhỏ để dẫn nước vào.

"Hiện có khoảng 4.700ha đất có lâm nghiệp đang kiến nghị chuyển đổi qua đất nông nghiệp. Nếu chuyển đổi được sẽ làm khu sản xuất và xây dựng tiếp hệ thống kênh mương nội đồng. Tuy nhiên, việc chuyển đổi đang chờ Quốc hội xem xét và cho ý kiến", ông Tuấn Anh cho biết.

Trước mắt, xã Ia Mơr cũng đang thực hiện khảo sát lại số diện tích hoa màu, lúa nước đang khó khăn về nước tưới. Qua đó kiến nghị xin chuyển đổi một số quỹ đất lâm nghiệp nhỏ lẻ để xây dựng hệ thống dẫn nước cho bà con, thay vì chuyển đổi hàng nghìn diện tích như đề xuất.

Chính quyền địa phương cũng mong cơ quan cấp trên sớm có nhiều giải pháp để thoát gỡ vướng mắc, bất cập về nước tưới cho vùng Ia Mơr.

Ông Hoàng Bình Yên - Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án Ia Mơr - cho biết hiện tại, đã xây dựng hai tuyến chính Đông - Tây. Tuy nhiên ở một số vị trí chưa xây dựng kênh nhánh vì còn vướng vào đất lâm nghiệp chưa chuyển đổi. Ông Yên cho rằng việc chuyển đổi hàng nghìn diện tích đất lâm nghiệp đang bị vướng quy định, thủ tục.