“Năm 2015 sẽ mang tính dấu mốc trong quan hệ Việt-Mỹ”

Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ Phạm Quang Vinh

Vậy là năm 2014 đã qua, cũng là năm Việt Nam và Hoa Kỳ triển khai quan hệ đối tác toàn diện, xin ông cho biết những kết quả nổi bật đạt được giữa hai nước thời gian qua?

Quan hệ đối tác toàn diện được xác lập trong chuyến thăm Mỹ tháng 7/2013 của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang là khuôn khổ quan trọng, định hướng cho quan hệ hai nước. Về 2014, để ngắn gọn và khái quát, có thể nêu như sau: Hơn 1 năm qua, hai bên đã khởi động và triển khai tích cực cả 9 lĩnh vực ưu tiên đề ra trong quan hệ đối tác toàn diện, đã có một số tiến bộ được dư luận sở tại cho là mang tính đột phá, nhưng dư địa hợp tác còn nhiều, vẫn còn có những trở ngại nên để làm sâu sắc quan hệ đối tác toàn diện thì sẽ còn cả chặng đường phía trước.

Những kết quả đã đạt được rất có ý nghĩa và đã góp phần đẩy mạnh đà phát triển quan hệ hai nước. Đáng chú ý là quan hệ chính trị - ngoại giao tiếp tục được tăng cường với một loạt các cuộc gặp, chuyến thăm ở các cấp giữa hai nước trong năm 2014: Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng gặp Tổng thống Obama bên lề Cấp cao APEC và Cấp cao Đông Á; 13 chuyến thăm Việt Nam của các lãnh đạo quốc hội Mỹ như Chủ tịch thường trực Thượng viện P. Leahy và các Thượng nghị sĩ J.McCain, B.Cardin, B.Corker....; các chuyến thăm Mỹ của Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh, Phó Thủ tướng - Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh... Ngoài ra, còn có nhiều hoạt động trao đổi các đoàn cấp bộ, ngành, địa phương, triển khai 11 cơ chế đối thoại trên các lĩnh vực về chính trị, an ninh, quốc phòng, kinh tế, phát triển, dân chủ nhân quyền, lao động.

Quan hệ kinh tế tiếp tục là điểm sáng nổi bật trong hợp tác hai nước. Mỹ tiếp tục là đối tác kinh tế và thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam. Đặc biệt, tổng kim ngạch thương mại hai nước năm 2014 ước đạt khoảng 35-36 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ hơn 28 tỷ USD, tăng 19% so với năm 2013. Mỹ cũng là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ 7 vào Việt Nam với khoảng 700 dự án và tổng vốn gần 10,7 tỷ USD, chưa kể đầu tư của doanh nghiệp Mỹ qua nước thứ 3. Trong khuôn khổ đàm phán chung, hai bên cũng đạt được những tiến triển thực chất trong đàm phán về Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), sắp tới việc đàm phán này cần tiến tới một TPP bảo đảm phù hợp với trình độ phát triển và lợi ích của các bên tham gia.

Hợp tác về khoa học - công nghệ có đột phá mới với việc Hiệp định hạt nhân dân sự 123 đã chính thức có hiệu lực từ ngày 10/9/2014, mở ra cơ hội lớn cho hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực hạt nhân dân sự. Mỹ tiếp tục cam kết và triển khai hợp tác tích cực với ta về việc giải quyết các vấn đề do chiến tranh để lại như các dự án tẩy độc tại các khu vực bị nhiễm dioxin (tổng trị giá 15 triệu USD...) hay dự án hỗ trợ cho người bị khuyết tật do hậu quả chiến tranh (7,5 triệu USD).

Hợp tác giáo dục và giao lưu nhân dân tiếp tục được mở rộng. Việt Nam dẫn đầu về số lượng sinh viên học ở Mỹ trong các nước ASEAN với tổng số hơn 16.000 sinh viên, đứng thứ 8 trong số tất cả các nước có sinh viên đang học tập tại Mỹ. Trong năm 2014, số lượng khách du lịch Mỹ đến Việt Nam cũng tiếp tục tăng, đạt 443.000 lượt khách, đứng thứ 4 trong số các nước có nhiều khách du lịch vào Việt Nam.

Hợp tác an ninh - quốc phòng tiếp tục được thúc đẩy trên cơ sở triển khai Biên bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng (9/2011). Việc Mỹ chính thức tuyên bố bãi bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí với Việt Nam được đánh giá cao và chứng ta đề nghị Mỹ nên sớm dỡ bỏ hoàn toàn, phù hợp với đúng khuôn khổ quan hệ đối tác toàn diện hai nước. Hai bên cũng đã trao đổi nhiều đoàn quốc phòng, đáng chú ý là chuyến thăm Việt Nam lần đầu tiên của Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân, tướng M. Dempsey tháng 8/2014. Hợp tác trong lĩnh vực cảnh sát biển được mở rộng, hai bên đang triển khai gói hỗ trợ 18 triệu Mỹ dành cho Việt Nam nhằm nâng cao năng lực hàng hải.

Bên cạnh đó cũng cần kể đến sự hợp tác, phối hợp có hiệu quả giữa hai nước trong các diễn đàn đa phương tại khu vực và quốc tế, nhất là Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn kinh tế CA - TBD (APEC)... Đáng chú ý, trong năm nay lần đầu tiên Hội nghị Bộ trưởng quốc phòng Mỹ - ASEAN đã được tổ chức.

Tuy nhiên khi nhìn vào mỗi lĩnh vực, hiện vẫn còn nhiều dư địa để thúc đẩy hợp tác. Mặt khác, quan hệ hai nước vẫn còn một số khó khăn, nhất là việc Mỹ tiếp tục thực hiện nhiều biện pháp và rào cản thương mại như áp đặt cơ chế giám sát cá da trơn; áp dụng các chính sách vệ sinh thực phẩm đối với hàng hoa quả và mật ong... Bên cạnh đó hai bên vẫn còn khác biệt trong vấn đề dân chủ, nhân quyền. Với những khác biệt đó, chúng ta chủ trương đối thoại thẳng thắn và hợp tác xây dựng trên tinh thần bình đẳng, tôn trọng, hiểu biết lẫn nhau. Vừa qua, có nhiều quan chức chính giới, quốc hội Mỹ thăm Việt Nam, họ đều đã hiểu thêm về chính sách và sự phát triển của đất nước, trong đó có cả những vấn đề liên quan đến tự do, dân chủ, nhân quyền.

Nhìn tổng thể, quan hệ hai nước trong hơn 1 năm qua đã phát triển tích cực, tạo đà để hai bên tiếp tục đưa quan hệ đối tác toàn diện đi vào chiều sâu trong năm 2015 và những năm sau.

Nhiệm kỳ lần này của Đại sứ diễn ra vào một thời điểm rất có ý nghĩa, VN và Mỹ sẽ kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao trong năm 2015. Xin ông cho biết những mục tiêu, ưu tiên của trong năm 2015 này?

Năm 2015 là một năm có ý nghĩa rất quan trọng, mang tính dấu mốc trong chiều dài quan hệ Việt - Mỹ và là năm vừa là kỷ niệm vừa là cơ hội để tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa quan hệ hai nước, vì lợi ích của nhân dân hai nước và vì hòa bình, an ninh, thình vượng ở khu vực và trên thế giới:

Việc đầu tiên và hàng đầu là làm sao để triển khai hiệu quả và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, trên cả 9 lĩnh vực ưu tiên đã được xác định. Trong mỗi lĩnh vực, vẫn còn nhiều "dư địa" mới hợp tác giữa hai nước. Trong đó, chắc chắn phải làm sao đẩy mạnh hơn nữa hợp tác về các lĩnh vực như kinh tế, khoa học- kỹ thuật và giáo dục, tạo ra những đột phá mới, dấu mốc mới trong từng lĩnh vực này.

Năm 2015 là năm kỷ niệm trong quan hệ, như vậy hai nước cần tổ chức kỷ niệm sao cho thực chất, hiệu quả. Việc tiếp tục trao đổi đoàn ở các cấp, qua đó tăng cường thêm hiểu biết, thúc đẩy các cơ hội, thỏa thuận hợp tác, tạo ra những điểm nhấn có ý nghĩ trong năm kỷ niệm. Hai nước cũng cần lên kế hoạch tổ chức "Những ngày Việt Nam tại Mỹ", qua đó không chỉ để kỷ niệm, mà còn giúp chính giới cũng như nhân dân hai nước tăng cường hiểu biết lẫn nhau, thúc đẩy hơn nữa quan hệ. Đại sứ quán và các cơ quan đại diện Việt Nam tại Mỹ sẽ tích cực phục vụ và tham gia các hoạt động này, đồng thời cũng sẽ tích cực phối hợp với các cơ quan sở tại để tổ chức các hoạt động trao đổi, quảng bá và kỷ niệm trải rộng trong năm, cả ở thủ đô và các địa phương của Mỹ.

Cộng đồng người Việt tại Mỹ là cộng đồng kiều bào lớn nhất ngoài VN, ông sẽ làm gì để thúc đẩy hơn nữa sự gắn bó của cộng đồng với đất nước?

Cộng đồng người Việt Nam tại Mỹ có khoảng 2 triệu người, chiếm gần một nửa trong tổng số hơn 4 triệu người Việt Nam ở nước ngoài và là cộng đồng người Việt lớn nhất bên ngoài lãnh thổ Việt Nam. Do hoàn cảnh lịch sử, phần lớn cộng đồng người Việt đến định cư tại Mỹ sau năm 1975, sau này cũng có nhiều người đến Mỹ để học tập, làm việc, kinh doanh hay đoàn tụ gia đình. Trải qua 40 năm định cư trên nước Mỹ, tuy quan điểm còn có chỗ khác biệt, nhưng đại bộ phận bà con luôn gắn bó, hướng về quê hương, đất nước và đã có những đóng góp đáng kể vào sự phát triển chung của đất nước và là cầu nối cho quan hệ hợp tác hữu nghị giữa nhân dân hai nước.

Kiều bào rất phấn khởi về các chủ trương, chính sách của ta đối với kiều bào, đặc biệt là Nghị quyết 36 của Bộ Chính trị. Qua 10 năm triển khai, vừa qua chúng ta đã kiểm điểm, rút bài học kinh nghiệm và đề ra các chính sách là cơ sở chỉ đạo để triển khai tốt công tác cộng đồng. Như vậy nhiệm vụ của Đại sứ quán là phải tiếp tục triển khai và đưa chính sách của ta đến với kiều bào, thúc đẩy hơn nữa sự gắn bó của kiều bào đối với đất nước; hiểu và nắm được những tâm tư, nguyện vọng của kiều bào, từ đó giúp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc mà kiều bào gặp phải. Trong vấn đề này, tôi muốn nhấn mạnh đến việc tranh thủ chất xám của kiều bào, làm thế nào để có những cơ chế, chính sách sử dụng hiệu quả chuyên gia, trí thức Việt Nam ở nước ngoài. Rất nhiều trí thức người Việt tâm huyết, trăn trở với các vấn đề của đất nước và muốn đóng góp tri thức cho đất nước.

Trong thời gian tới, tôi sẽ giành nhiều thời gian để gặp gỡ, tiếp xúc, đi các địa phương để lắng nghe ý kiến của bà con cũng như tìm cách tháo gỡ những rào cản còn tồn tại. Tôi cũng sẽ tham dự Hội thảo Phát triển Việt Nam lần đầu tiên được tổ chức tại Đại học Harvard, Boston, do các trí thức Việt Nam tại Mỹ khởi xướng và tổ chức vào đầu tháng 1 tới. Dịp tết xuân Ất Mùi, Đại sứ quán theo truyền thống sẽ tổ chức ăn tết đón xuân với kiều bào, cũng sẽ có bánh trưng, dưa hành, cùng các bài ca, điệu múa Việt Nam, thắm tình đấm ấm và gắn bó của những người con trong đại gia đình dân tộc Việt Nam.

Xin Đại sứ cho biết cảm nghĩ về việc được bổ nhiệm làm Đại sứ Việt Nam tại Mỹ?

Là cán bộ trong ngành ngoại giao hơn 34 năm rồi, nhưng mỗi lần được giao một trọng trách mới, với bản thân tôi, đó vừa là vinh dự vừa là trách nhiệm, do đó đều mong sao làm tận tâm, tận lực cho xứng đáng. Điều quan trọng là sao cho xứng đáng là đại diện của đất nước Việt Nam anh hùng, đổi mới và hội nhập hôm nay. Với những nhiệm vụ như đã nêu ở trên, đó là làm sao triển khai hiệu quả khuôn khổ quan hệ đối tác toàn diện hai nước, thúc đẩy lợi ích và phát huy vai trọ, vị thế Việt Nam một cách có ý nghĩa, được khởi đầu bằng năm 2015 kỷ niệm 20 năm quan hệ.

Chính vì vậy, nhiệm kỳ lần này có ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Đây là một vinh dự những cũng là trách nhiệm rất nặng nề và với tâm niệm đó, cá nhân tôi nguyện sẽ làm hết sức mình, cùng Đại sứ quán và các cơ quan đại diện tại đây hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Nam Hằng