Huế bảo tồn 5 lò vôi trăm tuổi thời Pháp thuộc

Ngày 11/11, đại diện Sở Xây dựng tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết đã có báo cáo UBND tỉnh này về việc chỉnh trang, cải tạo một số hạng mục trong khu nhà máy xi măng Long Thọ cũ (tại phường Thủy Biều, thành phố Huế).

Theo Sở Xây dựng tỉnh Thừa Thiên Huế, hiện nay trong khu đất nhà máy xi măng nói trên còn một tháp nước và hệ 5 lò vôi gắn với tháp chuyển vật liệu.

Riêng hệ 5 lò vôi là công trình kiến trúc tiêu biểu cho thời kỳ đầu ngành công nghiệp nên tỉnh Thừa Thiên Huế đề xuất giữ lại, đồng thời giao UBND thành phố Huế lập phương án chỉnh trang, cải tạo nhằm phát huy giá trị lịch sử, giới thiệu đến người dân và du khách.

Theo tư liệu lịch sử, năm 1896, hãng xây dựng tư nhân Bogaert (Pháp) đã xây dựng xí nghiệp vôi nước Long Thọ ở chân đồi Long Thọ, bờ Nam sông Hương, đối diện với chùa Thiên Mụ. Nhà máy cách trung tâm thành phố Huế khoảng 7km về phía tây, giữa làng Nguyệt Biều và làng Dương Xuân (nay là phường Thủy Biều và Phường Đúc, thành phố Huế).

Xí nghiệp vôi nước Long Thọ sản xuất các sản phẩm phục vụ xây dựng công trình, như vôi nước, gạch, ngói thông dụng, gạch khảm xi măng, gạch hoa,…theo quy trình khép kín, với nguyên liệu khai thác từ mỏ đất sét ở làng Nguyệt Biều.

Công suất đầu tiên của nhà máy là 10.000 tấn vôi/năm, với 5 lò nung, theo công nghệ kiểu lò đứng.

Đã có những giai đoạn phải tạm dừng hoạt động nhưng nhà máy này vẫn tồn tại qua các thời kỳ kháng chiến.

Sau khi giải phóng hoàn toàn miền Nam, đất nước thống nhất, nhà nước đầu tư xây dựng dây chuyền công nghệ xi măng lò đứng với công suất thiết kế 20.000 tấn/năm tại nhà máy xi măng Long Thọ.

Đến những năm 2000, Nhà máy xi măng Long Thọ bị liệt vào danh sách các cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng, bắt buộc phải di dời khỏi khu vực đô thị.

Năm 2010-2012, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế triển khai việc di dời nhà máy này ra khỏi thành phố Huế, nơi ưu tiên cho phát triển du lịch, bảo tồn di sản văn hóa.

Tuy nhiên, việc triển khai di dời phải đến năm 2021 mới hoàn thành, nhà máy xi măng Long Thọ chuyển đến Cụm Công nghiệp Thủy Phương (phường Thủy Phương, thị xã Hương Thủy, Thừa Thiên Huế).

Sau khi phần lớn các hạng mục sản xuất được dời đi, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã giao Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh xây dựng hàng rào bảo vệ, hạn chế người dân ra vào khu đất nhà máy xi măng Long Thọ cũ.

Năm 2021, trong một chuyến khảo sát khu vực này, ông Phan Ngọc Thọ (thời điểm đó là Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế, nay đã nghỉ hưu) đề nghị các đơn vị liên quan tiếp nhận hiện trạng, có phương án quản lý, bảo vệ phù hợp, tránh để người dân lấn chiếm.

UBND thành phố Huế lên phương án cải tạo, chỉnh trang cảnh quan, phát huy giá trị của Nhà máy xi măng Long Thọ như một dấu tích lịch sử về thời phát triển công nghiệp sơ khai của địa phương.