59 năm giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2013)

Hà Nội day dứt những phố không tên…

Thứ năm, 10/10/2013 - 08:50

(Dân trí) - Không chỉ đường phố, Hà Nội còn biết bao nhiêu quảng trường, vườn hoa không tên. Quan trọng như Quảng trường Ba Đình - cả quảng trường lớn ấy không có lấy một biển tên…

Mấy ai biết đường Độc Lập!

Từ những năm 1945, ông Thị trưởng Trần Văn Lai đã đặt tên những danh nhân, anh hùng dân tộc, những địa danh lịch sử cho những đường phố, vườn hoa của Hà Nội thay cho những tên Tây trước đây.

Đường Điện Biên Phủ và cột cờ Hà Nội

Trung tâm có đường Trần Hưng Đạo với những võ tướng lừng danh Yết Kiêu, Dã Tượng, Phạm Ngũ Lão… cùng những địa danh Chương Dương, Vạn Kiếp, Bạch Đằng…

Bên Hồ Gươm có vua Lê Thái Tổ cùng các tướng Lê Lai, Lê Thạch, Trần Nguyên Hãn…, những vườn hoa Diên Hồng, Chí Linh, Chi Lăng… giúp cho hậu thế dễ dàng tìm hiểu lịch sử nước nhà.

Gần 70 năm qua, đặc biệt là từ mùa Thu 1954, thêm nhiều đường phố đã được đặt tên, nhưng Hà Nội hôm nay, vẫn còn những vườn hoa, con phố không có tên. Nói đúng hơn, những vườn hoa, con phố vẫn có tên, vẫn được thi thoảng nhắc đến nhưng chưa hề được một lần gắn biển tên đường. Trong đó, trong tâm linh mỗi người Thủ đô đều trào dâng cảm xúc khi nhắc đến, đó là con phố nhỏ nối phố Lý Thường Kiệt với phố Hai Bà Trưng.

Con đường được xây dựng trên nền chợ 19/12 (Âm phủ) giờ thành nơi trông giữ xe và không có lấy một biển tên đường

Đây là nơi quân Pháp chôn những người Hà Nội chết trong đêm toàn quốc kháng chiến chống Pháp 19/12/1946. Sau tháng 10/1954, TP Hà Nội đã cho xây tường bao và ghi biển: nơi chôn cất đồng bào thủ đô hy sinh ngày toàn quốc kháng chiến 19/12/1946. Đất nước thống nhất, nơi đây được san thành chợ, chính quyền gọi là chợ 19/12 nhưng dân ta quen gọi là chợ Âm Phủ do nguồn gốc của nó.

Những năm gần đây, thành phố cho phép một doanh nghiệp lập dự án xây dựng chợ và trung tâm thương mại ngay trên nền chợ cũ. Sau đó, trước sức ép của công luận, thành phố phải chuyển dự án sang khu đất 41 Hai Bà Trưng, đồng thời xây dựng đường 19/12. Nhưng giờ đây, cả con phố ấy không hề có lấy một tấm bia tưởng niệm cũng như treo biển tên đường 19/12. Chúng ta không được phép quên! Nếu không có ngày 19/12/1946 thì sẽ không có ngày 10/10/1954!

Một con đường khác nằm ở phía trước hội trường Ba Đình, nhưng không hề được mang biển tên. Con đường này còn có trước đường 19/12 rất lâu. Đó là đường Độc Lập. Con đường nối từ ngã 5 trước Bộ Ngoại giao đến phố Hoàng Văn Thụ. Trung tâm là thế, nhưng người dân Thủ Đô ít ai biết nó mang tên Độc Lập, nằm trong một quần thể di tích thiêng liêng.

Quảng trường Ba Đình cũng... không có biển tên

Đường Độc Lập và quảng trường Ba Đình

Không chỉ con đường, Thủ đô còn biết bao nhiêu quảng trường, vườn hoa không tên. Quan trọng như Quảng trường Ba Đình, cả quảng trường rộng lớn ấy không có lấy một biển tên, cho dù quảng trường có hẳn một ban quản lý với đủ ban bệ. Người dân Thủ đô biết quảng trường vì gắn liền với Lăng Bác. Nhưng người các địa phương, khách nước ngoài thì chịu.

Theo người viết bài này thì hình như ở Hà Nội, chỉ duy nhất quảng trường nhà hát lớn thành phố có biển tên Quảng trường Cách mạng tháng Tám. Còn quảng trường Chí Linh trước cửa Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Quảng trường1/5 trước trụ sở Tổng Liên Đoàn lao động VN và cung Việt Xô (xưa là Đấu Xảo); quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục trước cửa hàng Hồng Vân - Long Vân phía bắc hồ Hoàn Kiếm…, tất cả đều không có biển tên dù đã có tên từ lâu.

Người Pháp từ thế kỷ trước, khi quy hoạch Hà Nội đã rất tài tình biến những mảnh đất xen kẹt nơi các giao lộ thành những vườn hoa xinh xắn. Hà Nội có nhiều vườn hoa đẹp như vườn hoa Chí Linh (nay thành vườn hoa Lý Thái Tổ); vườn hoa Cổ Tân nằm trên con phố cùng tên dài chưa đầy trăm met, bên hông nhà hát lớn; Vườn hoa Vạn Xuân (xưa gọi là vườn hoa Hàng Đậu) nằm cạnh phố Lý Nam Đế, ông vua đã đặt tên cho đất nước Vạn Mùa Xuân!

Trên phố Lê Thánh Tông có một vườn hoa nhỏ xinh xắn, từ thời Thị trưởng Trần Văn Lai đã đặt tên là vườn Tao Đàn. Thật ý nghĩa: “Tao Đàn nhị thập bát tú” bên vị vua anh minh, nhà thơ lỗi lạc Lê Thánh Tông vị chủ súy của 28 vì sao tinh tú trong vườn thơ Đại Việt thời bấy giờ, được đặt bên nhau đem lại sự ngưỡng mộ và tự hào cho hậu thế. Nhưng gần đây, người ta đặt vào đó bức tượng bán thân của nhà cách mạng Cu Ba Jose Macti khiến cái tên Tao Đàn Nhị Thập Bát Tú càng lu mờ hơn.

Vườn hoa Tao Đàn đã có thêm tượng Jose Macti

Thành phố đã từng chuyển bà Indira Gandi xuống công viên Thành Công trả lại vườn hoa Chí Linh cho cụ Lý Thái Tổ; ông Lê Nin đã trả lại tên cho công viên Thống Nhất thì sao không trả lại tên vườn Tao Đàn về bên cụ Lê Thánh Tông, và chuyển tượng ở đó về một vườn hoa mới khác như vườn hoa ở đầu phố Lê Thánh Tông là một đề xuất.

Có những tên đường, địa danh đã gắn liền với lịch sử Thủ đô từng đi vào thi ca như: “đây Dâm Đàm, kia Lãng Bạc”, “đường Cổ Ngư xưa…” mà mỗi khi cất lên tiếng hát, đã làm rung động bao trái tim người Hà Nội. Giờ ven Hồ Tây có một số con đường, vườn hoa chưa kịp đặt tên. Nên chăng lãnh đạo thành phố hãy dùng chính những cái tên thiêng liêng ấy để khai danh cho những địa danh đã bao đời gắn bó với Thăng Long - Hà Nội.

Hay như một vườn hoa rất đẹp ở trung tâm thành phố, có vòi phun nước là những con cóc phía trước nhà khách Chính phủ (xưa là Bắc bộ phủ), cạnh KS Metropol từ lâu đã được đặt tên là vườn hoa Diên Hồng. Nhưng biển tên vườn hoa đã không còn, bây giờ người Hà Nội chỉ quen gọi đây là vườn hoa con cóc.

Vườn hoa Diên Hồng nay đã trở thành vườn hoa con cóc

Không mấy ai còn nhớ tên thật của vườn hoa nữa. Thời cụ Trần Duy Hưng làm Chủ tịch thành phố, các vườn hoa trong TP đều được gắn biển. Nhưng từ các đời Chủ tịch sau này, biển tên các vườn hoa đã không còn nữa. Chính xác là có một vài vườn hoa được treo biển đặt tên như: vườn hoa Hàng Trống, vườn hoa 1-6 ở Thái Hà.

Chỉ còn một năm nữa là Thủ đô kỷ niệm 60 năm giải phóng. Vẫn còn kịp để thành phố rà soát, bổ sung những tên đường phố, quảng trường, vườn hoa đã có tên nhưng chưa được gắn biển. Hãy trả lại tên cho những vườn hoa Chi Lăng, Vạn Xuân, Paster… Những vườn hoa, góc phố đã gắn với lịch sử một thời đạn bom, một thời hòa bình của Thủ đô yêu dấu.

Lan Thanh