"Đấu thầu hoài nhưng chỉ một nhà thầu trúng liên tục, có móc nối không?"

Chiều 23/5, Quốc hội thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Có trường hợp móc nối giữa chủ đầu tư và nhà thầu?

Góp ý vào Luật Đấu thầu sửa đổi, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho biết quy định theo hướng cho phép chủ đầu tư căn cứ quy mô, tính chất, điều kiện thực tế để lựa chọn áp dụng các hình thức chọn nhà thầu là phù hợp.

Ông Hòa cho rằng thời gian qua việc đấu thầu đã bộc lộ nhiều bất cập, "nhiều hiện tượng không hay", nhiều dự án đấu thầu mất 3-4 tháng mới xong.

"Tôi biết một số nơi đấu thầu hoài nhưng chỉ một nhà thầu trúng liên tục. Giá trúng thầu chỉ thấp hơn so với giá nhà đầu tư đưa ra có 1%. Đấu thầu liên tục như thế thì Nhà nước chả được lợi gì, mất thời gian, tiền của", ông Hòa nói và đặt câu hỏi liệu có trường hợp móc nối giữa chủ đầu tư và nhà thầu trong thời gian qua?

Theo ông Hòa, phải phòng ngừa sự "móc nối" giữa chủ đầu tư và chủ dự án để làm thiệt hại cho ngân sách Nhà nước. Thực tế thời gian qua không ít trường hợp vướng vào vòng lao lý vì các quy định này, nên phải quy định rành mạch rõ ràng.

Đại biểu cho rằng việc chỉ định phải đi đôi với chọn nhà thầu có tiềm lực về tài chính, đã tham gia nhiều dự án có chất lượng và có uy tín.

Bên cạnh đó, ông Hòa cũng nêu bất cập thực tế đã có những trường hợp tổ chức đấu thầu các bãi vật liệu xây dựng, họ bỏ thầu rất cao, giá trị gấp đôi trăm lần, đặc biệt là mỏ cát. Trong trường hợp này, theo đại biểu, nếu chỉ định thầu đảm bảo chất lượng và mang lại hiệu quả thì nên làm.

Góp ý về việc lựa chọn nhà thầu, đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Bình Thuận) cho rằng dự thảo bổ sung thêm hình thức chỉ định thầu trong lựa chọn nhà thầu hoặc lựa chọn trong trường hợp đặc biệt, trong khi vẫn giữ lại nhiều hình thức đấu thầu truyền thống như đấu thầu rộng rãi, hạn chế, chào hàng cạnh tranh.

Theo đại biểu, điều này khiến hệ thống lựa chọn nhà thầu trở nên quá phức tạp và dễ bị lạm dụng. Việc xác định ranh giới thế nào là đặc biệt, thế nào là chỉ định hợp lý chưa rõ ràng, có thể tạo ra khoảng trống pháp lý dễ bị lợi dụng để hợp thức hóa chỉ định thầu.

Đại biểu Phạm Hữu Thông đồng thuận việc bổ sung cơ chế xử lý trong trường hợp nhà thầu chào giá dự thầu thấp bất thường, đột biến theo hướng chủ đầu tư được quyền loại bỏ nhà thầu hoặc yêu cầu giải trình, làm rõ tính khả thi, hợp lý của giá dự thầu.

Theo ông, quy định này nhằm ngăn chặn tình trạng rủi ro cao về chất lượng và tiến độ xây dựng công trình, làm tăng chi phí thực hiện gói thầu trong trường hợp phải chấm dứt hợp đồng với nhà thầu để lựa chọn nhà thầu khác là rất cần thiết.

Tuy nhiên, đại biểu cho rằng điều này chưa giải quyết được gốc rễ vấn đề năng lực thi công kém, đồng thời có thể tạo ra sự giảm cạnh tranh giá, tạo cơ chế giữ giá cao.

Bên cạnh đó, quy định trên cho phép loại bỏ nhà thầu có giá chào thấp bất thường nhưng lại không quy định thế nào là thấp bất thường, phải chờ Chính phủ hướng dẫn, theo ông Thông.

Đại biểu cho rằng việc không quy định cụ thể như vậy làm tăng rủi ro, tùy tiện trong đánh giá và có thể bị lợi dụng để loại bỏ nhà thầu không phù hợp ý chí chủ quan của chủ đầu tư.

Ông Thông nhấn mạnh để giải quyết triệt để vấn đề năng lực thi công kém như thực tiễn diễn ra nhiều trong thời gian qua, cần sửa đổi bổ sung quy định theo hướng thay giá sàn bằng quy định kiểm soát đầu vào, giám sát thi công, yêu cầu thời gian bảo hành dài hơn. Đồng thời, tăng cường chế tài xử lý đối với nhà thầu vi phạm và chế độ hậu kiểm chặt chẽ...

Khắc phục những tồn tại

Tiếp thu ý kiến đại biểu nêu, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết dự thảo luật quy định trao cho chủ đầu tư được quyền tự quyết định và chịu trách nhiệm áp dụng các hình thức lựa chọn thầu như đấu thầu trực tiếp, chỉ định thầu, đặt hàng, đảm bảo nguyên tắc chất lượng và không được tăng tổng mức đầu tư.

Theo ông Thắng, nhằm đảm bảo đấu thầu thực chất, minh bạch, dự thảo đã bổ sung cơ chế xử lý trong trường hợp nhà thầu chào giá dự thầu thấp bất thường, đột biến.

Ông Thắng cho biết trong giai đoạn vừa qua, hiện tượng bỏ thầu giá thấp lại tiếp tục xuất hiện với tần suất nhiều, nhiều dự án dẫn đến chậm tiến độ, lãng phí, thất thoát, có những dự án Chính phủ đang phải tiếp tục xử lý.

"Có những dự án chúng ta đang phải xử lý hậu quả, tức là khi nhà thầu đấu thầu xong thì không làm được, dẫn đến chậm tiến độ. Dứt khoát chúng ta phải kiểm soát được việc này", Bộ trưởng Bộ Tài chính nói.

Theo ông Thắng, đối với những trường hợp cố tình bỏ thầu giá thấp vì những lý do khác nhau sẽ phải có chế tài xử lý, để đảm bảo đấu thầu công khai minh bạch, đảm bảo lựa chọn được nhà thầu có năng lực, chất lượng tốt.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết dự thảo luật sẽ cụ thể hóa trách nhiệm của chủ đầu tư mời thầu, các bên liên quan. Đồng thời, quy định chế tài xử lý nghiêm các hành vi vi phạm như cấm tham gia đấu thầu, xử phạt hành chính hoặc chuyển cơ quan điều tra với các hành vi vi phạm nghiêm trọng như thông thầu, gian lận...