Đại biểu Quốc hội "hiến kế" ngăn người lao động rút BHXH một lần

Đề xuất này được đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Hồng Hạnh (Phó Giám đốc Sở Tư pháp TPHCM) đưa ra trong phiên thảo luận sáng 27/5 về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi).

Giữ chân người lao động bằng sự ưu việt và lợi ích của BHXH

Trình Quốc hội lần này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội vẫn đưa ra 2 phương án về rút BHXH một lần.

Phương án 1: Người lao động được chia làm hai nhóm:

- Nhóm 1, người lao động tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 20 năm và có đề nghị thì được hưởng bảo hiểm xã hội một lần như quy định hiện hành.

- Nhóm 2, người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

Phương án 2: Người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Hồng Hạnh (Phó Giám đốc Sở Tư pháp TPHCM) cho rằng 2 phương án rút BHXH một lần đều có ưu điểm, hạn chế riêng.

Không chọn phương án 2, bà Hạnh cho rằng nên giữ chân người lao động bằng sự ưu việt và lợi ích của bảo hiểm xã hội chứ không phải bằng cách giữ 50% số tiền ít ỏi của người lao động.

Nhưng với phương án 1, nữ đại biểu băn khoăn vì những người đóng bảo hiểm xã hội sau khi luật này có hiệu lực sẽ không còn lựa chọn hưởng bảo hiểm xã hội một lần.

"Trong khi chưa có chính sách chăm lo hữu hiệu, người lao động vẫn còn mong muốn rút bảo hiểm xã hội một lần để lo cho những bức thiết của cuộc sống. Khi bản thân và gia đình người lao động ốm đau, phải nhắm mắt vay tín dụng đen, cần cân nhắc việc không cho họ được quyền lựa chọn rút BHXH một lần", bà Hạnh nêu quan điểm.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cả hai phương án Chính phủ trình về rút BHXH một lần đều chưa phải những phương án tối ưu. Vì vậy, nữ đại biểu đề nghị giữ nguyên như quy định hiện hành để tránh sự xáo trộn.

Đồng thời, bà đề xuất một chính sách có thể hạn chế người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần, đó là giao Bảo hiểm xã hội phối hợp với Ngân hàng Chính sách xã hội cho người lao động vay không lãi suất hoặc lãi suất rất thấp; mức vay tối đa bằng số tiền người lao động được hưởng nếu rút bảo hiểm xã hội một lần.

"Trường hợp này, sổ bảo hiểm xã hội như một sự đảm bảo khoản vay của người lao động nên thủ tục phải hết sức đơn giản, không phải chứng minh tài sản và thu nhập", bà Hạnh nói.

Trường hợp người lao động không đồng ý vay, nên cho người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần, theo Phó Giám đốc Sở Tư pháp TPHCM.

Đại biểu Quốc hội Trần Khánh Thu (Thái Bình) cũng nhận định, 2 phương án chưa giải quyết được triệt để tình trạng hưởng BHXH một lần và tạo được sự đồng thuận cao.

Dẫn báo cáo của BHXH Việt Nam, bà Thu cho biết dự báo với đà tăng hiện nay, đến năm 2024 có khoảng 1,4 triệu người hưởng BHXH một lần, cao nhất từ trước đến nay.

"Điều này có nghĩa hàng triệu người lao động ra khỏi lưới an sinh và không được đảm bảo cuộc sống sau này", nữ đại biểu nhấn mạnh.

Phân tích kỹ từng phương án, nữ đại biểu tỉnh Thái Bình nhận định phương án 1 cơ bản đảm bảo tính kế thừa quy định hiện hành, không gây xáo trộn trong xã hội và hạn chế được tình trạng một số bộ phận người tham gia BHXH có nhiều lần hưởng BHXH một lần.

Hơn nữa, về lâu dài, người tham gia mới không còn được hưởng BHXH một lần, góp phần gia tăng số người ở lại hệ thống BHXH, giảm gánh nặng cho cả xã hội.

Song nếu chọn phương án này, bà Thu lưu ý cần có định hướng truyền thông tham gia BHXH để hướng đến chế độ an sinh bền vững cho người lao động khi ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp...

Cần mức lương cố định làm cơ sở để tính toán mức đóng BHXH

Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) cho biết dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội nêu rõ căn cứ đóng BHXH quy định là tiền lương tháng theo bảng lương do Nhà nước quy định. Tuy nhiên, hiện tại chế độ tiền lương mới đang được xây dựng dựa trên cơ sở vị trí việc làm, vẫn chưa được ban hành.

Dự thảo luật lần này bổ sung mức tham chiếu thay cho tiền lương cơ sở, là mức tiền lương do Chính phủ quy định dùng để tính mức đóng, mức hưởng một số chế độ BHXH.

Theo nữ đại biểu tỉnh Hà Tĩnh, để tính mức đóng - hưởng chế độ BHXH, cần một mức tiền lương cố định làm cơ sở tính toán. "Mức tham chiếu là chỉ sự thay đổi, sẽ khó áp dụng hay xác định dự toán kế hoạch về BHXH trung hạn", bà Thơ nói.

Bên cạnh đó, đại biểu băn khoăn khi chưa rõ nguyên tắc xác định mức tham chiếu và việc xây dựng mức tham chiếu được thực hiện như thế nào.

"Tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm để tính mức hưởng BHXH là vấn đề quan trọng được các đối tượng tham gia quan tâm trước tiên. Một khi cơ sở tính toán chưa có thì việc triển khai BHXH liệu có khả thi?", đại biểu Thơ đặt vấn đề.

Trong khi đó, đại biểu Trần Khánh Thu băn khoăn khi việc điều chỉnh mức lương làm căn cứ đóng BHXH theo đề xuất của Chính phủ vẫn chưa đủ căn cứ để các đơn vị sự nghiệp tự chủ có thể áp dụng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên thảo luận nhấn mạnh đây là dự luật có nhiều nội dung lớn, phức tạp, chuyên môn sâu, mang tính xã hội hóa cao, đối tượng chịu sự tác động trực tiếp rất rộng.

Dự thảo luật đến nay đã được tiếp thu, chỉnh lý trên cơ sở tiếp thu tối đa, giải trình cụ thể ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các cơ quan, tổ chức có liên quan.

Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo luật trình Quốc hội gồm 11 chương, 147 điều, dự kiến được xem xét, thông qua tại kỳ họp này.