"Cơ quan Nhà nước làm sai, doanh nghiệp rất hiếm khi dám kiện"

Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân ngay sau khi được bổ sung vào chương trình nghị sự kỳ họp thứ 9 và trình Quốc hội, tiếp tục được các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ trong phiên làm việc chiều 15/5.

Liên quan đến việc giải quyết khiếu nại tố cáo và vụ án hành chính, đại biểu Quốc hội Hà Sỹ Đồng nêu lên một vấn đề lớn, đó là doanh nghiệp rất hiếm khi dám kiện cơ quan Nhà nước khi cơ quan Nhà nước làm sai.

Điều này, theo đại biểu, không chỉ khiến doanh nghiệp chịu thiệt hại, mà còn khiến kỷ luật, kỷ cương của Nhà nước bị xâm phạm nghiêm trọng và kéo dài.

"Tôi không có con số cụ thể, nhưng theo tham khảo ý kiến của nhiều chuyên gia pháp lý, những trường hợp doanh nghiệp kiện chính quyền mà thắng là vô cùng hiếm", vị đại biểu chỉ ra bất cập.

Theo ông, nguyên nhân của việc này một phần do bất cập "tòa án tỉnh lại xét xử chủ tịch chính tỉnh đó".

Ông Đồng vì thế đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về tố tụng hành chính, cho phép doanh nghiệp khởi kiện các hành vi hành chính, quyết định hành chính của chính quyền tỉnh tại tòa án nơi khác. Trước mắt có thể cho phép khởi kiện tại tỉnh của nguyên đơn hoặc tỉnh bên cạnh, theo góp ý của vị đại biểu.

Về lâu dài, ông kiến nghị "nhất định phải tổ chức lại hệ thống tòa án sao cho bảo đảm không có chuyện tòa án tỉnh lại đi xét xử cơ quan hành chính của tỉnh mình".

Góp ý quy định về thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và giải quyết các vụ việc trong hoạt động kinh doanh, đại biểu Hà Sỹ Đồng đề nghị bổ sung quá trình thanh tra, kiểm tra, cơ quan Nhà nước không được yêu cầu doanh nghiệp xuất trình các loại giấy tờ do chính cơ quan đó đã cấp, các loại giấy tờ đã công bố hoặc đã được cập nhật trên các cơ sở dữ liệu quốc gia mà cơ quan đó có quyền truy cập.

Ông Đồng cho rằng điều này sẽ giúp thúc đẩy Chính phủ điện tử, cơ quan Nhà nước buộc phải sử dụng các cơ sở dữ liệu điện tử, khắc phục tình trạng nhiều thứ đã điện tử hóa rồi nhưng cơ quan Nhà nước cứ đòi bản giấy.

Quá trình thanh tra, kiểm tra, cấp phép, đại biểu tỉnh Quảng Trị đề xuất doanh nghiệp được quyền viện dẫn các trường hợp tương tự đã có kết luận trước đó của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để bảo vệ quyền lợi của mình.

Nếu cơ quan Nhà nước quyết định khác so với vụ việc trước, phải giải thích rõ lý do để tránh tùy tiện trong quá trình thanh tra, kiểm tra, cấp phép.

Về nguyên tắc xử lý vi phạm, bên cạnh không áp dụng hồi tố để xử lý bất lợi cho doanh nghiệp, ông Đồng đề nghị bổ sung quy định cho phép cơ quan Nhà nước áp dụng hồi tố có lợi về trách nhiệm hành chính, hình sự.

Ông cho rằng thực tế có nhiều trường hợp pháp luật quy định bất cập nên một số doanh nghiệp vi phạm. Cơ quan Nhà nước sau đó điều chỉnh quy định bất cập đó theo hướng có lợi cho doanh nghiệp. Khi đó, những doanh nghiệp vi phạm từ trước nên được áp dụng hồi tố có lợi.

Đề xuất nữa được ông Đồng đề cập là tăng cường áp dụng biện pháp bảo lãnh, cho tại ngoại trong xử lý hình sự và chỉ trường hợp thật cần thiết mới áp dụng biện pháp tạm giữ, tạm giam.

"Thực tế, rất nhiều vụ án nếu cho doanh nhân tại ngoại, họ có cơ hội để khắc phục thiệt hại hoặc tiếp tục điều hành công việc kinh doanh", ông Đồng nói.

Theo ông, tạm giữ, tạm giam kéo dài với doanh nhân nhiều khi chỉ giải quyết được một vụ án nhỏ nhưng lại khiến một doanh nghiệp lớn lâm vào khó khăn, mất sức cạnh tranh với quốc tế.

Ngoài ra, vị đại biểu đề nghị bổ sung quy định về giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại vì đây đang là "nút thắt" với rất nhiều doanh nghiệp tư nhân muốn phát triển.

Liên quan tới quy định về xử lý vi phạm, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhắc lại quan điểm tách bạch trách nhiệm giữa pháp nhân và cá nhân, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế. Với những vụ nằm ở ranh giới, có thể xử hình sự hoặc không, Phó Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm "kiên quyết không xử hình sự".

Việc đưa các nội dung này vào dự thảo nghị quyết có thể chưa cụ thể hóa hơn những điều đã nêu tại Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, song Phó Thủ tướng cho rằng đây là "chủ trương lớn, cộng đồng doanh nghiệp mong chờ", thể hiện thông điệp của Quốc hội và định hướng triển khai và sửa các luật tiếp theo.