Có hay không việc rạp chiếu Hàn "thâu tóm" thị phần phim, chèn ép rạp Việt?

Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội trong kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khóa XV vừa qua đã phát hành báo cáo khảo sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về điện ảnh. Đây là một bước chuẩn bị thẩm tra Dự án Luật Điện ảnh (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội khóa XV cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 2 vào tháng 10 năm nay.

Cán mốc doanh thu 4.000 tỷ sớm 2 năm

Kết quả khảo sát cho thấy, một số mục tiêu trong Chiến lược phát triển điện ảnh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đã đạt và vượt.

Như số phòng chiếu phim, mục tiêu đặt ra đến năm 2020 là 550 phòng chiếu phim, đến năm 2030 là 1.050 phòng chiếu phim nhưng thực tế, số liệu của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho thấy con số 1.050 phòng chiếu đã đạt từ năm 2019. Trong đó, số phòng chiếu thuộc khu vực kinh tế tư nhân chiếm trên 80%, vượt mục tiêu đề ra.

Về doanh thu, mục tiêu đề ra cho năm 2020 là khoảng 150 triệu USD, trong đó phim Việt đạt khoảng 50 triệu USD. Tuy nhiên, theo thống kê của CGV Việt Nam, năm 2019, doanh thu điện ảnh tại Việt Nam đã đạt 4.064 tỷ đồng (tức hơn 176 triệu USD), vượt 20% so mục tiêu thể hiện trong chiến lược phát triển điện ảnh.

Tuy nhiên, ở khía cạnh khác, cơ quan tiến hành khảo sát cho biết, nhiều mục tiêu của Chiến lược chưa đạt, thậm chí có mục tiêu chưa được thực hiện.

Chỉ tiêu sản xuất, phát hành phim, 5 năm gần đây (2015-2019), trung bình mỗi năm cả nước sản xuất 39,8 phim, gần đạt chỉ tiêu đề ra (đến năm 2020 sản xuất 40-45 phim truyện/năm).

Tỷ lệ phim truyện do Nhà nước đặt hàng sản xuất đạt rất thấp (so với chỉ tiêu 25% tổng số phim truyện một năm), trong cả giai đoạn 2015-2019, chỉ có 7 phim truyện do nhà nước đặt hàng (đạt 3,5%). Phim tài liệu, phim khoa học, phim hoạt hình do nhà nước đặt hàng sản xuất chưa đạt chỉ tiêu 36 - 48 phim/năm cho mỗi thể loại. Tỷ lệ phim Việt Nam phát hành tại rạp chưa đạt chỉ tiêu từ 30% đến 35% tổng số phim phát hành trên hệ thống rạp.

Thiếu cơ sở để khẳng định CGV vi phạm pháp luật về cạnh tranh

UB Văn hóa - Giáo dục cũng nêu thực tế, thị phần phổ biến phim chiếu rạp chủ yếu do doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nắm giữ, doanh nghiệp Việt Nam khó cạnh.

Cơ quan khảo sát cho biết, thị phần rạp chiếu phim ở Việt Nam hiện do hai doanh nghiệp Hàn Quốc nắm giữ chủ yếu với hơn 60%, trong đó CGV với 43%, đứng thứ hai là Lotte với 20%. Các doanh nghiệp Galaxy, BHD và Platinum lần lượt là 9%, 6%, 1%, còn lại là các doanh nghiệp nhỏ lẻ khác .

So với các nước trong khu vực, Việt Nam có tỷ lệ rạp chiếu phim do doanh nghiệp trong nước nắm giữ thấp nhất. Tính theo doanh thu phòng vé, CGV là doanh nghiệp chiếm tỷ lệ lớn nhất với 45%, thứ hai là Lotte với 19%.

Đáng chú ý, theo kết quả khảo sát, thời gian gần đây, các doanh nghiệp phát hành phim trong nước phản ánh về việc CGV chèn ép, không công bằng trong bố trí thời gian thực hiện suất chiếu và phân chia doanh thu chiếu phim, giá quảng cáo phim Việt Nam tại hệ thống rạp CGV; loại bỏ phim của cơ sở sản xuất Việt Nam ra khỏi hệ thống rạp chiếu của CGV.

Về việc này, Bộ Công Thương, cụ thể là Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng đã xác minh và nhận định, thiếu cơ sở pháp lý để khẳng định CGV vi phạm pháp luật về cạnh tranh.

Ngoài ra, UB Văn hóa - Giáo dục cho rằng, vi phạm trong hoạt động điện ảnh xảy ra khá nhiều, nhất là vi phạm về bản quyền tác giả đối với cả phim chiếu rạp  và phim truyền hình, gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế và bức xúc cho các nhà sản xuất, phát hành phim.

Tuy nhiên, trên thực tế, xử phạt vi phạm chủ yếu chỉ dừng lại ở xử lý vi phạm hành chính, mức xử phạt thấp. Theo các quy định, mức phạt tối đa cho vi phạm này, với cá nhân là 250 triệu đồng, tổ chức là 500 triệu đồng nhưng do thiếu quy định cụ thể về hành vi phân phối, phát tán trái phép bằng công cụ "livestream" trên mạng xã hội và biện pháp đánh giá chính xác mức độ thiệt hại, nên chưa có trường hợp nào bị truy cứu trách nhiệm đến cùng trước pháp luật.

Đây là một trong những nguyên nhân khiến tình trạng xâm phạm quyền tác giả vẫn có dấu hiệu gia tăng.