Làm sao để trẻ chia sẻ điều đang sợ hãi?

Bạo hành trẻ em không chỉ bắt nguồn từ bố dượng hay mẹ kế trong gia đình mà nó còn xảy ra với những người thân khác như hàng xóm, thầy cô, thậm chí với bạn bè trên lớp. Một báo cáo từ tổ chức Child Safe of Central Missouri (Mỹ) cho thấy, 90% trẻ bị bạo hành hay lạm dụng không dám nói ra với ai. Vậy làm sao để cha, mẹ trở thành người mà trẻ tin tưởng và có thể chia sẻ?

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ không dám chia sẻ điều mình đang sợ hãi. Đó là trẻ con thường thiếu nhận thức hoặc không ai dạy hay kể cho trẻ hiểu hành vi bạo hành hay lạm dụng là sai; Trẻ cảm thấy sợ hãi và lo lắng đặc biệt khi bị đe dọa hay dụ dỗ (thường bạo hành liên quan đến người thân của trẻ); Trẻ sợ làm ai đó bị đau giống mình. Ví dụ, trẻ sợ kể với mẹ, sợ mẹ cũng bị tổn thương như con; Trẻ thiếu ngôn ngữ và kiến thức để diễn đạt cảm giác và hành vi bạo hành của người khác; Trẻ cảm thấy xấu hổ; Trẻ không tin người lớn sẽ tin trẻ...

Chính vì vậy mà trẻ em là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương cả về thể xác và tinh thần nhất bởi các con chưa đủ nhận thức, ngôn ngữ để diễn đạt, hơn nữa tâm lý trẻ cũng yếu đuối dễ bị tác động.

Dưới đây là những cách mà cha mẹ có thể chia sẻ, bảo vệ con và các trẻ khác:

Giúp con kể ra điều đang phải chịu đựng

Để làm được điều này, cha mẹ nên đọc sách và sớm giáo dục cho con hiểu về bạo hành và "những phần thân thể riêng tư, không ai được đụng vào" ngay từ khi trẻ mới hơn 2 tuổi. Việc dạy này cứ từ từ sẽ thấm dần. Việc dạy này không phải tạo cho trẻ áp lực hay cho những lời thái quá để làm trẻ sợ mà nhớ. Đơn giản là dạy trẻ về ngôn ngữ, cách nói lên cảm giác trẻ như thế nào khi bị đánh và những phần "riêng tư" nào bị lạm dụng, để khi trẻ bị lạm dụng vào những phần ấy, trẻ biết kể chính xác về vị trí đó.

Điều này cho trẻ hiểu rằng bạo hành và lạm dụng trên những phần riêng tư của trẻ là hành vi sai. Việc chỉ ra điều sai trái là đáng khuyến khích, không phải là điều xấu hổ.

Khi trẻ có dấu hiệu bị bạo hành hay lạm dụng, cha mẹ đừng tập trung hỏi rằng ai làm, mà hãy hỏi về cảm nhận của trẻ, chia sẻ sự sợ hãi trong con để trẻ cảm thấy được an toàn. Khi ấy, trẻ mới kể cho cha mẹ nghe ai làm sau đó. Đừng bao giờ la mắng kiểu như "sao con ngốc thế, qua nhà nó làm gì để bị đánh" hay thể hiện cảm xúc tức giận. Điều này chỉ làm trẻ trở nên sợ hãi và sẽ giấu giếm.

Cha mẹ nên xây dựng lòng tin ở trẻ bằng việc thường xuyên giao tiếp, chơi cùng con, quan tâm điều trẻ nói, điều trẻ hỏi và trả lời con. Điều này sẽ giúp xây dựng lòng tin giữa cha mẹ và con cái. Khi trẻ bị lạm dụng hay bị bạo hành, trẻ có khuynh hướng tìm người trẻ tin cậy. Nếu lòng tin đã được xây dựng, cha mẹ sẽ là người được trẻ chọn để kể. Lúc đầu, câu chuyện có thể lung tung, chỉ một vài chi tiết vì trẻ thiếu ngôn ngữ diễn đạt. Cha mẹ nên lắng nghe và gợi hỏi, thay vì chất vấn con ngay.

Quan sát các dấu hiệu bất thường ở trẻ

Mặc dù trẻ em thường có các vết bầm tím hay vết thương trên cơ thể do trẻ hay chạy nhảy, song những vết bầm hay vết thương do bạo hành là khá đặc trưng để cha mẹ có thể nhận biết.

Cha mẹ cần tinh ý khi thấy con có những dấu hiệu như: Sợ sệt hay lo lắng dù trước đây không có; Đòi mặc áo dài tay, quần dài; Sợ sệt khi gặp ai đó hoặc trở về nhà; Thường lặp lại những lời nói hoặc thể hiện những cách quan tâm vì sợ ai đó bị tổn thương. Ví dụ "mẹ đừng khóc con không sao đâu"; Thường xuyên không khỏe hay mất tập trung khiến học lực trên trường thường sa sút; Thường mất bình tĩnh hoặc hay hét lớn khi cảm thấy lo lắng, bối rối khi gặp người lạ...