Khoai xéo quê tôi

Con bụng đói cồn cào lao vào bếp, nhìn món khoai vừa chín tới, nép vào áo mẹ, chiếc áo sờn vai cũng đang tỏa mùi thơm. Làn khói mỏng manh vương trên vầng trán mẹ, rịn lại thành giọt.

Con  vẫn nhìn theo tay mẹ và chiếc đũa cả liến thoắng trước mặt, thèm quá nhưng chỉ biết ngồi đếm thầm một, hai, ba, bốn, năm... Khi đôi đũa dừng lại, mẹ lần lượt lấy chiếc đũa cả vuốt miếng khoai còn dính trên chiếc còn lại. Và rồi con lại nghe âm thanh cái đũa ấy va vào nồi cách một tiếng, con biết mình sắp được ăn khoai xéo!

Củ khoai khi xưa nhỏ lắm, con lục mãi tận đáy nồi may ra mới được một củ bột, còn lại mớ khoai tím mềm nhũn và nhạo nhoẹt, ăn nhanh chán miệng. Mãi sau này người ta tạo ra giống khoai lõi vàng, cứng nắc luộc ra thì bột xóe. Dân quê mình gọi là khoai ổ. Đám con nít ăn vội ăn vàng để tới trường lắm lần bị nghẹn. Người ta bảo ăn khoai ấy phải từ từ, ăn ghém với cà hoặc dưa nuốt mới trôi.

Ngày trước dân quê mình nghèo lắm, gạo thì ít mà khoai thì nhiều. Khoai lăn lóc đầy nhà, khoai đầy bồ đầy cót, khoai ở góc nhà, gầm giường. Nhà nào nhà nấy toàn khoai là khoai. “Củ to thì luộc cho người. Củ nhỏ, củ hà thì cho gà lợn”. Vậy mà vẫn không sao hết được. Khoai ăn không kịp, để dưới nền nhà đất, gặp ẩm thấp khoai thi nhau mọc mống xanh rờn.

Thế là bao nhiêu món khoai được mẹ làm ra để ăn chống đói. Nào là khoai luộc, khoai lát độn cơm, cháo khoai, chè khoai, bánh tu hú, rồi khoai xéo...

Tháng năm, tháng sáu trời nắng như chảo rang. Đêm nào ngó thấy trời trong lại nhiều sao, mẹ gánh khoai đi rửa rồi cắt lát mỏng. Mỗi lát như thế lại cắt thành ba, thành tư gọi là cắt nham. Mẹ bảo, dùng hộc sẽ cắt được nhiều khoai hơn lại đỡ mỏi tay. Sáng mai con giúp mẹ đem khoai ra sân, lên hiên nhà phơi. Gặp trời nắng to khoai chỉ cần phơi hai ba nắng là có thể cất vào chum được rồi. Khoai được nắng trắng phốc, khô rom dậy mùi thơm. Mẹ đậy lên miệng chum ôm rơm hay lá chuối khô để giữ mùi.

Con mỗi lần đi học về, hay mỗi lần “đi trâu”, cũng phải chun cho được bàn tay vào cái chum ấy lấy trộm khoai. Dắt trâu ra đồng mới lấy khoai lát ra cắn lách cách, nghe bùi bùi, ngòn ngọt. Con không hề biết mỗi lần “ăn vụng” như thế, lại vô tình làm cho khoai vơi bớt mùi hương.

Con còn nhớ như in cái thời đói, cả làng mình toàn ăn cơm độn khoai. Tụi con được người lớn nhường cho phần cơm trắng. Nhưng khoai lát ấy nấu với ít nếp cho nhừ rồi xéo lên, ăn dặm vào lưng buổi trưa hoặc chiều thì ai cũng thấy ngon lành.

Bởi cái bụng lúc ấy đang đói, việc đồng áng đã thấm mệt. Đồng quê bát ngát, gió đồng hây hây, ăn miếng khoai xéo nguội lúc này đã kết dính vào nhau, nghe ngòn ngọt, bùi bùi, phảng phất mùi lá chuối khô, con lại cứ muốn ăn nữa, ăn hoài.

Đời sống bây giờ đã khấm khá hơn xưa, mẹ vẫn còn nấu khoai xéo. Khoai, đậu, lạc, nếp ngâm xong mẹ lại bỏ vào nồi, đổ xâm xấp nước đun xôi; liu riu lửa cho tất cả thật mềm rồi mẹ rắc đường vào và xéo. Mẹ làm mọi thứ nhanh nhẹn và thành thục như việc cấy, việc cày. Mấy anh em ngồi quanh trông mẹ xéo khoai phập phồng cái mũi, đôi mắt lấp lánh một niềm vui bé nhỏ. Khoai xéo xong tụi nhỏ vừa tranh nhau phần nhiều, vừa hít hà hương thơm của thức quà quê bình dị. Con thấy tuổi thơ mình ngọt bùi và giàu có quá!

Con lớn khôn vị khoai xéo ngọt lành, thơm thảo của đất đồng quê hương vẫn theo bước chân con trên mỗi dặm đường. Vạt áo mẹ thơm mùi khoai ấm nồng lại làm con thổn thức nhớ thương.

Xuyến Chi - Khánh Hồng