Vì sao nên bỏ đại học vùng?

Những bất cập của đại học vùng được đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Thi (Bắc Ninh) đưa ra khi góp ý vào dự thảo Luật Giáo dục Đại học sửa đổi trong phiên thảo luận sáng 20/11.

Ông Thi cho biết mô hình đại học vùng được hình thành từ những năm đầu của thập niên 1990, với mục tiêu khi đó là tập trung nguồn lực đào tạo nhân lực vùng, sử dụng chung cơ sở vật chất và nhân lực, làm đầu mối để liên kết phát triển khu vực.

Nhưng mô hình này đang bộc lộ rất nhiều bất cập, theo đại biểu Thi.

Trước hết, ông chỉ ra bất cập về tổ chức bộ máy.

“Các đại học vùng đang trở thành cấp trung gian hành chính. Đại học vùng không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học công nghệ. Thay vì tinh gọn bộ máy, đại học vùng lại làm tăng tầng nấc quản lý giữa bộ và các trường. Điều này xuất hiện đầu mối phụ, kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm”, ông Thi chỉ ra bất cập.

Những điều này, theo ông, đi ngược với tinh thần của Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là xóa bỏ cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, thống nhất, hiệu quả.

Bất cập thứ hai liên quan vấn đề tự chủ. Thực tế cho thấy các trường đại học thành viên của đại học vùng có tư cách pháp nhân, có đủ năng lực và quy mô để hoạt động độc lập nhưng vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế hai tầng, phải trình qua đại học vùng rồi mới đến bộ trong các thủ tục đầu tư, mở ngành, hợp tác quốc tế.

Việc này, theo đại biểu Thi, dẫn đến mất cơ hội và giảm tính linh hoạt.

Vấn đề nhận diện thương hiệu cũng là bất cập được đại biểu chỉ ra. Ông Thi cho rằng thương hiệu đại học vùng chưa được nhận diện rõ ràng. Ở nhiều ngành, xã hội ghi nhận tên trường thành viên hơn là tên đại học vùng, làm hạn chế năng lực cạnh tranh, ảnh hưởng đến xếp hạng và hợp tác quốc tế.

Dẫn báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ông Thi cho biết mô hình tổ chức quản trị có thêm một cấp trung gian dễ trở nên cồng kềnh, kém hiệu quả. Quản lý Nhà nước gặp nhiều khó khăn do vừa phải quản lý các đại học, vừa phải quản lý các trường đại học thành viên như các cơ sở giáo dục đại học khác.

Vì thế, ông đề nghị đánh giá kỹ lưỡng về vị trí, vai trò và hiệu quả hoạt động của mô hình đại học vùng trong thời gian qua để nghiên cứu đề xuất sửa đổi, hoàn thiện dự thảo Luật Giáo dục đại học.

Bên cạnh đó, vị đại biểu đề nghị xem xét xây dựng cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học bao gồm trường đại học, đại học quốc gia, đại học đa ngành và trường đại học có tên gọi là học viện.

“Riêng đối với mô hình đại học vùng, tôi đề nghị cần xem xét thật kỹ lưỡng xem có tiếp tục duy trì mô hình này không, bởi những tồn tại, bất cập trên đã kéo dài nhiều năm nay”, ông Thi nói và góp ý cần có quy định để chuyển đổi các đại học vùng hiện hữu phù hợp, tổ chức lại để tạo động lực cho các trường đại học thành viên phát triển mạnh hơn.

“Với trường đại học thành viên đã có bề dày truyền thống, đã có thương hiệu, có thể cho tổ chức lại trở thành trường thuộc bộ để đảm bảo quyền tự chủ”, ông Thi góp ý.

Phát biểu trước đó, đại biểu Nguyễn Quang Huân (TPHCM) và đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Cần Thơ) cũng đề nghị tiếp tục nghiên cứu, xem xét việc nên bỏ hay tổ chức lại mô hình này để nâng cao hiệu quả và giảm tính trung gian.