Trung đoàn 21 – Những chiến công đi vào lịch sử

Ngày thành lập và lời thề xuất quân

Ngày 21/4/1965, tại Hà Bắc (nay là Bắc Giang và Bắc Ninh), Trung đoàn 21 ra đời trong bối cảnh cả nước đang dồn sức cho miền Nam ruột thịt. Đồng chí Phan Viên được bổ nhiệm làm Trung đoàn trưởng, đồng chí Nguyễn Ngọc Tiến làm Chính ủy.

Chỉ sau ba tháng huấn luyện, ngày 15/7/1965, Trung đoàn đã nhận lệnh hành quân vào Nam. Trong lễ xuất quân tại rừng Côn Sơn (Hải Dương), Tỉnh ủy Hà Bắc trao tặng lá cờ mang 16 chữ vàng:

“Quân dân Hà Bắc đoàn kết một lòng, quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”.

Lá cờ ấy theo chân các chiến sĩ suốt dặm dài chiến trường, trở thành biểu tượng của niềm tin, của quyết tâm sắt đá.

Sau hơn 100 ngày vượt rừng, băng suối đầy gian khổ, tháng 10/1965, Trung đoàn tập kết tại Quế Sơn (Quảng Nam), chính thức biên chế vào Sư đoàn 2, Quân khu 5. Từ đây, đơn vị bước vào những năm tháng chiến đấu khốc liệt nhưng hào hùng

Điểm cao 62 – trận đánh để đời

Tháng 3/1966, trong chiến dịch Tây Sơn Tịnh (Quảng Ngãi), Trung đoàn 21 bước vào trận then chốt tại Điểm cao 62. Đây là vị trí hiểm yếu, khống chế toàn bộ khu vực xung quanh. Quân Mỹ huy động hai tiểu đoàn thủy quân lục chiến cùng pháo binh, không quân yểm trợ để giành giữ bằng mọi giá.

Trước tình thế đó, Trung đoàn 21 hạ quyết tâm tiêu diệt Tiểu đoàn 1 Mỹ. Chiến sĩ ta vừa đánh chính diện, vừa vu hồi, kết hợp hỏa lực chế áp. Trận chiến kéo dài suốt ngày đêm, ác liệt đến nghẹt thở. 21 giờ 30 phút ngày 4/3, quân ta đồng loạt xung phong, liên tục đánh giáp lá cà. Rạng sáng 5/3, lá cờ chiến thắng tung bay trên đỉnh 62 – toàn bộ Tiểu đoàn 1 Mỹ bị tiêu diệt, hàng chục máy bay bị bắn rơi, xe bọc thép bị phá hủy.

Trận Điểm cao 62 được Viện Lịch sử Quân sự đánh giá là “then chốt của chiến dịch Tây Sơn Tịnh”, khẳng định chủ lực ta đủ sức tiêu diệt từng tiểu đoàn Mỹ – một bước ngoặt quan trọng về thế trận và niềm tin

Chiến công nối dài trên chiến trường Quảng – Nam – Ngãi – Bình Định

Không dừng lại ở Điểm cao 62, Trung đoàn 21 tiếp tục làm nên những chiến tích vang dội:

Chiến dịch Quảng Ngãi 1967: Đơn vị phục kích tiêu diệt gọn nhiều đại đội quân Nam Triều Tiên thuộc Lữ đoàn Rồng Xanh – lực lượng khét tiếng tàn bạo, gây ra vụ thảm sát Bình Hòa. Phong trào “xé xác Rồng Xanh, phanh thây giặc Mỹ” của nhân dân Quảng Ngãi đã được hiện thực hóa bằng chiến công của Trung đoàn 21.

Mùa Thu 1967: Trung đoàn liên tục đánh bại nhiều tiểu đoàn biệt động ngụy trong các cuộc hành quân “Liên kết 116”, tiêu diệt hàng trăm tên, bắn cháy nhiều xe M113.

Xuân Mậu Thân 1968: Phối hợp cùng các đơn vị bạn, Trung đoàn 21 tiến công liên tiếp vào Lữ đoàn 3 kỵ binh không vận Mỹ, phá hủy 18 xe bọc thép, bắn rơi 10 máy bay, bắt tù binh. Tại Thanh Quýt (Quảng Nam), một đòn bất ngờ đã tiêu diệt gọn cả cụm quân địch, để lại trên trận địa hàng chục xác lính Mỹ.

Khâm Đức 1968: Trung đoàn phối hợp cùng các lực lượng khác tiêu diệt chi khu quân sự – quận lỵ Khâm Đức, khai thông tuyến đường cơ giới từ biên giới Lào xuống đồng bằng ven biển.

Giai đoạn 1969 – 1970: Đơn vị kiên cường bám trụ tại Nghĩa Bình, Mộ Đức, Đức Phổ, vừa huấn luyện vừa chiến đấu, tiêu diệt nhiều ổ địch, phá vỡ âm mưu “bình định”.

Chiến dịch Bắc Bình Định 1972: Trung đoàn 21 cùng Sư đoàn 3 liên tiếp mở các đợt tiến công lớn, giải phóng quận lỵ Hoài Ân, tiêu diệt hàng nghìn quân địch, bắt sống hơn 2.300 tên, thu giữ nhiều vũ khí, làm chủ hoàn toàn khu vực Đệ Đức

Máu và hoa – vinh quang và hy sinh

Trong gần tám năm chiến đấu, Trung đoàn 21 đã đánh hàng trăm trận, tiêu diệt hơn 2.346 tên địch, bắt sống 453 tên, bắn rơi hàng chục máy bay, phá hủy nhiều xe tăng, xe bọc thép. Hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ đã anh dũng ngã xuống, máu đào nhuộm đỏ từng tấc đất Quảng – Nam – Ngãi – Bình Định

Với chiến công ấy, đơn vị vinh dự được tặng nhiều Huân chương Quân công, Chiến công các hạng. Riêng đồng chí Trần Lương – Chính trị viên Đại đội 7, Tiểu đoàn 22 – được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Hàng chục tiểu đoàn, đại đội, trung đội thuộc Trung đoàn cũng được khen thưởng cao quý.

Trung đoàn 21 – Trung đoàn Đề Thám không chỉ là niềm tự hào của Sư đoàn 3 Sao Vàng, Quân khu 1, mà còn là biểu tượng của cả dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Những chiến công lẫy lừng, những hy sinh oanh liệt đã được khắc vào sử sách, trở thành bài học sống động về lòng dũng cảm, tinh thần đoàn kết, ý chí quyết thắng.

Ngày nay, khi đất nước hòa bình, những địa danh như Điểm cao 62, Đồi Chùa, Khâm Đức, Hoài Ân… không chỉ là mốc son chiến thắng, mà còn là chứng tích để thế hệ hôm nay tri ân, tưởng nhớ công lao của lớp cha anh.

Trung đoàn 21 đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử, để lại cho mai sau một bản hùng ca bất diệt – bản hùng ca của niềm tin, máu và hoa, của một thế hệ quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh.

Để ghi nhận và tôn vinh những thành tích đặc biệt xuất sắc, ngày 20-9-2024, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký Quyết định số 935 phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho Trung đoàn 21, Sư đoàn 3, Quân khu 1 (trước đây là Trung đoàn 21, Sư đoàn 2, Quân khu 5).