Thúc đẩy logistics xanh, ứng dụng AI hướng tới mục tiêu Net Zero

Sáng 29/10, tại TPHCM, Bộ Xây dựng phối hợp với các cơ quan, đơn vị tổ chức Tuần lễ Công trình xanh và Giao thông xanh Việt Nam năm 2025 với chủ đề “Đổi mới sáng tạo, thúc đẩy phát triển Công trình Xanh và Giao thông Xanh theo hướng bền vững”.

Sự kiện gồm một phiên toàn thể, bốn hội thảo chuyên đề và một triển lãm trưng bày các sản phẩm, công trình, giải pháp xanh trong lĩnh vực xây dựng và giao thông.

Tại phiên hội thảo chuyên đề số 3, các đại biểu, chuyên gia trong và ngoài nước thảo luận về chiến lược logistics xanh, giảm phát thải carbon, ứng dụng công nghệ số - AI trong giao thông và phát triển vật liệu xây dựng thân thiện môi trường.

Giao thông xanh hướng tới Net Zero

Ông Nguyễn Huy Hoàng, Trưởng phòng Chiến lược và Chính sách (Học viện Chiến lược, Bồi dưỡng cán bộ xây dựng - Bộ Xây dựng), cho rằng trong chiến lược phát triển giao thông xanh có nhiều nhiệm vụ và giải pháp cần triển khai, song điều quan trọng là phải xác định được các ưu tiên hàng đầu.

Theo ông Hoàng, có 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, trong đó trước hết là hoàn thiện khung pháp lý và thể chế, xây dựng bộ tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá hệ thống giao thông vận tải xanh. Hiện nay, vận tải đường bộ chiếm tỷ trọng lớn nhất, cao hơn nhiều so với đường sắt và đường thủy, vì vậy cần tái cơ cấu mạnh mẽ thị phần vận tải, theo hướng giảm phụ thuộc vào giao thông đường bộ để tiến tới phát triển bền vững hơn.

Ông Nguyễn Huy Hoàng cho rằng, cùng với việc tái cơ cấu thị phần vận tải, cần có kế hoạch chuyển đổi phương tiện và hạ tầng giao thông theo hướng xanh hóa, tức là kết hợp phát triển hạ tầng xanh với phương tiện xanh, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng giao thông thông minh.

Ông Trần Tiến Dũng (Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam) nhận định, phát triển logistics xanh là xu hướng tất yếu, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và góp phần thực hiện mục tiêu giảm phát thải quốc gia. Tuy nhiên, theo ông, Nhà nước cần có chính sách ưu tiên, hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi xanh, như giảm phí, hạ lãi suất vay và kéo dài thời hạn vay.

“Vận chuyển hàng hóa bây giờ phần lớn là sử dụng xe đầu kéo container. Nếu thực hiện chuyển đổi xanh, doanh nghiệp bán đi khoảng 2 chiếc xe cũ thì thu về 1 tỷ đồng, nhưng để chuyển đổi sang xe dùng pin, năng lượng sạch thì tốn 4-5 tỷ, một con số rất lớn với các doanh nghiệp nhỏ, nên cần phải có chính sách hỗ trợ trong vay vốn”, ông Dũng phân tích.

Ông Dũng cho biết thêm, Việt Nam có lợi thế với 3.260km bờ biển và hơn 41.900km đường sông ngòi, thuận lợi phát triển vận tải thủy và ven biển - phương thức có thể giảm hơn 70% lượng phát thải CO₂ so với đường bộ. Một số doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này đã giảm tới 75% phát thải CO₂ và tiết kiệm 10-15% chi phí logistics.

Bà Urda Eichhorst (Trưởng nhóm Giao thông và Đô thị, GIZ tại Trung Quốc) cho rằng, mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050 của Việt Nam là thách thức lớn, đòi hỏi phải đánh giá lại lộ trình và có chính sách mạnh mẽ hơn. Bà dẫn chứng, tại Đức, xe tải chạy nhiên liệu hóa thạch khi lưu thông trên cao tốc phải đóng phí 200 Euro, trong khi xe điện được miễn phí, qua đó khuyến khích chuyển đổi sang phương tiện sạch và giảm phát thải. Bà cũng đề xuất Việt Nam tăng cường hợp tác quốc tế để giải quyết bài toán giảm khí thải gây ô nhiễm.

Theo bà Dương Nguyệt Thanh (Arup Việt Nam), phát triển mô hình đô thị định hướng giao thông công cộng (TOD) cũng là một hướng đi quan trọng giúp giảm phát thải CO₂. Mô hình này hạn chế người dân sử dụng phương tiện cá nhân, khuyến khích dùng phương tiện công cộng, xe đạp hoặc đi bộ. Bà nhấn mạnh, phát triển TOD không chỉ dừng ở việc mở rộng mạng lưới giao thông công cộng hay xây ga metro, mà cần tạo hệ thống kết nối liền mạch giữa nhà dân, đường đi bộ và làn xe đạp.

Ứng dụng AI cho giao thông bền vững

Ông Atlas Man-yeung (Tập đoàn Arup) cho rằng, thời gian chính là thách thức lớn nhất trong tiến trình phát triển bền vững. Theo ông, nhiều quốc gia hiện vẫn ưu tiên mục tiêu ngắn hạn, tập trung vào tăng trưởng tức thời mà chưa chú trọng đúng mức đến các chiến lược dài hạn, đặc biệt là tại những nước đang phát triển, nơi nhu cầu phát triển kinh tế nhanh thường lấn át mục tiêu bền vững.

Ông Atlas Man-yeung (Tập đoàn Arup) cho rằng, khi đầu tư phát triển hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông, cần tính toán kỹ hiệu quả đầu tư và giá trị thu được từ nguồn vốn bỏ ra.

“Có những hạ tầng về nhà ở được xây dựng rất đẹp, rất hiện đại, nhưng lại lấn sông, không tính toán đến các vấn đề giao thông, thời gian về sau sẽ phát sinh ra nhiều bất cập như ùn tắc, ngập lụt”, ông dẫn chứng.

Đồng quan điểm, bà Urda Eichhorst nhấn mạnh, phát triển hạ tầng là yếu tố then chốt cho tăng trưởng quốc gia, song cần tránh đầu tư dàn trải. Theo bà, nhiều dự án có chi phí đầu tư quá cao, do đó phải cân nhắc mức đầu tư phù hợp và tối ưu hóa công nghệ để giảm chi phí xây dựng và vận hành.

“Đầu tư hạ tầng xong rồi, nhưng chi phí duy trì và vận hành về sau mới thực sự đắt đỏ”, bà Eichhorst lưu ý.

Ông Vũ Anh Hưng (Dell Technologies Việt Nam) bổ sung, trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành trụ cột của quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực giao thông. Công nghệ này đã được ứng dụng rộng rãi trong lập kế hoạch tuyến đường, quản lý và điều tiết giao thông, vận hành logistics, bảo trì dự đoán cũng như đảm bảo an toàn lao động, góp phần nâng cao hiệu quả và tính bền vững cho hệ thống hạ tầng.