Thưa Thượng tá, thời gian gần đây liên tiếp xảy ra các vụ “bắt cóc online”, giả danh lực lượng Công an qua cuộc gọi video, mạng xã hội để đe dọa, thao túng tâm lý nạn nhân nhằm chiếm đoạt tài sản; xin Thượng tá cho biết cách nhận diện sớm các dấu hiệu lừa đảo và khuyến cáo người dân cần làm gì khi nhận được những cuộc gọi, tin nhắn có dấu hiệu giả danh Công an để tránh mắc bẫy?

Chúng ta thấy rằng thời gian qua xảy ra rất nhiều những vụ án mà đối tượng mạo danh là công an gọi điện cho người dân có nội dung "rung dọa", quy chụp liên quan đến một đường dây tội phạm như: Ma túy, buôn người, rửa tiền,... và yêu cầu chuyển tiền cho các đối tượng để xác minh xem có liên quan đến đường dây tội phạm hay không. Thứ hai là cô lập, bao vây thông tin, cấm nạn nhân chia sẻ thông tin điều tra với bất kỳ ai, nếu như không chấp hành là bắt ngay. Hậu quả rất nhiều người dân bị lừa, đã chuyển tiền cho đối tượng theo yêu cầu. Chuyên gia tội phạm học Thượng tá Đào Trung Hiếu (Ảnh: Hải Long). Về bản chất chúng ta thấy rằng đây chính là những trò lừa tâm lý hết sức tinh vi, thao túng cảm xúc, kiếm ăn trên nỗi sợ hãi của nạn nhân. Đương nhiên trước khi thực hiện hành vi lừa đảo, các đối tượng đã phải tìm hiểu thông tin về nạn nhân. Việc lộ lọt thông tin cá nhân không còn là chuyện gì hiếm gặp nữa, dữ liệu cá nhân chúng ta có thể bị lộ lọt qua rất nhiều kênh khác nhau. Khi đối tượng có những thông tin sơ bộ về nạn nhân sẽ thông qua những kịch bản rất nhiều lớp lang. Những dấu hiệu rất dễ để người dân nhận biết lừa đảo: Một là các đối tượng tự xưng công an, viện kiểm sát gọi điện đến. Hai là quy chụp cho nạn nhân liên quan đường dây tội phạm. Ba là bao vây thông tin, nạn nhân không được kể chuyện với ai. Thứ tư là ra hạn thời gian rất nhanh, áp lực nạn nhân là phải chuyển tiền nhanh. Quang cảnh buổi tọa đàm (Ảnh: Hải Long). Đây là những dấu hiệu lâm sàng của một vụ lừa đảo công nghệ cao, thông qua Internnet mà người dân cần nhận diện. Cách phòng ngừa rất đơn giản: Trước hết là người dân cần bình tĩnh. Thứ hai là không dễ dàng làm theo bất cứ yêu cầu nào đến từ những người không quen biết gọi qua Internet, qua các ứng dụng,... Thứ ba cần phải hiểu quy trình làm việc của cơ quan pháp luật. Tôi khẳng định rằng không có một cơ quan công an nào gọi điện cho người dân thông báo nội dung vụ án. Bản thân chúng tôi có rất nhiều năm làm điều tra viên của cơ quan điều tra, không bao giờ có chuyện công an gọi điện cho người dân thông báo vi phạm pháp luật. Đặc biệt là không bao giờ có chuyện công an yêu cầu người dân phải chuyển tiền, đặc biệt là tiền chuyển qua tài khoản cá nhân. Thượng tá Đào Trung Hiếu (Ảnh: Hải Long). Tôi nói đơn giản nhất, Công an Hà Nội chỉ có duy nhất một tài khoản của Công an thành phố mở tại Kho bạc Nhà nước chứ không thể có một tài khoản cá nhân của công an thành phố đứng tên ông Nguyễn Văn A nào đó. Người dân phải biết điều này để khi mà đọc những câu chuyện đấy ra, yêu cầu như vậy phải đánh giá ngay đây là lừa đảo, thao túng cảm xúc. Đặc biệt nữa là không thể có chuyện công an bảo không được kể với ai. Hoạt động điều tra lấy lý do bí mật, nếu nói ra bắt ngay,... thì đấy là những câu chuyện hoàn toàn bịa đặt, người dân cần phải nhận diện được những thứ đó. Chúng tôi cũng đánh giá những việc lợi dụng hình ảnh, lợi dụng danh tiếng của lực lượng Công an nhân dân để dọa dẫm người dân nó cũng gây tác hại ít nhiều ảnh hưởng đến hình ảnh lực lượng Công an nhân dân. Trước hết là cảm giác nhiều người bị những đối tượng mặc quần áo nhân dân gọi điện video nó làm cho hình ảnh người trong bộ quân phục xấu đi. Thứ hai, có một hệ lụy là công an thật gọi điện cho người dân đề nghị làm việc về một vấn đề gì đó lại rất khó, người ta không hợp tác vì nghĩ đó là công an giả. Thượng tá Đào Trung Hiếu chia sẻ tại buổi tọa đàm (Ảnh: Hải Long). Đây là một sự thật rất là đáng buồn, công an thật gọi không tin, công an giả gọi lại tin. Tôi cũng xin chia sẻ một chút các kỹ năng cho người dân trong việc tiêu dùng thông tin, phát hiện thông tin giả, thông tin xấu độc, xuyên tạc. Trước hết theo góc nhìn tội phạm học hiện đại và quá trình điều tra tội phạm công nghệ cao trước đây, chúng tôi thấy rằng thông tin giả đang là vấn nạn toàn cầu, fake new đang là câu chuyện toàn cầu trong bối cảnh công nghệ số, kỷ nguyên công nghệ hiện nay. Câu chuyện đặt ra là tin giả luôn có những đặc điểm là lan truyền dưới những vỏ bọc sốc, độc, lạ. Bạn đọc một cái title nào đó mà đánh thẳng vào cảm xúc của mình thì rất nhiều dấu hiệu đó là tin giả. Thứ hai là sai chính tả, tin giả được làm một cách cẩu thả, khoét vào yếu tố rất tò mò của con người, chạm vào cảm xúc sợ hãi, phẫn nộ, nghi ngờ,... những nội dung thông tin trong đó rất mâu thuẫn và không logic. Nó đi vào theo kiểu rỉ tai, nguồn tin nội bộ cho biết,... nó không hề có một nguồn nào dẫn trong đó. Đặc biệt có một loại tin giả nữa mà chúng tôi cần phải cảnh báo mọi người đó là pha trộn tin thật với tin giả. Các đối tượng đưa ra khoảng 90% thông tin là thật đã được đăng trên các báo chính thống, ai cũng biết đây là tin thật thế nhưng nó chỉ trộn một % tin giả vào là nó có thể điều hướng, lái dư luận đi theo một con đường mà các đối tượng mong muốn, tạo ra. Đối với sự pha trộn tin giả lẫn tin thật, theo tôi để phát hiện có một số kỹ năng như sau để giúp người dân có "vaccine" có thể đề kháng được với tin giả: Trước hết không dễ tin bất cứ thứ gì nhìn thấy, đọc được, xem được, nghe được ở trên không gian mạng. Hãy là một công dân số thông minh bằng cách chậm lại một nhịp, đừng tin ngay. Chậm lại một nhịp để làm gì là kiểm chứng thông tin mà chúng tôi gọi là Double Check - kiểm tra 2 lần từ các nguồn thông tin chính thống. Chẳng hạn trước đại dịch Covid-19 có một chị bán hàng online nhưng trang của chị này ế quá nên lập tức chị ta đã sáng tạo ra tin "đêm nay máy bay sẽ bay trên bầu trời Hà Nội và phun thuốc diệt Covid". Một chuyện nghe rất buồn cười nhưng cũng có rất nhiều người chia sẻ. Câu chuyện đặt ra là gì, nếu tiếp cận thông tin đấy thì đừng có chia sẻ ngay mà hãy gõ toàn bộ từ khóa trên google xem các báo lớn chẳng hạn như báo Dân trí có đăng không. Nếu báo chính thống đăng thì tin này là có thật nhưng khi không thấy tờ báo chính thống nào đăng thì đây là tin fake. Do đó, người dân hãy chậm lại để kiểm chứng, kiểm chứng 2 lần. Không dễ tin và kỹ năng kiểm chứng là kỹ năng quan trọng số một trong thời đại hiện nay. Khi chúng ta tiếp cận với một cuộc gọi video call hiện lên một người trong bộ quân phục công an nhân dân nhưng đừng có tin ngay, bởi hoàn toàn Deepfake có thể làm được việc đó hoặc đối tượng có thể mua quân trang, quân dụng trôi nổi để thực hiện hành vi lừa đảo. Cần phải kiểm tra lại ngay như hỏi số hiệu công an là gì, địa chỉ trụ sở ở đâu, đường dây nóng số máy nào, thủ trưởng anh tên là gì,... để chúng tôi gọi điện xác minh thì nó sẽ tắt máy ngay - đấy là kiểm chứng. Chốt lại không dễ tin và cần phải kiểm chứng, chỉ tin khi có căn cứ.

Vậy, quan điểm của Thượng tá Ngô Xuân Hải về những ý kiến tăng mức xử phạt của 2 khách mời như thế nào, thưa ông?

Tôi đồng ý một phần về quan điểm tất cả các hành vi vi phạm đều phải bị xử lý, đồng thời kiến nghị nâng cao mức xử phạt để răn đe cũng là cần thiết. Tuy nhiên, với ý kiến của Thượng tá Đào Trung Hiếu rằng tất cả các hành vi phạm đều phải được phát hiện và xử lý, tôi có ý kiến như sau: Hiện nay có nhiều cơ quan chức năng có thẩm quyền trong việc phát hiện, xử lý hành vi đưa tin giả, sai sự thật. Bản thân lực lượng công an cũng rất chú trọng công tác này. Thượng tá Ngô Xuân Hải (Ảnh: Hải Long). Chúng tôi có một hướng dẫn cụ thể từ Bộ Công an đến Công an Hà Nội và công an cấp xã, về các bước, quy trình phát hiện tin giả, xác minh tin giả, sai sự thật và đấu tranh xử lý vi phạm. Công an Hà Nội luôn nâng cao công tác trinh sát, phát hiện và xử lý, đặc biệt được đẩy mạnh trong vài năm qua. Từ đây, chúng tôi muốn khuyến cáo người dân không hùa theo các thông tin chưa được xác thực, tránh để đến lúc bị cơ quan chức năng mời lên làm việc mới biết mình đã vi phạm pháp luật.

Thưa ông, dưới góc độ pháp lý, ông có cho rằng chế tài xử phạt, xử lý đối với hành vi đăng tải, chia sẻ thông tin sai sự thật, bịa đặt, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, cá nhân hiện chưa đủ sức răn đe? Ông có đề xuất, kiến nghị nào khác, ngoài hình phạt tiền/tù, dành cho những người vi phạm để tăng cường sức răn đe, giáo dục?

Hiện nay, nhiều cá nhân, tổ chức bất chấp vi phạm bởi mức phạt đang quá thấp so với lợi ích mang lại cho họ sau khi họ đưa ra các thông tin sai sự thật để câu view, like, tương tác... giúp tăng doanh thu. Chính vì vậy, tôi cho rằng mức phạt hành chính hiện nay chưa đủ răn đe, cần phải có những chế tài khác bên cạnh việc xử lý hình sự. Thậm chí, cần phải tăng mức phạt hình sự đối với các hành vi có tính cố ý, liên tiếp hoặc tái phạm. Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Ảnh: Hải Long). Cơ quan chức năng cần có những đánh giá trên cơ sở doanh thu, thu nhập của các cá nhân, tổ chức có được từ những thông tin, bài đăng sai sự thật, để xử phạt tương xứng. Ví dụ, một bài đăng sai sự thật, thu hút được tương tác và bán được hàng, thu doanh thu hàng chục tỷ đồng. Nhưng mức xử phạt cho hành vi đăng sai sự thật chỉ 20 triệu đồng.

Luật sư có thể chia sẻ thêm về chế tài của pháp luật hiện hành đối với hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xâm phạm uy tín của cá nhân, cơ quan, tổ chức?

Theo quy định của pháp luật hiện hành, hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xâm phạm uy tín của cá nhân, cơ quan, tổ chức sẽ bị xử lý nghiêm, tùy theo tính chất và môi trường xảy ra hành vi vi phạm. Cụ thể, đối với các hành vi vi phạm diễn ra trên không gian mạng, Nghị định 15/2020, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 14/2022, quy định mức xử phạt hành chính từ 10 đến 20 triệu đồng. Trong trường hợp hành vi xâm phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm của cá nhân, cơ quan, tổ chức không diễn ra trên không gian mạng, người vi phạm sẽ bị xử phạt theo khoản 4 Điều 8 Nghị định 282/2025, với mức phạt từ 4 đến 6 triệu đồng. Như vậy, các hành vi chia sẻ thông tin giả mạo, sai sự thật trên không gian mạng sẽ chịu mức xử phạt cao hơn so với hành vi tương tự xảy ra ngoài môi trường thật. Bên cạnh xử phạt hành chính, pháp luật hình sự cũng quy định nhiều chế tài nghiêm khắc đối với các hành vi xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Theo đó, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về các tội danh như: làm nhục người khác, vu khống, lợi dụng các quyền tự do dân chủ để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, hoặc đưa, sử dụng trái phép thông tin trên mạng máy tính, mạng viễn thông. Tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, các tội danh này có thể bị áp dụng hình phạt tù, với mức cao nhất lên đến 5 năm tù. Đây được xem là những chế tài có tính răn đe cao, nhằm ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng không gian mạng để xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Khi người dân phát hiện mình bị xúc phạm, bị xuyên tạc trên mạng, họ có thể yêu cầu bảo vệ quyền lợi theo những trình tự pháp lý nào? Cần chuẩn bị các chứng cứ ra sao?

Khi phát hiện mình là nạn nhân của các hành vi xuyên tạc, xúc phạm trên mạng, người dân cần phải thu thập những chứng cứ theo các bước như sau: - Trực tiếp liên hệ và yêu cầu người đăng tải gỡ bỏ các thông tin sai sự thật hoặc báo cáo với nền tảng mạng xã hội về những nội dung đó. - Nếu như cần thiết, người dân có thể trình báo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để yêu cầu xử phạt vi phạm hành chính. Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Ảnh: Hải Long). - Nếu hành vi của những người trên gây thiệt hại, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình thì người dân có thể nộp đơn khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp bổ sung cần thiết. - Trong trường hợp hành vi có dấu hiệu tội phạm, người dân có quyền tố giác với cơ quan nhà nước để xử lý theo pháp luật. Khi phát hiện bị xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình, cá nhân, tổ chức đó có thể thực hiện việc lưu giữ lại bằng chứng, chứng cứ bằng cách chụp, lưu lại những đường link có sự xâm phạm. Để khách quan nhất, có thể liên hệ đơn vị thừa phát lại lập vi bằng đối với những hình ảnh, video đã xâm phạm đến quyền, lợi ích của mình, để xuất trình với cơ quan chức năng xử lý.

Đấu tranh phản bác quan điểm sai trái thù địch thường vấp phải sự chống phá tinh vi. Theo ông, yếu tố quan trọng nhất để Công an TP Hà Nội đấu tranh hiệu quả là gì?

Như Thượng tá Đào Trung Hiếu chia sẻ, công tác tuyên truyền, "phủ xanh" thông tin là quan trọng nhất. Từ đó vừa nâng cao nhận thức, cảnh giác của người dân, vừa tạo phòng ngừa xã hội, miễn nhiễm với thông tin xấu độc. Biện pháp hữu hiệu nhất để đấu tranh với các thủ đoạn của đối tượng xấu là công tác chủ động nắm tình hình, phát hiện ra các tin xấu độc từ sớm, từ xa, từ đầu, để có biện pháp truy nguồn, phát hiện ra các đối tượng vi phạm, và đấu tranh xử lý. Thượng tá Ngô Xuân Hải và Thượng tá Đào Trung Hiếu tại buổi tọa đàm (Ảnh: Hải Long). Khi có các thông tin xuyên tạc, sai sự thật, chúng tôi sẽ dùng thông tin chính xác, thông tin thật để cung cấp cho người dân. Sau vài lần như vậy, các đối tượng xấu sẽ dần mất uy tín. Ngoài việc người dân, cơ quan quản lý phát hiện và thông báo, lực lượng công an cũng tăng cường các biện pháp chuyên biệt của ngành, chú trọng trong công tác đào tạo, nâng cao năng lực trinh sát của cán bộ chiến sĩ, kết hợp với ứng dụng khoa học công nghệ. Hiện nay, Công an TP Hà Nội rất chú trọng công tác chuyển đổi số, và cũng đã ứng dụng chuyển đổi số trong việc phát hiện sớm, nắm tình hình các thông tin xấu độc để xử lý kịp thời. Chúng tôi nghĩ rằng, thông tin xấu độc nếu được phát hiện sớm, xử lý kịp thời sẽ hạn chế được rất nhiều ảnh hưởng xấu đến dư luận, xã hội.

Theo ông, cần hoàn thiện những quy định pháp lý nào để nâng cao hiệu quả phòng ngừa, xử lý luận điệu xuyên tạc, nhất là các hành vi có tính tổ chức, lợi dụng công nghệ cao?

Để nâng cao hiệu quả phòng ngừa, tránh xảy ra những sự việc trên, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan nhà nước và các đơn vị, tổ chức truyền thông; cần có bộ phận kiểm tra thường xuyên, nhanh chóng xác minh và gỡ bỏ thông tin vi phạm pháp luật. Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Ảnh: Hải Long). Những thông tin vi phạm pháp luật là rất nhiều. Nếu không nhanh chóng gỡ bỏ kịp thời thì sẽ bị lan truyền rất nhanh, gây tác hại lớn. Đồng thời, có thể xem xét để áp dụng quy định “cứng hơn”, như xác thực danh tính người dùng khi sử dụng các tài khoản mạng xã hội, nhằm xử lý kịp thời những đối tượng dùng núp bóng tài khoản ảo, đảm bảo nội dung trên môi trường mạng xã hội được trong sạch. Quy định pháp luật cần “nhắm” vào các tài khoản ảo, núp bóng để đưa ra các thông tin, luận điệu sai sự thật.

Ranh giới giữa tự do ngôn luận và hành vi vi phạm pháp luật trong đăng tải thông tin trên mạng xã hội được pháp luật xác định như thế nào? Những sai lầm phổ biến mà người dùng mạng thường mắc phải là gì?

Hiến pháp quy định rất rõ về quyền tự do ngôn luận, tự do bày tỏ ý kiến, quan điểm của mình nhưng, khi thực hiện quyền đó, chúng ta cần thực hiện trong khuôn khổ pháp luật, không vượt quá quy định cho phép. Tự do ngôn luận là tự do bày tỏ ý kiến, phê bình khách quan căn cứ trên cơ sở sự thật, chứ không phải dựa vào những thông tin bịa đặt, sai sự thật, gây ảnh hưởng đến danh dự, uy tín tổ chức, cá nhân. Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Ảnh: Hải Long). Người dân cần chú ý, đặc biệt là những người dùng mạng xã hội đã sai lầm khi nghĩ rằng dùng những nick ảo, tên viết tắt hay những ám chỉ về một cá nhân... sẽ không bị phát hiện, vô can. Thực tế những hành vi này sau khi được xác minh đều là vi phạm pháp luật. Thực tế, thời gian qua, cơ quan chức năng đã xử lý rất nhiều trường hợp có những chia sẻ, hành vi bày tỏ ý kiến, quan điểm sai lệch, không đúng sự thật, gây hoang mang dư luận.

Là một chuyên gia về tâm lý học tội phạm, theo Thượng tá Hiếu, các yếu tố xã hội – tâm lý nào khiến người dùng mạng dễ tin vào thông tin tiêu cực hơn thông tin tích cực? Điều này ảnh hưởng ra sao đến việc bảo vệ hình ảnh lực lượng thực thi pháp luật?

Như tôi đã nói ban đầu, các thông tin xấu độc nó không được lan truyền một cách bột phát mà nó hoàn toàn được thiết kế để kích hoạt cảm xúc của con người mang tính bản năng như nỗi sợ hãi, sự phẫn nộ, nghi ngờ. Khi mà những thông tin xấu độc được lan truyền, kích hoạt, được đưa lên mạng sẽ tác động lớn đến người đọc, người xem ở chỗ không phải vì tính chính xác của thông tin mà bởi vì thông tin kích hoạt vào đúng cảm xúc của con người mang tính bản năng vì chúng ta, mỗi con người đều có phần tâm lý nhạy cảm với những thông tin có tính chất cảnh báo nguy cơ. Ví dụ một thông tin nào đó liên quan đến một chính sách sắp ra ảnh hưởng rất lớn người dân thì đương nhiên cơ chế tự vệ, phòng vệ khiến chúng ta, cảm xúc trỗi dậy ngay. Thượng tá Đào Trung Hiếu (Ảnh: Hải Long). Trong đó câu chuyện mà chúng ta sẽ hạn chế việc sử dụng xe chạy xăng vào nội đô, có nhiều thông tin bên lề khiến người dân xôn xao vì nó động chạm trực tiếp đến quyền lợi người dân. Cơ chế thông tin phát tán nhanh bởi nó kích hoạt cảm xúc của con người. Trong bối cảnh đời sống xã hội còn nhiều khó khăn, tâm lý bất an, thậm chí có tâm lý hoài nghi đối với quyền lực và đây đó còn có những vụ việc, sự việc chưa được xử lý nên những lực lượng xấu sẽ đánh đồng, lấy cái bộ phận quy thành đoàn thể. Qua một số trường hợp cán bộ thái hóa, biến chất bị xử lý thì người ta thường đẩy lên và truyền thông bẩn nó tạo ra sự đối lập giữa bộ phận đông đảo người dân với lãnh đạo, chính quyền hoặc với lực lượng Công an nhân dân thông qua một số trường hợp mà cán bộ, chiến sĩ sai phạm bị xử lý kỷ luật, truyền thông bẩn sẵn sàng đẩy lên. Do đó, nó tác động rất lớn đến hình ảnh của lực lượng của cơ quan chấp pháp nói chung, của chính quyền và của lực lượng Công an nhân dân nói riêng.

Để “phủ xanh” thông tin tích cực và thay đổi hành vi tiếp nhận thông tin của cộng đồng, theo chuyên gia, cần có những mô hình truyền thông, giáo dục, hoặc giải pháp tội phạm học nào mang tính lâu dài và bền vững?

Theo chúng tôi để giải quyết căn cơ việc này không chỉ trông chờ vào việc kiểm tra, xử lý, xử phạt, áp dụng chế tài mà giải pháp căn cơ nhất là truyền thông thay đổi hành vi, chúng ta phủ xanh thông tin bằng rất nhiều biện pháp. Trước hết là chúng ta cần truyền thông để nâng cao trình độ dân trí của người tiêu dùng thông tin, tức là người dân biết cách phát hiện, cách nhận diện, cách phản biện những thông tin xấu độc. Làm sao để người dân không dễ tin ngay khi có những thông tin xấu lan tràn trên mạng xã hội, có những thông tin tiêu cực người ta không dễ tin ngay, bởi nếu tin có thể họ sẽ phát tán cho người thứ ba, cho những người khác. Quang cảnh buổi tọa đàm (Ảnh: Hải Long). Chúng ta làm sao đó để nâng cao khả năng nhận diện thông tin, tức là "tiêm vắc xin", trang bị cho người dân một bộ lọc, trang bị cho người dân khả năng nhận diện, phát hiện những đặc điểm nhận dạng của tin giả. Hơn nữa là định hướng cho họ cách ứng xử với tin giả khi tiếp cận thông tin có nội dung xấu là phải qua các biện pháp kiểm tra, kiểm chứng, check thông tin. Phải 2 lần kiểm chứng, check thông tin và có nguồn chính thống dẫn về nó mới đáng tin cậy, còn nếu không mọi người đều hiểu rất rõ nếu như mình lan tỏa, phát tán tiếp, chia sẻ tiếp dù vô tình hay cố ý đều có thể đứng trước nguy cơ gánh chịu rủi ro pháp lý, có thể bị xử phạt, thậm chí bị xử lý hình sự nếu như thông tin đó gây ra hoang mang dư luận, gây ra hậu quả lớn cho xã hội. Biện pháp căn cơ đầu tiên theo tôi là tăng cường truyền thông thay đổi thông tin, nâng cao dân trí cho người tiêu dùng thông tin để họ chủ động phát hiện và có sự đề kháng nhất định đối với thông tin giả. "Lấy cái đẹp dẹp cái xấu", đây là giải pháp rất căn cơ. Tôi nói ví dụ, lực lượng công an nhân dân là lực lượng vũ trang trọng yếu quốc gia, nòng cốt trong phong trào bảo vệ an ninh tổ quốc. Cũng có thể đây đó trong quá trình hoạt động có sự vụ, sự việc cụ thể nào đó gắn với một cá nhân nào đó không hay, không đẹp nhưng đấy không phải là hình ảnh đại diện cho lực lượng Công an nhân dân được. Chúng ta lấy cái đẹp dẹp cái xấu là chúng ta nói về gương chiến đấu anh dũng, những chiến công của lực lượng, những hình ảnh cứu dân trong hoạn nạn. Khi thông tin tốt lan tỏa nó sẽ tạo ra bức tranh với gam màu rất sáng, đây đó có thể có hiện tượng cá biệt nào đó mọi người có thể hiểu rằng đây chỉ là con sâu làm rầu nồi canh.

Thưa Thượng tá Ngô Xuân Hải, Công an TP Hà Nội đã sử dụng những biện pháp gì để nhận diện ra những thông tin giả, tin xuyên tạc?

Chúng tôi có nhiều biện pháp để nhận diện, và biện pháp cốt lõi, căn bản nhất là tuyên truyền, nâng cao ý thức cảnh giác của người dân. Như Thượng tá Đào Trung Hiếu vừa chia sẻ về các chiến dịch truyền thông bẩn, các đối tượng xấu có âm mưu, ý đồ chống phá đã quá rõ ràng, nhưng nếu người dân không cảnh giác, tiếp tục lan truyền thì vô tình đã tiếp tay cho các đối tượng xấu, đồng thời cũng đã vi phạm pháp luật. Thượng tá Ngô Xuân Hải (Ảnh: Hải Long). Chúng tôi luôn nhấn mạnh công tác tuyên truyền, để người dân nhận diện được đâu là thông tin xấu độc, những thông tin xuyên tạc, sai sự thật. Chính người dân sẽ cung cấp cho lực lượng công an về các thông tin xuyên tạc đó. Ngoài ra, Công an Hà Nội có nhiều biện pháp khác, như sự phối hợp với các cơ quan báo chí, cơ quan quản lý Nhà nước, các nhà cung cấp dịch vụ mạng internet... và bản thân lực lượng công an cũng có những đơn vị làm công tác trinh sát, phát hiện, sử dụng các biện pháp kỹ thuật để xác minh, truy nguồn, truy vết các thông tin giả, từ đó xử lý.

Thời gian qua, không khó để chúng ta nhận ra các “chiến dịch truyền thông bẩn”, sản xuất tin giả theo dạng công nghiệp, Thượng tá Đào Trung Hiếu đánh giá như thế nào về tình trạng này? Đây có phải là một dạng hành vi có tổ chức trong không gian mạng, thưa ông?

Tôi cho rằng nhận định đó là có căn cứ, có thể thấy rằng nhiều chiến dịch truyền thông bẩn hiện nay nó không phải là những hành vi đơn lẻ, mang tính bột phát nữa mà nó có đầy đủ dấu hiệu của một hành vi có tổ chức trên không gian mạng. Chúng được thiết kế theo một quy trình khá bài bản, từ việc xây dựng kịch bản thông tin, lựa chọn thời điểm phát tán, sử dụng các tài khoản ảo cho đến việc khuếc đại thông tin thông qua công nghệ qua nhóm kín. Hội nhóm kín như là những "lò ủ" thông tin xấu độc sau đó, thông qua công nghệ thông tin được lan tỏa, khuếch đại, phát tán trên không gian mạng. Dưới góc nhìn tội phạm học đây là những công nghiệp của hành vi lệch chuẩn. Thượng tá Đào Trung Hiếu (Ảnh: Hải Long). Đây là thông tin được sản xuất hàng loạt như một loại hàng hóa và phục vụ nhiều mục tiêu khác nhau như trục lợi về kinh tế, tấn công uy tín của cá nhân, tổ chức gây mất niềm tin xã hội và đặc biệt là gây ra những bất ổn về an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Đáng lo ngại hơn, hiện nay ranh giới giữa hành vi truyền thông bẩn, thao túng dư luận gây hành vi phạm tội càng ngày càng trở nên nhạt nhòa, càng mờ nhạt đòi hỏi cách tiếp cận không chỉ dừng lại ở việc chúng ta xử lý vi phạm mà chúng ta phải xác định đây là nguy cơ an ninh phi truyền thống để có sự tập trung, tính toán những giải pháp căn cơ để có thể phòng ngừa và ngăn chặn kịp thời, xử lý những nguồn phát tin xấu độc.

Dưới góc độ pháp lý, luật pháp Việt Nam quy định thế nào về hành vi đăng tải, chia sẻ thông tin sai sự thật, bịa đặt, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, cá nhân?

Điều 34 Bộ luật Dân sự 2015 quy định người dân có quyền được tôn trọng danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân. Mọi thông tin ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm phải được gỡ bỏ và đính xin lỗi công khai. Hành vi đăng tải thông tin sai sự thật, không được sự đồng ý của cá nhân, làm ảnh hưởng đến quyền lợi, uy tín, danh dự của cá nhân thì có thể bị áp chế tài hành chính hoặc chế tài hình sự. Về hành chính, Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 14/2022/NĐ-CP) quy định mức phạt 10-20 triệu đồng đối với hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân. Luật sư Hoàng Trọng Giáp (Ảnh: Hải Long). Về hình sự, người có hành vi đăng tải thông tin sai sự thật, không được sự đồng ý của cá nhân, thì có thể bị xử lý về một trong các tội danh như: Làm nhục người khác; Vu khống; Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; Đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 288). Ví dụ, như trên Facebook, có những người chửi bới, lăng mạ người khác hoặc sử dụng hình ảnh cá nhân của người khác kèm theo lời lẽ xúc phạm đến nhân phẩm, danh dự của những người đó. Trong trường hợp này, nhẹ thì người xúc phạm bị xử lý hành chính, nặng thì có thể bị xử lý hình sự về tội Làm nhục người khác. Hoặc trường hợp đăng tải thông tin bịa đặt mà biết rõ đó là sai sự thật nhằm xúc phạm người khác, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ thì có thể bị xử lý về tội Vu khống.

Từ góc nhìn tội phạm học, theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, vì sao các luận điệu sai trái, xuyên tạc lại dễ lan truyền và thu hút một bộ phận người dùng mạng, đặc biệt là giới trẻ?

Từ góc độ nghiên cứu của tội phạm học hiện đại, có thể thấy rằng thông tin sai trái, xuyên tạc không được lan truyền một cách ngẫu nhiên mà nó được thiết kế bám sát vào các cấu trúc hành vi của con người. Trước hết chúng ta lý giải các tin giả, tin xấu độc nó luôn được thiết kế để kích hoạt các cảm xúc mạnh của con người như nỗi sợ hãi, sự phẫn nộ, nghi ngờ và cảm giác bị đe dọa. Nó kích hoạt cơ chế nguy cơ mang tính bản năng của con người và khi những thông tin giả được thiết kế như vậy tác động đến con người nó sẽ gây ra một phản ứng, tức là người ta sẽ đưa ra một quyết định, phản ứng trước khi kịp suy nghĩ. Là các phản ứng của con người bị chi phối bởi cảm xúc. Quang cảnh buổi tọa đàm (Ảnh: Hải Long). Tin giả không cần phải có sự kiểm chứng đúng sai, chỉ cần gây sự nghi ngờ là đạt được mục tiêu. Chúng ta có thể thấy rằng đối với người trẻ, là nhóm đang trong quá trình hoàn thiện nhân cách thì nhu cầu khẳng định bản thân và chứng tỏ sự khác biệt của mình là rất lớn. Với những thông tin, luận điệu khoác trên mình vỏ bọc như một sự thật bị ẩn giấu, thông tin mật, góc khuất không ai dám chia sẻ,... sẽ khiến cho người trẻ cảm thấy mình đang được sở hữu những thông tin rất ít người biết. Do đó người ta muốn chia sẻ cho người khác để thể hiện cái tôi của mình, thể hiện cái tôi hiểu biết của bản thân. Thượng tá Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học (Ảnh: Hải Long). Thêm vào đó, chúng ta thấy rằng thuật toán mạng xã hội rất ưu tiên những nội dung gây tranh cãi và có lượng tương tác mạnh thì vô hình trung chính nội dung đó trở thành chất xúc tác khiến thông tin xấu được lan tỏa nhanh hơn. Đó chính là cơ chế tâm lý xã hội của việc tin giả lan nhanh trong cộng đồng mạng, đặc biệt là trong giới trẻ.

Trên thực tế công tác, Công an thành phố Hà Nội đã phát hiện ra các phương thức, thủ đoạn tán phát thông tin giả, tin xuyên tạc, đặc biệt là những nội dung nhằm bôi nhọ uy tín lực lượng Công an nhân dân như thế nào?

Trong quá trình bảo đảm an ninh trật tự trên không gian mạng, Công an TP Hà Nội rất chú trọng công tác nhận diện, theo dõi, đấu tranh với các phương thức, thủ đoạn phát tán tin giả, tin sai sự thật, xuyên tạc liên quan chính quyền, Đảng, Nhà nước nói chung và lực lượng CAND nói riêng. Thượng tá Ngô Xuân Hải (Ảnh: Hải Long). Hiện nay, có một số phương thức, thủ đoạn nổi bật như: Các nguồn tin thường xuất phát từ một số đối tượng; được tạo dựng trong các hội nhóm kín, tài khoản ẩn danh... để lan truyền thông tin, hình ảnh xuyên tạc, bôi nhọ; mạo danh các cơ quan báo chí, người có uy tín để đưa tin, tạo cảm giác như tin thật; cắt ghép, chỉnh sửa hình ảnh, video, tiêu đề theo hướng xuyên tạc, tạo sự tò mò; sử dụng các phần mềm để tăng lượng tương tác, lan truyền thật nhanh; thường xuyên thay đổi các tài khoản, máy chủ để che giấu nguồn thông tin. Bên cạnh đó, các đối tượng còn sử dụng thủ đoạn “dùng hiện tượng để đánh lừa bản chất”. Chúng cắt ghép, sử dụng một hình ảnh ở hoàn cảnh khác rồi bình luận, xuyên tạc. Hoặc, khi có cán bộ, chiến sĩ có hành động không đẹp sẽ bị chúng thổi phồng, quy thành bản chất của cả lực lượng công an. Chúng tôi nhận thấy các đối tượng sử dụng rất nhiều thủ đoạn khác nhau và rất tinh vi, gây ảnh hưởng xấu đến dư luận.

"Tiêm vaccine" phòng tin xấu độc để mỗi người dân là công dân số thông minh

Dân trí

Thứ tư, 24/12/2025 - 06:06

(Dân trí) - Trong bối cảnh bùng nổ thông tin, việc chủ động nhận diện, đấu tranh, phản bác kịp thời các thông tin xấu độc về lực lượng công an trở thành nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết và lâu dài.

Tọa đàm: " Đấu tranh phòng, chống thông tin xấu độc về lực lượng Công an nhân dân trên mạng xã hội"

Tiêm vaccine phòng tin xấu độc để mỗi người dân là công dân số thông minh - 1 — Đại diện báo Dân trí tặng hoa các khách mời tham gia tọa đàm (Ảnh: Hải Long).

Trong bối cảnh bùng nổ thông tin hiện nay, không gian mạng vừa là môi trường lan tỏa tri thức và giá trị tích cực, vừa là nơi các thế lực thù địch, phản động lợi dụng để phát tán quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc, bịa đặt, gây nhiễu loạn dư luận.

Đặc biệt, nhiều thông tin tiêu cực, bóp méo, tấn công trực diện vào uy tín lực lượng Công an nhân dân đã xuất hiện với mức độ ngày càng tinh vi, phức tạp, ảnh hưởng không nhỏ đến niềm tin của nhân dân và công tác bảo vệ an ninh trật tự.

Trước yêu cầu đó, việc chủ động nhận diện, đấu tranh, phản bác kịp thời các thông tin xấu độc, đồng thời lan tỏa mạnh mẽ những giá trị tốt đẹp, hình ảnh đẹp của cán bộ, chiến sĩ công an trở thành nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết và lâu dài.

Tiêm vaccine phòng tin xấu độc để mỗi người dân là công dân số thông minh - 2 — Các khách mời tham gia tọa đàm sáng nay (Thiết kế: Dân trí).

Để nâng cao hiệu quả truyền thông chính thống, kỹ năng xử lý thông tin trên môi trường số, 9h30 ngày 24/12, báo Dân trí tổ chức buổi tọa đàm trực tuyến với chủ đề: “Đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái thù địch, các luận điệu xuyên tạc, bịa đặt, thông tin ảnh hưởng xấu đến uy tín của lực lượng Công an, phủ xanh thông tin tích cực trên không gian mạng”.

Tọa đàm sẽ là diễn đàn để các chuyên gia trao đổi thẳng thắn, đa chiều về các giải pháp; chia sẻ kinh nghiệm giữa lực lượng công an, giới luật sư và nhà nghiên cứu tội phạm học.

Buổi tọa đàm cũng sẽ mang đến nhiều gợi mở sâu sắc, thiết thực, góp phần “phủ xanh” những câu chuyện tích cực, củng cố niềm tin của nhân dân, đồng thời nâng cao sức đề kháng trước các quan điểm sai trái, thù địch trên không gian mạng.

Tham gia tọa đàm có các khách mời gồm:

Thượng tá Ngô Xuân Hải, Phó Trưởng phòng An ninh chính trị nội bộ Công an TP Hà Nội.

Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học.

Luật sư Hoàng Trọng Giáp, Giám đốc Công ty luật Hoàng Sa.