“Triết lý tiqui-taca” giúp Tây Ban Nha thống trị bóng đá thế giới

Đội tuyển Tây Ban Nha vô địch Euro 2008, World Cup 2010 và Euro 2012, đó là chu kỳ thống trị dài nhất của một đội tuyển châu Âu. Tuy nhiên, thành công đó không phải tự nhiên đến và người Tây Ban Nha đã từng phải thất bại nặng nề cho những thử nghiệm của mình.

Trong quá khứ, Tây Ban Nha luôn được biết đến là Vua vòng loại nhưng đến giải đấu chính thức, họ luôn ngã ngựa sớm. Minh chứng rõ nhất là việc bị Pháp, Hàn Quốc loại ở tứ kết Euro 2000, World Cup 2002 hay việc không vượt qua vòng bảng ở Euro 2004.

Diện mạo mới của La Furia Roja phần nào đến ở World Cup 2006, khi HLV Aragones kết hợp lứa cựu binh Raul, Helguera, Marchena với dàn ngôi sao đang lên Xavi, Alonso Iniesta, Fabregas, Torres, David Villa…

Tây Ban Nha đã chơi thứ bóng đá quyến rũ, kiểm soát bóng nhiều hơn và chất tiqui-taca (kiểm soát bóng liên tục, đá một chạm và pressing toàn sân) được biến hóa đầy cảm hứng. Dù Tây Ban Nha bị loại dưới tay Pháp ở vòng 1/8, nhưng “nhà hiền triết xứ Hortaleza" Aragones đã thành công với hướng đi của mình.

HLV Luis Aragones đã xây dựng lối chơi tuqui-taca đá bằng sơ đồ 4-1-4-1 ở vòng loại Euro 2008. Ông đã thẳng tay loại bỏ các công thần Helguera, Raul, Morientes, Vicente, Joaquin, xây dựng hàng tiền vệ đầy kỹ thuật với Xavi, Iniesta, Silva, Alonso, Fabregas và vị trí trung phong là sự hoán đổi giữa Villa và Torres.

Trong suốt vòng loại, Albelda được quy hoạch cho vai trò đánh chặn trước hàng thủ, nhưng cầu thủ bất ngờ không được thi đấu ở Valencia suốt cả năm 2008 (do mâu thuẫn với HLV Koeman). HLV Aragones buộc lòng phải gạt bỏ Albelda và ông đã tìm được người thay thế, đó là Marcos Senna ở Euro 2008.

Tây Ban Nha toàn thắng vòng bảng (Nga, Thụy Điển, Hy Lạp), vượt qua Italia ở tứ kết bằng lối chơi tấn công áp đảo, đẹp mắt. Họ dễ dàng đè bẹp Nga 3-0 ở bán kết và đến trận chung kết, khoảnh khắc Torres bứt qua Philip Lahm để ghi bàn duy nhất vào lưới Đức, mãi là ký ức đẹp về sự khẳng định của La Furia Roja với bóng đá châu Âu.

Sơ đồ 4-1-4-1 với Senna đá thấp nhất, Xavi, Fabregas, Iniesta, Silva chơi phía sau mũi nhọn Villa (hoặc Torres), cùng lối chơi tiqui-taca biến hóa giúp Tây Ban Nha lên ngôi trên đất Áo-Thụy Sỹ đầy thuyết phục.

Sau vinh quang đó, Luis Aragones đã ra đi nhường chỗ cho Del Bosque, người được xem là phù hợp nhất để kế thừa lối chơi tấn công quyến rũ ở đội tuyển Tây Ban Nha. Del Bosque kế thừa chất tiqui-taca hoàn hảo từ Del Bosque, dù ông có những thay đổi về đội hình khi Busquets, Alonso chiếm suất đá chính của Senna, Fabrages.

Tây Ban Nha lên ngôi vô địch World Cup 2010 một cách ấn tượng, sau khi giành những chiến thắng trước Bồ Đào Nha, Paraguay, Đức trước khi vượt qua Hà Lan ở chung kết, với khoảnh khắc Iniesta “nã đại bác” tung lưới Stekelenburg trên đất Nam Phi.

Dưới thời Del Bosques, Tây Ban Nha vẫn giữ được sự biến ảo, đẹp mắt nhưng chất thực dụng hiện hình rõ nét hơn, nhờ những hậu vệ thép Ramos, Pique, Puyol. Bộ ba tiền vệ Busquets, Alonso, Xavi mang đến sự cân đối ở giữa sân cùng khả năng ăn ý của Pedro, Iniesta, Villa ở tuyến đầu.

Chức vô địch Euro 2012 của Tây Ban Nha tiếp tục mang đến sự đặc biệt, khi họ lên ngôi bằng sơ đồ 4-6-0 không có tiền đạo thực thụ. Đó là giải đấu Villa (cùng với Puyol) không góp mặt do chấn thương, còn Torres đã sa sút phong độ.

Sơ đồ biến ảo đó đã được vận hành trơn tru, với Busquets, Alonso, Xavi đảm bảo sự chắc chắn ở giữa sân còn Fabregas, Iniesta, Silva hoạt động như những tiền đạo ảo. La Furia Roja lần lượt hạ Pháp, Bồ Đào Nha và đến chung kết, họ đánh bại Italia 4-0 để lên ngôi vô địch thuyết phục trên đất Ba Lan-Ukraine.

Sau chuỗi 6 năm vinh quang, bóng đá Tây Ban Nha đã bước vào giai đoạn trượt dài đến hiện tại. Hay nói đúng hơn, triết lý “tiqui-taca” vốn làm khuynh đảo bóng đá thế giới đã bị đối thủ bắt bài, thậm chí là lỗi thời.

La Furia Roja bị loại ở vòng bảng World Cup 2014 và vòng 1/8 Euro 2016. Đó là hai giải đấu HLV Del Bosque đã không thể mang lại phép màu, cũng như HLV Hierro đã quá non nớt khi dụng binh ở World Cup 2018.

Khi Villa, Torres, Xavi và Alonso chia tay ĐTQG, lứa cầu thủ tài năng như Iniesta, Fabregas, Silva, Pique…phần nào qua thời đỉnh cao. Họ không thể thổi vào lối chơi cho La Furia Roja những niềm cảm hứng quá khứ khiến Tây Ban Nha rơi vào khủng hoảng những năm gần đây.

Lứa thế hệ vàng của bóng đá Tây Ban Nha hiện tại chỉ còn Ramos và Busquets sẽ tiếp tục chinh chiến ở Euro 2021, nhưng họ chỉ còn là bóng mờ của chính mình. Thế hệ của Diego Costa, Koke, Saul Niguez, Ceballos chưa thể nâng tầm thành ngôi sao lớn và chắc chắn, La Furia Roja phải còn rất lâu mới có thể tìm lại ánh hào quang trong quá khứ.

Thùy Anh