Trong khi các đối thủ háo hức và có những cảm xúc nhất định sau lễ bốc thăm vòng bảng World Cup 2022 thì bóng đá Italy thêm một lần ôm nỗi buồn của kẻ ngoài cuộc ở sân chơi bóng đá lớn nhất thế giới.

Italy là một trong những đội tuyển quốc gia được mến mộ nhất hành tinh. Không chỉ vì chiến công hiển hách, với 4 lần đăng quang World Cup và 2 lần vô địch châu Âu, đoàn quân thiên thanh còn gây thương nhớ bởi các giá trị cảm xúc. Một quốc gia vốn hấp dẫn vô cùng bởi chiều sâu văn hóa đặc sắc. Một bản quốc ca hùng tráng kết tinh từ thứ ngôn ngữ quyến rũ như thơ ca. Một lối đá đặc trưng đã đi vào sử sách với danh xưng Catenaccio. Hãy thử đánh vần, ngay đến thuật ngữ mang nặng tính thực dụng trong tiếng Ý khi đọc lên cũng thật quyến rũ.

Dĩ nhiên không thể không nói đến tính thời trang. Nơi đã sản sinh ra Gucci, Prada, Valentino, Kappa không chấp nhận dễ dãi về ăn mặc ngay cả trên sân cỏ. Cho dù bị gò bó trong cái khuôn quần đùi, áo số theo quy định chơi bóng, những bộ trang phục được thiết kế tân kỳ và bắt mắt, và được khoác lên mình những ngôi sao sân cỏ đầy nam tính, với thân hình vạm vỡ cùng gương mặt đẹp như tượng La Mã. Paolo Maldini, Francesco Totti, Alessandro Del Piero, Fabio Cannavaro hay Christian Vieri đã khiến biết bao thiếu nữ say mê.

Andrea Pirlo thì được ví như một sprezzatura trên sân cỏ. Một số người dịch sprezzatura là thờ ơ, lãnh đạm, tuy nhiên sau nhiều năm sống dưới chế độ Napoleon, người Italy không cho phép người Pháp định nghĩa nó nữa. Từ đó có nghĩa là "sự thờ ơ có chủ ý", hay nói cách khác là nghệ thuật làm một điều gì đó khó đến mức trông bạn như không hề tỏ ra có một chút nỗ lực nào.

Và trên hết, những ngôi sao ấy còn đem đến tột cùng cảm xúc diệu vợi trên sân cỏ. Khi là vỡ òa chiến thắng, lúc thì đớn đau chiến bại.

Như một người hâm mộ đã từng viết cho Roberto Baggio và mái tóc đuôi ngựa thần thánh:

Nếu một ngày anh cắt cụt mái tóc đi

Coi như dãy Himalaya sụp đổ

Sóng biển Thái Bình Dương ngàn năm thôi không vỗ

Núi lửa lòng sâu ngùn ngụt phun trào…

…Nếu một ngày anh cắt cụt mái tóc đi

Sẽ chẳng có World Cup hay Euro gì hết

Tổ chức Calcio làm gì cho mệt

Vì sẽ chẳng có ai đến xem đâu

Nếu một ngày anh cắt cụt mái tóc đi

Thế giới có thêm một đại dương nữa

Một đại dương chỉ toàn nước mắt

Chảy từ trong thăm thẳm trái tim em.

Roberto Baggio đã giải nghệ từ lâu, mái tóc đuôi ngựa cũng không còn. World Cup vẫn diễn ra định kỳ 4 năm một lần. Nhưng đại dương nước mắt trớ trêu đang chảy từ thăm thẳm trái tim người hâm mộ đoàn quân thiên thanh. Bởi lẽ, đã 2 kỳ World Cup liên tiếp Italia vắng mặt và tính từ trận chung kết World Cup 2006 cho đến nay, Azzurri chưa một lần hiện diện tại vòng đấu loại trực tiếp giải đấu lớn nhất hành tinh. Đó là bi kịch quá lớn cho một trong những đội tuyển quốc gia vĩ đại nhất lịch sử túc cầu và sở hữu lượng cổ động viên lớn bậc nhất hành tinh.

Ở đời, đừng bao giờ bỏ lỡ chuyến xe cuối, thế nhưng Thiên thanh đã hai lần lỡ chuyến xe cuối để đến vòng chung kết World Cup. Thật khó hiểu khi đội bóng chỉ 8 tháng trước vô địch châu Âu và chỉ thua 1 trong 39 trận liên tiếp, qua đó lập kỷ lục thế giới về chuỗi trận bất bại của một đội tuyển quốc gia, lại bị loại bởi Bắc Macedonia, đội bóng đại diện cho một quốc gia dân số chưa đến 2 triệu và đứng thứ 67 trên bảng xếp hạng FIFA. Nhưng đó chính là bản chất thiên biến tạo nên sự hấp dẫn vô cùng của môn thể thao vua. Có chăng, người hâm mộ Thiên thanh chỉ hận vì định mệnh run rủi lại một lần nữa chọn Italy.

Nhìn lại cái kết đắng của Azzurri, không khó nhận ra các nhà đương kim vô địch (ĐKVĐ) châu Âu đã phạm 3 sai lầm, đúng hơn là 3 sơ suất nhỏ mà thầy trò Mancini thừa năng lực sửa sai để thản nhiên xem vòng play-off qua truyền hình. Đầu tiên là việc bỏ lỡ 2 quả phạt đền trong những cuộc chạm trán Thụy Sỹ ở lượt đi và về. Và tin được không, người sút hỏng lại là "nghệ nhân" đá 11m Jorginho. "Bước lên chấm 11m hai lần và không thể ghi bàn cho đội tuyển quốc gia là nỗi ám ảnh với tôi mãi mãi", tiền vệ đang khoác áo Chelsea rớt nước mắt chia sẻ. "Mọi người nói rằng chúng tôi cần phải ngẩng cao đầu để tiếp tục, nhưng điều này thật khó khăn". Cuối cùng là bàn thua ngớ ngẩn trong trận gặp Bulgaria. 3 trận thắng trở thành 3 trận hòa, cho dù bất kỳ trận đấu nào trong đó thầy trò Mancini chiến thắng, họ đã đứng đầu bảng C.

Tất nhiên, đội tuyển Italy vẫn tự kiểm soát vận mệnh khi chỉ phải gặp Bắc Macedonia ở bán kết. Và một lần nữa thần may mắn không đứng bên thầy trò Mancini: 32 pha dứt điểm, 19 trúng đích, cầm bóng 70% nhưng không ghi nổi bàn thắng, để rồi bị đối phương sút tung lưới phút bù giờ. Đó là bóng đá. Đó là sự trêu đùa của con tạo với đoàn quân Thiên thanh.

Kết quả này đồng nghĩa thảm hai thứ hai liên tiếp đổ xuống đầu Azzurri, sau thất bại trước Thụy Điển tại vòng loại World Cup 2018. Chức vô địch Euro 2020 bỗng nhiên lại trở thành kỷ niệm vui buồn lẫn lộn đối với thầy trò Mancini bối rối và nghẹn ngào. "Rõ ràng là chúng tôi bị hủy diệt và nghiền nát. Một khoảng trống lớn sẽ ở trong chúng tôi một thời gian dài", Giorgio Chiellini, trung vệ kỳ cựu của đoàn quân thiên thanh bối rối đến nghẹn ngào. "Có một nỗi thất vọng lớn lao. Thậm chí hôm nay chúng tôi đã chơi hay nhưng lại không thể ghi bàn. Từ tháng 9 đến hôm nay, chúng tôi đã mắc những sai lầm và bây giờ phải trả giá".

Trong khi đó, HLV Roberto Mancini ngậm ngùi: "Thật khó để nói điều gì đó vào thời điểm này. Tôi chẳng biết phải nói gì. Mùa hè năm ngoái là niềm vui tươi đẹp nhất, bây giờ đến nỗi thất vọng lớn nhất. Tôi rất tiếc cho các học trò: Tôi yêu họ đêm nay còn hơn vào tháng Bảy. Tôi là HLV, tôi là người chịu trách nhiệm đầu tiên, các chàng trai của tôi thì không. Họ có tương lai hứa hẹn, họ là những cầu thủ mạnh mẽ cho đội tuyển quốc gia trong thời gian dài. Chúng tôi không đáng phải nhận thất bại đắng cay này!".

Hai lần sút hỏng phạt đền của Jorginho, bàn thua ngớ ngẩn trong trận gặp Bulgaria hay cú sút định mệnh phút 90+2 của Trajkovski mới chỉ là bề nổi của tảng băng chìm trong thảm họa Italy bị loại khỏi World Cup. Thất bại của Italia tại vòng loại World Cup 2022 là thất bại của tập thể.

Đầu tiên, Ciro Immobile, trung phong số một của tuyển Ý, người 3 lần giành Capocannoniere (vua phá lưới Serie A), tác giả của 36 bàn thắng trong 2 mùa qua, lại chỉ có 15 bàn trong 55 lần khoác lên mình màu áo thiên thanh. Giống như hai lượt trận play-off với Thụy Điển vào năm 2017, ở trận đấu với Bắc Macedonia, tiền đạo đang khoác áo Lazio này không thể ghi bàn.

Lorenzo Insigne sa sút phong độ thảm hại so với Euro 2020. Giới chuyên môn cho rằng tâm trí của anh đang dồn hết vào FC Toronto, đội bóng ở MLS mà anh sẽ gia nhập vào mùa hè. Federico Chiesa dính chấn thương. Berardi là thành viên duy nhất trên hàng công ở trạng thái sung mãn. Tại sao Mancini lại đặt niềm tin vào một hàng công không còn hiệu quả như vậy?!

Nhưng giải đáp cho câu hỏi này không hề đơn giản, bởi lẽ các phương án thay thế liệu có đủ tốt. Khi Ý tuyệt vọng kiếm tìm bàn thắng ở Sicily, Mancini đã tung tài năng trẻ Giacomo Raspadori vào sân, nhưng thống kê chỉ ra tiền đạo này chỉ có 1 bàn trong 7 lần khoác áo thiên thanh. Một phương án dự phòng khác là Joao Pedro, tiền đạo 30 tuổi của Cagliari, đội bóng đang đứng thứ 17 trên bảng xếp hạng Serie A. Nhấn mạnh thêm, tiền đạo ngoại lai này không ghi nổi 1 bàn trong 13 lần ra sân cho đội tuyển Italy.

Ông Gabriele Gravina, chủ tịch LĐBĐ Italy xác nhận một thực tế: "Có rất ít cầu thủ đủ khả năng khoác áo đội tuyển Italy. Chúng ta phải hiểu tại sao rất nhiều cầu thủ trẻ không được trọng dụng tại CLB". Trong khi đó, Francesco Graziani, cựu tiền đạo của Torino đưa ra quan điểm: "Chúng ta cần phải có một cách làm việc mới, trong hệ thống đào tạo trẻ. Tôi nghe nhiều người nói rằng các cầu thủ nước ngoài rẻ hơn nhưng tôi không đồng ý. Hãy bắt đầu đầu tư vào những cầu thủ Ý".

Thực tế, thống kê chỉ ra 8 đội bóng đứng đầu Serie A chỉ có 18 cầu thủ Italy được sử dụng thường xuyên. Trong số này, có tới 7 cầu thủ thi đấu ở vị trí trung vệ, Leonardo Bonucci và Giorgio Chiellini của Juventus, Alessio Romagnoli (Milan), Alessandro Bastoni (Inter), Gianluca Mancini (AS Roma), Rafael Toloi (Atalanta) and Francesco Acerbi (Lazio). Với việc tuyển Ý chơi với sơ đồ 4 hậu vệ, điều đó có nghĩa chỉ 2 được chọn đá chính.

Tiếp tục ở hàng tiền vệ, nơi có Sandro Tonali (Milan) Manuel Locatelli (Juve), Nicolò Barella (Inter), Bryan Cristante (Roma) và Giacomo Bonaventura (Fiorentina). Cần lưu ý Jorginho khoác áo Chelsea và Verratti là ngôi sao của PSG, thế nên về cơ bản 5 cầu thủ sẽ phải tranh nhau một vị trí. Trong 6 cái tên còn lại, có một hậu vệ phải (Giovanni Di Lorenzo của Napoli), một hậu vệ trái (Đội trưởng Cristiano Biraghi của Fiorentina), 3 tiền vệ cánh - Mattia Zaccagni của Lazio, Matteo Politano và Lorenzo Insigne của Napoli - và một tiền đạo (Ciro Immobile của Lazio).

Sự phân chia thế hệ cũng rất rõ ràng, với 7 trong số 18 cầu thủ này đã trên 30 tuổi. Điều đó cho thấy quan điểm của Graziani hoàn toàn đúng, các CLB Italia cần tạo điều kiện hơn cho những tài năng trẻ. Một ví dụ là tiền vệ 21 tuổi Nicolo Fagioli, cầu thủ đã gia nhập đội trẻ Juventus vào năm 2015 và khoác áo đội U23 Juve chơi ở Serie C.

Màn trình diễn ấn tượng ở giải hạng ba của Ý giúp Fagioli lọt vào mắt xanh của Pirlo và được đôn lên đội một vào mùa trước. Anh có trận ra mắt vào tháng 1/2021 và được sự thừa nhận rộng rãi. Tuy nhiên, mùa hè vừa qua, Fagioli đã bị đem cho mượn ở đội bóng Cremonese tại Serie B. Fagioli đã ghi dấu ấn với ba bàn thắng và sáu đường kiến tạo để giúp Grigiorossi đứng đầu giải hạng hai Ý, nhưng rõ ràng cầu thủ này không thể hài lòng khi bị đẩy xuống chơi giải hạng dưới.

"Tôi thấy rằng ở Tây Ban Nha, có lẽ không quá nhiều ở Anh, nhưng ở Đức và Pháp cũng vậy, nhiều cầu thủ trẻ được chơi hơn ở Ý", Fagioli chia sẻ. "Tôi có thể nói rằng ở Ý, một cầu thủ trẻ khi được trao cơ hội, nhưng chỉ mắc 1 hoặc 2 sai lầm, anh ta bị chỉ trích và mọi người nói rằng anh ta chưa sẵn sàng. Sau đó, anh ta bị đẩy đi đội bóng khác ở cấp thấp hơn để lấy thêm kinh nghiệm. Vì vậy, rất khó để một HLV chọn ai đó một cách nhất quán. Chúng tôi đều cảm nhận được rằng các CLB Ý không có xu hướng đặt niềm tin vào các tài năng trẻ. Chúng tôi hy vọng mọi thứ thay đổi theo thời gian".

Nhưng nói về thời gian, từ 5 năm trước, sau thất bại tại vòng loại World Cup 2018, giới chuyên môn đã bắt bệnh bóng đá Ý là khâu đào tạo tài năng trẻ. 5 năm sau, họ vẫn giậm chân tại chỗ. Nếu một thời xứ sở chiếc ủng đầy rẫy những ngôi sao sân cỏ thì hiện tại, việc tìm ra một tài năng hứa hẹn đối với bóng đá Ý đã vô cùng khó nhằn.

Hệ lụy không chỉ ở kết quả tệ hại của đội tuyển Italy mà còn được phản ánh rõ rệt ở cấp CLB. Juventus, kẻ thống trị Serie A suốt nhiều năm qua cũng không hề có cửa để đăng quang Champions League. Những thế lực cũ như Milan, Roma thì chỉ còn đủ năng lực chinh chiến ở Europa League và việc vô địch vẫn là viển vông…

Nhiều tuần sau lễ bốc thăm play-off, giới mộ điệu đều nói về một trận chung kết giữa Italy và Bồ Đào Nha. Cristiano Ronaldo sẽ bỏ lỡ cơ hội cuối cùng tham dự World Cup hay Azzurri lần thứ hai liên tiếp không thể vượt qua vòng loại? Tuy nhiên, trận chiến trong mơ không bao giờ diễn ra. CR7 và các đồng đội đã giành tấm vé sau khi đánh bại Bắc Macedonia. Người Ý đã bị loại từ bán kết. Đó là kết quả gây chấn động thế giới bóng đá. Vàng son gần nhất của đoàn quân thiên thanh tại giải bóng đá lớn nhất hành tinh vẫn là World Cup 2006, năm xảy ra sự kiện Calciopoli.

Calciopoli là vụ bê bối này bị cảnh sát Ý phanh phui vào tháng 5 năm 2006 với các liên đới chính là nhà vô địch Ý Juventus cũng nhiều câu lạc bộ lớn của nước này như AC Milan, Fiorentina, Lazio, và Reggina. Các câu lạc bộ này bị cáo buộc đã dàn xếp các trận đấu bằng cách lựa chọn trọng tài theo ý muốn thông qua các cuộc điện thoại. Luciano Moggi, chủ tịch Juve thời điểm đó bị xem là chủ mưu. Trước đại án này, Juventus, Inter Milan, AC Milan, Lazio hay Roma đều là những tên tuổi lừng lẫy ở châu Âu.

"Cuộc khủng hoảng của bóng đá Ý bắt đầu bằng Calciopoli vào năm 2006", bố già Luciano Moggi tuyên bố. "Thật không may, tại đất nước này, khi thứ gì đó đang vận hành trơn tru và thành công, mọi người lại tìm cách đi phá hủy và bây giờ chúng ta phải trả giá".

Nội dung: Khải Hưng

Thiết kế: Nguyễn Vượng