Vụ rơi máy bay F-16 đầu tiên của Ukraine chìm trong bí ẩn

Khi hàng trăm tên lửa và máy bay không người lái của Nga tràn qua Ukraine hôm 26/8, phi công chiến đấu người Ukraine được biết đến với biệt danh "Moonfish" đã ở đúng vị trí mà ông luôn mong muốn: trong buồng lái của chiến đấu cơ F-16.

"F-16 là một con dao của quân đội Thụy Sĩ", phi công, trung tá Oleksiy Mes nói với các phóng viên trong khi huấn luyện trên máy bay chiến đấu này vào mùa thu năm ngoái. "Đó là một vũ khí cực kỳ tốt có thể thực hiện bất kỳ nhiệm vụ nào".

Trung tá Mes đã giúp dẫn đầu nỗ lực vận động hành lang mạnh mẽ của Ukraine nhằm bảo vệ các máy bay chiến đấu F-16, trong đó có 6 chiếc đã tham gia cuộc chiến chống lại Nga vào trong tháng 8. Và ông nằm trong số khoảng một chục phi công được đào tạo để lái máy bay chiến đấu hiện đại này tham chiến.

Sau khi bắn hạ ba tên lửa hành trình của Nga và một máy bay không người lái tấn công trong cuộc tấn công hôm 26/8, ông đã chạy đua để đánh chặn một mục tiêu khác nhưng sau đó bộ phận kiểm soát mặt đất mất liên lạc với máy bay của ông, các quan chức Không quân Ukraine cho biết.

"Máy bay đã bị rơi, phi công đã tử nạn", quân đội Ukraine cho biết trong một tuyên bố sau đó.

Cái chết của một phi công được ca ngợi và việc mất một trong những máy bay chiến đấu được khao khát từ lâu ngay đã phủ bóng đen lên chiến trường Ukraine trong những ngày mà tâm lý phấn khích của chiến dịch tấn công vào khu vực Kursk đã dần phai và những lo ngại tăng lên về cuộc tấn công đang dồn dập của Nga lên phòng tuyến Ukraine ở miền đông đất nước..

Khi cả nước thương tiếc viên phi công, Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine đã cách chức Tư lệnh Không quân và hứa sẽ điều tra kỹ lưỡng về vụ việc, bao gồm cả khả năng được một quan chức phương Tây nêu ra hôm 30/8 là chiếc F-16 trúng "hỏa lực thân thiện của phe mình" từ một tổ hợp tên lửa Patriot.

Nhưng hôm 31/8, hai quan chức quân sự cấp cao của Mỹ cho biết "hỏa lực thân thiện" có thể không phải là nguyên nhân khiến chiếc F-16 bị bắn rơi và các nhà điều tra Mỹ, Ukraine đang xem xét nhiều khả năng khác nhau, trong đó có thể bao gồm cả sự cố hỏng hóc cơ học hoặc lỗi phi công.

"Việc mất đi một phi công là điều vô cùng đau đớn, đặc biệt là khi ông ấy là một trong những người đã chiến đấu vì quyền sở hữu máy bay F-16 của Ukraine", Anatolii Khrapchynskyi, một phi công và cựu sĩ quan Không quân Ukraine cho hay.

"Về máy bay, điều quan trọng là phải hiểu rằng đây là chiến tranh và thật không may, tổn thất là điều không thể tránh khỏi", ông cho biết. "Chúng ta đang chiến đấu với một quốc gia có thể phóng hơn 200 vũ khí vào Ukraine chỉ trong một cuộc tấn công, bao gồm tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái chiến đấu", ông nói thêm.

Ukraine đã giữ bí mật chương trình F-16 vì cả máy bay và phi công đều là mục tiêu mà phía Nga đánh giá cao. Đến đầu tháng 8, trong nỗ lực nâng cao tinh thần của cả nước, các máy bay chiến đấu F-16 mới đã xuất hiện trên truyền hình và được chiếu cảnh đang điều khiển trên sân đỗ của một sân bay.

Trung tướng Anatoliy Kryvonozhka, người vừa được bổ nhiệm làm quyền Tư lệnh Không quân, đã nói trong một cuộc phỏng vấn đầu tháng này rằng những phi công dày dạn kinh nghiệm chiến đấu như trung tá Mes được ưu tiên huấn luyện trên các chiến đấu cơ tiên tiến của phương Tây.

"Họ đã bị bắn, họ đã vượt qua các cuộc chiến. Những người đã trải qua những giai đoạn này, họ phản ứng đúng cách với các trường hợp khẩn cấp", ông nói, cho biết thêm rằng kinh nghiệm chiến đấu này sẽ áp dụng cho cả các loại máy bay mới.

Các nhà phân tích quân sự Ukraine nhận định, vẫn còn quá sớm để suy đoán về nguyên nhân gây tai nạn cho F-16 nhưng nhấn mạnh rằng các hệ thống phòng không phương Tây và F-16 chưa bao giờ hoạt động cùng nhau trong điều kiện phức tạp như tình hình ở Ukraine hôm 26/8.

Trong khi trung tá Mes đang truy đuổi các tên lửa của Nga, các nhóm điều khiển 3 hệ thống phòng thủ khác nhau, bao gồm tên lửa Patriot, cũng như các nhóm cơ động có tên lửa Stinger và tên lửa Starstreak của Anh, đều đang nỗ lực đánh chặn 127 tên lửa và 109 máy bay không người lái tấn công một chiều, Không quân Ukraine cho biết.

"Nhiều yếu tố có thể dẫn đến việc chiếc F-16 gặp nạn, bao gồm tình trạng kỹ thuật của máy bay, lỗi của phi công, các yếu tố bên ngoài", ông Khrapchynskyi, cựu quan chức Không quân Ukraine, thông tin.

Ông cũng nêu dẫn chứng rằng, có khả năng các mảnh vỡ của một tên lửa bị phá hủy có thể đã bắn trúng một bộ phận quan trọng của máy bay. "Tại thời điểm điều tra này, mọi phiên bản đang được xem xét, bao gồm cả hỏa lực thân thiện", ông nói thêm.

Tổng thống Zelensky không đưa ra lý do sa thải Tư lệnh Không quân ngoài việc nói rằng chính quyền của ông đang thực hiện mọi biện pháp có thể để bảo vệ mạng sống của binh sĩ và dân thường.

Nhưng một phi công giấu tên cho hay, "cơ cấu quản lý hàng không ở Ukraine đã lỗi thời". Tuy nhiên, sẽ là sai lầm nếu đổ hết lỗi lầm cho cựu Tư lệnh không quân, người vốn có nền tảng tốt về phòng không và đã hoàn thành tốt công việc của mình.

Ông nói rằng vấn đề còn sâu xa hơn thế nữa và liên quan đến một cơ cấu chỉ huy quan liêu. "Các phi công có nhiều nhiệm vụ khác nhau, ngay cả trên mặt đất, và  thủ tục quan liêu hành chính là căn bệnh ung thư của ngành hàng không", ông nói thêm.