“Việt Nam sẽ trở thành con hổ kinh tế mới của châu Á”

Một góc chợ Hôm của Hà Nội (Ảnh: Bloomberg)

Nằm cạnh một trong những tuyến đường biển quan trọng nhất thế giới và có dân số trẻ, đang tăng trưởng, Việt Nam một lần nữa đang đứng trước cơ hội cất cánh về kinh tế sau vài năm gây thất vọng - bài viết của Bloomberg mở đầu. Tiền vốn đổ vào Việt Nam từ những doanh nghiệp khổng lồ như Samsung và Intel đang đưa nền kinh tế này vào một cuộc chạy đua lần thứ hai với mục tiêu trở thành “con hổ kinh tế” của châu Á.

Chính sách đổi mới vào cuối thập niên 1980 đã giúp Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế vượt 7%. Sau đó, nợ xấu tại các doanh nghiệp quốc doanh đã khiến nền kinh tế Việt Nam chững lại trong những năm gần đây.

Tuy vậy, theo công ty tư vấn và kiểm toán PricewaterhouseCoopers LLP (PwC), Việt Nam có tiềm năng trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới trong thời gian từ nay đến năm 2050. Không chỉ trở thành một địa chỉ sản xuất thay thế với chi phí rẻ hơn so với nước láng giềng Trung Quốc, Việt Nam còn đang thu hút nhiều doanh nghiệp Nhật Bản muốn tăng cường đầu tư trong khu vực trong bối cảnh mối quan hệ Trung-Nhật không được “xuôi chèo mát mái”.

“Rất có khả năng Việt Nam sẽ trở thành nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất châu Á”, ông Vikram Nehru, chuyên gia cấp cao về Đông Nam Á thuộc tổ chức Carnegie Endowment for International Peace ở Washington, nhận định. “Việt Nam có tất cả những yếu tố cần thiết cho tăng trưởng nhanh nếu giải quyết được những thách thức trong khu vực quốc doanh”.

Những tín hiệu về ảnh hưởng gia tăng của Việt Nam đang ngày càng rõ: Năm 2014, Việt Nam vượt qua các nước trong khu vực để trở thành nước xuất khẩu lớn nhất sang Mỹ trong Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Để đạt được vị trí này, Việt Nam đã vượt qua hai đối thủ nặng ký hơn về sản xuất trong khu vực là Thái Lan và Malaysia.

Lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) giải ngân tại Việt Nam đã tăng mạnh trong 14 năm qua, đạt mức 12,35 tỷ USD trong năm 2014, tăng 7,4% so với năm 2013, từ con số 2,4 tỷ USD vào năm 2000. Quy mô hoạt động của Samsung tại Việt Nam đã lớn đến nỗi được Chính phủ cấp phép cho sử dụng một nhà ga riêng tại sân bay quốc tế Nội Bài.

Nhiều công ty muốn chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc xem Việt Nam là một lựa chọn lý tưởng. Nhà sản xuất máy in Kyocera Document Solution, một công ty con của Kyocera Corp. dự kiến sẽ tăng gấp 4 lần sản lượng máy in sản xuất hàng năm tại Việt Nam lên 2 triệu chiếc trong thời gian từ nay tới tháng 3/2018. Một phần cơ sở sản xuất của Kyocera Document Solution sẽ được chuyển tới Hải Phòng, đưa Việt Nam trở thành cơ sở sản xuất máy in lớn nhất của công ty này. Theo dự kiến, công ty sẽ xây thêm một nhà máy nữa tại Việt Nam vào tháng 8 năm nay.

“Việt Nam thực sự hưởng lợi lớn từ việc Trung Quốc mất lợi thế cạnh tranh do tiền lương tăng” và đồng Nhân dân tệ mạnh, ông Frederic Neumann, đồng Giám đốc nghiên cứu kinh tế châu Á của ngân hàng HSBC tại Hồng Kông, nhận xét. “Bằng cách dịch chuyển sớm vào khoảng trống mà Trung Quốc để lại, Việt Nam có lợi thế đi đầu và giờ là lúc Việt Nam bắt đầu thể hiện lợi thế đó”.

Trước khi giảm giá trong năm 2014, đồng Nhân dân tệ tại thị trường Thượng Hải đã có 4 năm tăng liên tục với tổng mức tăng 14%, trở thành đồng tiền tăng giá mạnh nhất trong số 24 đồng tiền của các nền kinh tế mới nổi được Bloomberg theo dõi.

Từ đầu năm đến nay, chỉ số VN-Index của thị trường chứng khoán Việt Nam tăng 5,5%, so với mức tăng 4,1% của thị trường Indonesia, 2,4% của Malaysia, và 2,2% của Thái Lan.

Theo báo cáo “Thế giới năm 2050” của PwC, tăng trưởng GDP thực tế hàng năm của Việt Nam trong thời kỳ 2014-2050 có thể đạt mức trung bình 5,3%, chỉ thua tốc độ tăng trưởng của kinh tế Nigeria. Trong khi đó, PwC dự báo tăng trưởng kinh tế Trung Quốc giảm xuống dưới ngưỡng 4%.

Dân số cũng là một lợi thế lớn của Việt Nam. Khoảng 13% dân số Trung Quốc vào năm 2012 ở độ tuổi từ 60 trở lên, so với tỷ lệ 9% của Việt Nam - theo số liệu của Liên hiệp Quốc. Vào năm 2013, hơn 40% dân số khoảng 90 triệu người của Việt Nam nằm trong độ tuổi lao động từ 15-49, theo số liệu của Chính phủ.

Mức lương trung bình hàng tháng ở Việt Nam vào năm 2013 là 197 USD, so với mức 391 USD ở Thái Lan và 613 USD ở Trung Quốc - theo ước tính của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO). Sự chênh lệch này đang nới rộng. Công ty nghiên cứu The Economist Intelligence Unit dự báo vào năm 2019, chi phí lao động mỗi giờ trong ngành sản xuất ở Trung Quốc sẽ cao hơn 177% so với ở Việt Nam, từ mức chênh lệch 147% vào năm 2012.

“Tôi nhớ khi còn ở Trung Quốc 2 năm trước, tôi đi mua một đôi giày và phát hiện ra đó là giày sản xuất tại Việt Nam”, John Hawksworth, một trong những tác giả thực hiện bản báo cáo của PwC, cho biết.

Tuy vậy, vẫn còn những vấn đề cần lưu tâm.

Các ngân hàng thương mại của Việt Nam đang gánh mức nợ xấu cao, trong khi Chính phủ chật vật cải tổ các công ty quốc doanh kém hiệu quả. Cơ sở hạ tầng còn yếu kém, khoảng cách kỹ năng, và tham nhũng vẫn là những rủi ro. Việt Nam xếp thứ 119 trong số 175 quốc gia và vùng lãnh thổ trong xếp hạng tham nhũng Corruption Perceptions Index năm 2014 của Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) có trụ sở ở Berlin, Đức. Trung Quốc xếp thứ 100 trong xếp hạng này. Bên cạnh đó, các nước Đông Nam Á khác như Philippines và Malaysia cũng đang cạnh tranh mạnh để thu hút các nhà sản xuất nước ngoài.

“Không thể đảm bảo Việt Nam sẽ phát huy được hết tiềm năng. Một phần là do Việt Nam chỉ đơn thuần có vị trí địa lý tốt, và một phần là Việt Nam còn phải nỗ lực hơn nữa về GDP bình quân đầu người”, ông Hawksworth phát biểu.

Trong bối cảnh Trung Quốc dịch chuyển lên phía trên của chuỗi giá trị, hầu hết các cơ sở sản xuất chuyển sang Việt Nam đều thuộc lĩnh vực sản xuất thấp cấp. Đó là các công ty thuộc những ngày có sử dụng hàm lượng sức lao động cao như dệt may, nội thất và hàng điện tử.
“Năng suất của ngành sản xuất Việt Nam là rất thấp”, ông Karel Eloot, Giám đốc phụ trách khu vực châu Á của hãng tư vấn McKinsey & Co. tại Thượng Hải, nhận xét. “Đó là trở ngại lớn nhất đối với sự phát triển xa hơn của Việt Nam.

Chính phủ Việt Nam hiện đang nỗ lực khắc phục một vài trong số những tồn tại lớn nhất của nền kinh tế.

Năm nay, dự kiến Chính phủ sẽ bán ra một lượng lớn kỷ lục cổ phần trong các công ty quốc doanh. Thông tin này được ông Đặng Quyết Tiến, Phó cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp thuộc Bộ Tài Chính, cho biết hôm 13/3. Theo nhận định của hãng đánh giá tín nhiệm Moody’s, kế hoạch bán cổ phần trong khoảng 280 công ty quốc doanh của Việt Nam là một tín hiệu tích cực cho các ngân hàng.

Ngoài ra còn có một số tin tốt nữa. Việt Nam hiện đang đàm phán một thỏa thuận thương mại tự do với Liên minh châu Âu (EU) và thỏa thuận đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) do Mỹ dẫn đầu.

“Việt Nam sẽ thay thế Thái Lan trở thành ngôi sao của tiểu vùng sông Mekong mở rộng”, ông Tim Condon, phụ trách nghiên cứu về châu Á thuộc ngân hàng ING Groep NV, nhận xét.

Xuất khẩu của Thái Lan đã giảm trong 2 năm qua. Quốc gia này từng được giới phân tích và truyền thông gọi là một “con hổ kinh tế” đang phát triển trước khi nổ ra cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997-1998.

Ngược lại, xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2014 đã tăng khoảng 14%.

Ngân hàng ANZ mới đây đã nâng dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam lên 6,5% trong năm nay và năm 2016. Cơ sở mà ANZ đưa ra cho dự báo này là doanh số bán lẻ mạnh, sản xuất công nghiệp tăng tốc, và các hoạt động xây dựng khởi sắc.