Vì sao Mỹ không chuyển giao UAV "Thần chết" cho Ukraine?

Loại vũ khí đứng đầu "danh sách mong muốn" của Ukraine

Với việc đã có trong tay Hệ thống tên lửa chiến thuật lục quân (ATACMS) biến thể tầm bắn 300km, Ukraine cho rằng việc kết hợp nó với một UAV trinh sát chiến lược tầm cao đáng tin cậy như MQ-9 Reaper (Thần chết) là cách tốt nhất để đảo ngược lợi thế của Nga trên chiến trường.

Đây cũng là lý do Kiev gia tăng sức ép lên Washington trong việc viện trợ những nền tảng có khả năng trinh sát tầm xa và hoạt động ở độ cao lớn, sâu trong tuyến phòng thủ của Nga.

Nhiều vũ khí hiện đại của Mỹ và phương Tây được Ukraine cho là có thể "thay đổi cuộc chơi" như xe tăng Leopard, Abrams, Challenger 2, pháo M777, hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao HIMARS, UAV TB-2 Bayraktar, tên lửa hành trình Storm Shadow/SCALP-EG..., đã không chứng tỏ được gì nhiều trước Nga ở chiến trường.

Ngay cả những chiếc F-16 được Ukraine rất kỳ vọng, nhưng các chuyên gia Mỹ đánh giá là "không thực sự làm thay đổi cuộc chơi", còn tướng Ba Lan thì cảnh báo: "Ukraine đừng quá kỳ vọng, F-16 không phải là vũ khí thần kỳ".

Tuy nhiên, UAV MQ-9  Reaper lại là một yếu tố khác, mặc dù dễ bị tiêu diệt bởi hệ thống phòng không Nga, nhưng nó phù hợp hơn với tác chiến trên bộ, chủ yếu tập trung vào việc trinh sát, giám sát.

Theo Politico, Ukraine "ngày càng quan tâm đến việc có UAV MQ-9 Reaper và đưa nó lên đầu danh sách mong muốn". Điều này diễn ra trong bối cảnh Kiev có kế hoạch thực hiện các "chiến dịch mùa hè" mới, trong đó "giúp xác định các mục tiêu của Nga ở sâu phía sau chiến tuyến".

Theo 4 nguồn tin, Ukraine muốn có UAV "Thần chết" từ những ngày đầu của cuộc xung đột để thực hiện các nhiệm vụ tấn công và giám sát. Gần đây, Ukraine lại đưa ra yêu cầu này và chủ yếu quan tâm đến việc sử dụng chúng để trinh sát.

Điều này cho thấy Quân đội Ukraine sẽ sử dụng UAV Reaper chuyên cho nhiệm vụ trinh sát, giám sát, chứ không dùng để mang vũ khí tấn công mặt đất.

Rất có thể, Kiev không chỉ mong muốn Washington sẽ huấn luyện binh lính của họ sử dụng UAV Reaper, mà dường như còn sẽ hoan nghênh cả việc cử các nhóm kỹ thuật viên của Mỹ điều khiển UAV từ lãnh thổ Ukraine.

Các chuyên gia của Mỹ - NATO được cho là đã có mặt ở Ukraine kể từ khi xung đột bắt đầu bùng phát, dù không chính thức. Công việc của họ là phân tích thông tin từ các phương tiện giám sát như UAV trinh sát chiến lược tầm cao MQ-4B Global Hawk, máy bay trinh sát cảnh báo sớm trên không E-3 Sentry AWACS và máy bay trinh sát điện tử RC-135 Rivet (ELINT).

UAV "Thần chết" liệu giúp ích gì cho Ukraine?

Ukraine cho rằng việc kết hợp tên lửa ATACMS với một máy bay trinh sát đáng tin cậy, là cách tốt nhất để đạt được một số lợi thế trong tác chiến tầm xa quy mô lớn.

Lợi thế về pháo binh của Nga được phát huy tối đa nhờ các tổ hợp trinh sát - tấn công rất mạnh. Các loại UAV như Sirius cỡ trung bình và Orlan cỡ nhỏ được kết nối mạng khá tốt, giúp cảnh báo cho Quân đội Nga về bất kỳ mục tiêu tấn công nào ở phía sau hoặc gần tiền tuyến.

Vụ phá hủy 3 trực thăng Ukraine đang đậu trên mặt đất trong đòn tấn công của pháo binh Nga hồi giữa tháng 3 vừa qua là kết quả của "chuỗi phối hợp tiêu diệt" như vậy.

UAV MQ-9 Reaper, với khả năng hoạt động liên tục trên không gần 25 giờ, được trang bị hệ thống quan sát quang điện đa chế độ và công nghệ liên lạc hiện đại, có thể phối hợp với các phương tiện trên mặt đất và trên không, theo dõi các chuyển động của Nga từ độ cao và khoảng cách an toàn theo thời gian thực.

Một tính năng nổi bật là Hệ thống quan sát mục tiêu đa phổ quang điện - B (MTS-B) của hãng Raytheon Technologies giúp cung cấp thông tin tình báo, nhắm mục tiêu và theo dõi theo thời gian thực.

Chúng có thể đóng vai trò là "mắt thần trong không trung" cho các đơn vị tên lửa. UAV Reaper thường bay qua phía Nam Biển Đen, nhằm mục đích thu thập tín hiệu radar và vị trí của các tàu chiến Hạm đội Biển Đen Nga trước những cuộc tấn công bằng xuồng không người lái cảm tử cũng như các cuộc tấn công bằng tên lửa hành trình Storm Shadow của Ukraine.

Ukraine "để mắt" đến dòng UAV này từ năm 2022 khi xung đột bắt đầu bùng nổ. Về nguyên tắc, Lầu Năm Góc đã đồng ý chuyển giao các UAV MQ-9 Reaper cũ của không quân và một số UAV MQ-1C Grey Eagle của lực lượng lục quân, mà hai quân chủng này dự định loại biên. Tuy nhiên, cuối cùng Washington đã không phê duyệt do lo ngại chúng sẽ bị bắn hạ và rơi vào tay Nga.

Lo ngại đó không phải là không có cơ sở. Hồi tháng 3/2023, hai chiếc tiêm kích Su-27 Nga đã "ép" một chiếc UAV Reaper của Mỹ rơi xuống Biển Đen. Các thông tin sau đó cho biết, Moscow dường như đã thu hồi được chiếc UAV này để tìm hiểu công nghệ của Mỹ.

Việc Mỹ "lắc đầu" UAV MQ-9 với Ukraine là câu chuyện bí ẩn

Trước yêu cầu cấp thiết của Kiev về việc xin Washington viện trợ UAV MQ-9 Reaper, dù là loại đã qua sử dụng, nhưng Nhà Trắng vẫn đang cân nhắc xem có nên thực hiện yêu cầu đó hay không.

Kiev nêu rõ, nhiệm vụ cụ thể là UAV MQ-9 Reaper là giúp Quân đội Ukraine phát hiện các mục tiêu của quân đội Nga dọc chiến tuyến, qua đó nâng cao hiệu quả của hoạt động trinh sát - tấn công, bao gồm các vũ khí tấn công tầm xa mà Kiev có trong tay như tên lửa hành trình Storm Shadow, HIMARS và gần đây là ATACMS cùng các vũ khí tấn công tầm xa khác trong kho vũ khí của mình.

Tuy nhiên, Mỹ từ chối chuyển những UAV như vậy sang Ukraine với lập luận rằng, UAV MQ-9 Reaper có thể bị bắn hạ. Theo các nhà phân tích, lý do của họ có vẻ vô lý từ mọi góc độ.

Đầu tiên và quan trọng nhất, Ukraine đã yêu cầu một mẫu UAV trinh sát từ Mỹ trong hơn hai năm nay trong bối cảnh xung đột toàn diện với Nga. Yêu cầu này vẫn mang tính cấp thiết đến thời điểm hiện tại, ngay cả khi có một số thay đổi về chức năng sử dụng của UAV này, nhưng yêu cầu của Kiev không được đáp ứng với lý do chính thức.

Thứ hai, theo nhà báo Svetlana Shcherbak của Ukraine, trong bài viết trên Defence Express cho biết, bản thân lập luận về việc phía Mỹ không cung cấp UAV MQ-9 Reaper cho Ukraine có vẻ không hợp lý, đặc biệt khi xét đến việc chúng được thiết kế để hoạt động ở những khu vực có nguy cơ cao, với mức độ bão hòa của hệ thống phòng không đối phương và các mối đe dọa khác.

Cuối cùng, lập luận của chuyên gia Shcherbak về khả năng bị bắn hạ là lý do để nói "không" với Ukraine trong yêu cầu xin viện trợ UAV MQ-9 Reaper, nghe có vẻ hợp lý, nếu nói về một nguyên mẫu UAV khan hiếm mà việc mất từng chiếc có thể là một vấn đề.

Tuy nhiên, ở đây tình hình hoàn toàn ngược lại. Ví dụ: vào tháng 4/2023, Lầu Năm Góc đã được "nhắc" về 50 chiếc UAV Reaper MQ-9 sắp ngừng hoạt động. Chúng có thể được chuyển giao cho Ukraine như một sự bổ sung cho tiêm kích F-16.

Vào tháng 10/2023, nhà sản xuất UAV MQ-9 Reaper, General Atomics Aeronautical Systems (GA-ASI), một lần nữa đưa ra đề xuất khác thuận lợi hơn để chuyển UAV MQ-9 Reaper sang Ukraine nhưng vấp phải trở ngại trong quá trình thực hiện, đó chính là quan điểm của Nhà Trắng.

Theo lập luận của GA-ASI, Mỹ không chỉ viện trợ cho Ukraine vũ khí sát thương, mà tính kịp thời của việc nhận thông tin trinh sát cũng là một yếu tố quan trọng trong việc hạ gục đối phương, tương đương như đủ số lượng đạn dược đúng chủng loại yêu cầu.

Việc chuyển giao UAV "Thần chết" cho Quân đội Ukraine, thậm chí chỉ như một công cụ trinh sát, giúp họ cải thiện đáng kể tốc độ thu thập thông tin cần thiết nhưng tại sao Mỹ vẫn từ chối cung cấp một phương tiện như vậy? Đó là một câu chuyện kỳ lạ và bí ẩn riêng biệt.

Thậm chí còn hơn thế nữa, UAV MQ-9 Reaper không thể được coi là khó điều khiển. Điều này được chứng minh cụ thể qua ví dụ của Vương quốc Anh, nơi chương trình huấn luyện cho vận hành chỉ kéo dài chỉ tổng cộng 3,5 tháng, nhà báo Svetlana Shcherbak kết luận.