Tham vọng của Trung Quốc xây siêu đập trên "nóc nhà thế giới" gặp trở ngại

Theo báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP), năm ngoái chính phủ Trung Quốc đã thông qua kế hoạch xây dựng siêu đập lớn nhất thế giới trên sông Yarlung Tsangpo ở Tây Tạng. Dự án đã được đưa vào kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Trung Quốc với mục tiêu hoàn thành là vào năm 2035. Công suất dự kiến của siêu đập này dự tính khoảng 70 GW, gấp khoảng 3 lần của đập Tam Hiệp.

Tuy nhiên, nguy cơ sạt lở sông băng ở Tây Tạng do hiện tượng ấm lên của Trái Đất có thể cản trở kế hoạch này của Bắc Kinh. Năm 2018, một vụ lở sông băng đã chặn dòng chảy của sông Yarlung Tsangpo, tạo ra một hồ chứa khoảng 600 triệu m3 nước. Hồ nước này ở thượng nguồn, cách địa điểm Trung Quốc tính đặt siêu đập thủy điện chỉ khoảng hơn 10km. Với một lượng nước khổng lồ như vậy tích ở phía trên, không thể nói trước điều gì có thể xảy ra với con đập.

Để xây đập lớn, Trung Quốc trước tiên phải loại bỏ con đập nhỏ vốn được hình thành bởi vụ sạt lở đó. Những năm gần đây, Trung Quốc đã đưa các nhóm chuyên gia, kỹ sư tới khu vực hồ Sedongpu này để khảo sát. Họ thu thập được một lượng lớn dữ liệu lớn về địa hình, địa chất ở đây thông qua việc sử dụng các thiết bị không người lái, các thiết bị tiên tiến khác.

"Tình hình rất phức tạp. Hiện chưa thể đưa ra giải pháp nào", Xing Aiguo, giáo sư chuyên về kỹ thuật dân dụng tại Đại học Jiao Tong ở Thượng Hải, một thành viên nhóm nghiên cứu, cho biết.

Các chuyên gia của Trung Quốc chưa thể tìm ra giải pháp để gia cố con đập hình thành do sạt lở sông băng ở Sedongpu và cũng không thể phá bỏ nó một cách an toàn. Họ biết rằng thảm họa tương tự có thể xảy ra ở cùng khu vực này do biến đổi khí hậu. "Khu vực này khá rộng lớn và nhiều sông băng", ông Xing nói đồng thời nhấn mạnh đến thách thức về kỹ thuật, tài chính kể cả khi các chuyên gia tìm ra được một giải pháp nào đó.

Theo ước tính của Cơ quan liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc, khoảng 1/4 sông băng ở cao nguyên Tây Tạng đã biến mất kể từ những năm 1970. Cơ quan trên dự đoán, 2/3 số sông băng còn lại cũng sẽ biến mất vào khoảng cuối thế kỷ này.

Các nghiên cứu chỉ ra, nhiệt độ tăng lên, sông băng tan chảy có thể khiến "nóc nhà của thế giới" trở nên dễ thích nghi hơn nhưng cũng khiến các nguy cơ thiên tai, thảm họa như lũ lụt, sạt lở đất tăng lên, khiến nền đất xây dựng các đập thủy điện cũng yếu hơn, dẫn đến nguy cơ sập bất cứ lúc nào.

Một số nhà khoa học Trung Quốc đề xuất, thay vì xây dựng siêu đập trên sông Yarlung Tsangpo, Trung Quốc có thể tính đến đào một đường hầm khoảng 16km xuyên qua một trong những dãy núi cao ở thung lũng Yarlung Tsangpo. Nước sông được dẫn vào đường hầm để kích hoạt các tuabin phát điện. Họ ước tính, tuy không thể cho công suất 70GW, nhưng dự án này cũng có thể mang lại công suất 50GW, hay gấp đôi của đập Tam Hiệp.

Trong lúc Bắc Kinh vẫn đang tính toán các phương án, kế hoạch xây siêu đập ở Tây Tạng khiến Ấn Độ và nhiều nhà hoạt động môi trường quan ngại. Tempa Gyaltsen Zamlha, một chuyên gia về chính sách môi trường thuộc Viện Chính sách Tây Tạng, nhận định dự án có thể kéo theo các rủi ro hệ sinh thái và rủi ro chính trị.