Quyền lực của Chu Vĩnh Khang từng khủng khiếp ra sao?

Thời điểm trước khi Chu nghỉ hưu năm 2012, sự bất bình đẳng thu nhập và tình trạng tham nhũng diễn ra ngày một tồi tệ ở Trung Quốc. Chu giám sát ngân sách an ninh thậm chí còn qua mặt cả quân đội với 2 triệu người.

Là ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc – cơ quan ra quyết định lớn nhất nước này – Chu là một trong 9 thành viên nắm quyền sinh quyền sát ở quốc gia hơn 1,3 tỉ dân. Bởi thế, dù đã rời xa chính trường, Chu và gia đình vẫn được cho là hưởng lợi khổng lồ từ vị trí của mình.

Sau nhiều tháng đồn đoán căng thẳng, Uỷ ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương Trung Quốc hồi tháng 7 đã công bố điều tra chính thức Chu vì “vi phạm kỷ luật nghiêm trọng”. Vào cuối tuần trước, Tân hoa xã thông báo, Chu chính thức bị khai trừ khỏi đảng và bị truy tố. 

Chu Vĩnh Khang (trái) và Chủ tịch Tập Cận Bình khi ông Chu còn đương nhiệm. Với vị trí là Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc, đứng đầu ủy ban Chính trị-Pháp luật của Đảng Cộng sản Trung Quốc, ông Chu Vĩnh Khang từng được xem là người giữ quyền lực đứng thứ 3 của đất nước 1,3 tỷ dân này.

Vụ việc của Chu đã được chuyển tới cơ quan công tố tối cao – mở đường cho phiên xét xử khiến cho Chu trở thành vị quan chức cao cấp nhất Trung Quốc đối mặt với các tội danh tham nhũng trong lịch sử thành lập nước cộng hòa nhân dân.

Các điều tra viên cho biết, cựu Bộ trưởng Công an 71 tuổi này đã nhận số tiền hối lộ khổng lồ, lạm dụng quyền lực hưởng lợi bất chính cho gia đình và người thân, bạn bè, lộ bí mật quốc gia, ngoại tình, đổi quyền lực lấy tình và tiền...

Phá vỡ điều cấm kỵ

Rất nhiều người xem sự sụp đổ của Chu Vĩnh Khang như một khoảnh khắc bước ngoặt trong thế giới chính trị bí mật của TQ. Thế giới này hiện do Chủ tịch Tập Cận Bình đứng đầu, ông là người đã tuyên bố chiến dịch chống tham nhũng nhằm vào cả “hổ” và “ruồi” (quan chức cấp cao, cấp thấp).

"Điều quan trọng ở đây là ông Tập Cận Bình đã chứng tỏ ông có đủ sức mạnh để phá vỡ điều cấm kỵ là chưa từng buộc tội cựu ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị”, nhà phân tích Willy Lam thuộc Đại học Trung Quốc ở Hong Kong nói.

Khác với ông Tập – vị thái tử với dòng dõi cách mạng, Chu Vĩnh Khang sinh ra trong một gia đình nghèo ở phía đông Trung Quốc. Cha ông là một nông dân mù chữ nhưng sẵn sàng vay mượn để con tới trường. Thông minh và chăm chỉ, Chu đã không làm cha thất vọng, và trở thành một trong số ít sinh viên địa phương trúng tuyển vào trường đại học danh giá ở Bắc Kinh.

Ngôi trường này giờ gọi là Đại học Dầu khí Trung Quốc, là cái nôi sản sinh ra những “ông trùm” ngành dầu khí quốc gia. Tốt nghiệp ngành khai thác đầu, Chu tới làm việc ở một khu khai thác phía đông bắc Trung Quốc và nhanh chóng thăng tiến từ cuối những năm 1960-1980.

Chu được nhớ tới vì những kỹ năng chính trị hơn là chuyên môn. Kỹ năng ấy được dịp phát triển khi ông chuyển tới Bộ dầu khí ở Bắc Kinh – sau này trở thành một tập đoàn dầu khí nhà nước khổng lồ, cũng là căn cứ quyền lực của Chu Vĩnh Khang.

Vượt qua những đấu tranh phe phái trong bộ, Chu trở thành nhà lãnh đạo quyết định, chủ trương tập trung vào thăm dò khai thác dầu khí nội địa cũng như ở nước ngoài, một chiến lược hai hướng được nối tiếp tới tận ngày nay.

Tăng trưởng nhanh chóng từ các thương vụ nước ngoài khiến cho sự giám sát của Bắc Kinh trở nên khó khăn hơn, gieo mầm cho tham nhũng.

Năm 2001, sau thời gian làm Bộ trưởng Đất đai và Tài nguyên, Chu trở thành Bí thư tỉnh ủy Tứ Xuyên – một trong những tỉnh đông dân nhất Trung Quốc. Báo chí nhà nước khi ấy mô tả Chu là nhà lãnh đạo có khả năng hùng biện, tầm nhìn rõ ràng, chủ trương thu hút các công ty công nghệ cao và hiện đại hóa lĩnh vực nông nghiệp, du lịch.

Năm năm sau, Chu vươn tới đỉnh cao quyền lực bằng vị trí trong Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc. “Triều đại” của Chu trùng hợp với nhiều sự kiện lớn cũng như cả bất ổn xã hội như: Olympic Bắc Kinh 2008, kỷ niệm 60 năm thành lập nước cộng hòa nhân dân năm 2009 và World Expo tại Thượng Hải năm 2010.

Người bảo trợ ngã ngựa

Sự sụp đổ của Bạc Hy Lai năm 2012 đã thu hút sự chú ý của cả thế giới. Trong khi đó, truyền thông nhà nước Trung Quốc mô tả đây là ví dụ điển hình cho quyết tâm làm trong sạch đảng cầm quyền của ông Tập Cận Bình.

Tuy nhiên, có không ít nhà phân tích cho rằng, sự sụp đổ của Chu Vĩnh Khang cũng như Bạc Hy Lai là đấu đá phe cánh chính trị; rằng ông Tập Cận Bình không thể tìm ra lý do nào tốt hơn để loại bỏ các đối thủ chính trị hơn là cái cớ chống tham nhũng.

Những người thân cận với Chu cũng không thoát khỏi điều tra. Hàng chục thành viên gia đình của Chu cũng như các trợ lý thân tín hoặc bị điều tra, hoặc bị bắt giữ, lớn nhất là ở cơ quan an ninh, công nghiệp dầu khí và tỉnh Tứ Xuyên – ba nơi mà Chu từng thống trị.