Những xu hướng lớn tác động tới ASEAN và thế giới đến năm 2035

Vào chiều 25/2, trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN đã diễn ra Phiên toàn thể thứ nhất với chủ đề "Các xu hướng lớn tác động tới ASEAN và thế giới đến năm 2035".

Phát biểu tại phiên toàn thể thứ nhất, Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Maris Sangiampongsa nhận định thế giới đang trải qua nhiều chuyển biến nhanh chóng, đồng thời chứng kiến sự thay đổi về chiến lược địa chính trị, xu thế toàn cầu.

Ông Sangiampongsa cho rằng không một quốc gia nào trên thế giới có thể tự mình ứng phó với những thách thức và các nước thành viên ASEAN cũng như vậy.

Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan đã chỉ ra một số xu hướng chính tác động tới ASEAN và thế giới trong một thập niên tới.

Xu hướng đầu tiên là sự thay đổi về dân số, nhân khẩu học. Các nước ASEAN đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số nhanh chóng, đặc biệt là Thái Lan và Singapore. Hệ lụy của xu hướng này chắc chắn rất lớn, gây ra thách thức về y tế, bảo hiểm, phúc lợi xã hội…

Do vậy, trong tương lai, các nước ASEAN cần xây dựng và thực hiện chính sách hỗ trợ người dân, đặc biệt là người cao tuổi, để họ vẫn đóng vai trò tích cực, đồng thời cần có biện pháp để đào tạo kỹ năng, giúp họ thích ứng được với môi trường số đang ngày càng biến đổi, cũng như duy trì sự đóng góp với xã hội.

Xu hướng thứ hai là chuyển đổi số, một thành tố quan trọng trong sự phát triển toàn cầu hiện nay. Để thúc đẩy chuyển đổi số cần đề cao học tập suốt đời cho các thế hệ tương lai, đồng thời xây dựng một hệ sinh thái số mạnh mẽ để hỗ trợ sáng kiến này, từ đó thúc đẩy sáng tạo, phát triển và tận dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI).

ASEAN luôn nỗ lực để triển khai các sáng kiến nhằm giúp khu vực trở nên tự chủ hơn về chuyển đổi số như thúc đẩy các chương trình nâng cao kỹ năng số cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, hỗ trợ tài chính để các doanh nghiệp này phát triển bền vững trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu biến đổi nhanh chóng.

Xu hướng thứ ba là các mối đe dọa xuyên biên giới. Những vấn đề toàn cầu hóa đã gây ra mối đe dọa xuyên biên giới như an ninh mạng, lừa đảo qua mạng, hay những vấn đề như bệnh dịch, khí hậu.

ASEAN đã có các biện pháp và cách tiếp cận rất cụ thể để ứng phó với tội phạm xuyên biên giới, vốn là vấn đề không chừa một ai, hợp tác giữa lực lượng chấp pháp của các nước, áp dụng các cơ chế hiện có của khu vực như Diễn đàn khu vực ASEAN và Hội nghị thượng đỉnh Đông Á giúp huy động hợp tác đa phương mạnh mẽ hơn.

ASEAN cũng cần thực hiện các chương trình nghị sự của hiệp hội để ngăn ngừa các vấn đề xuyên biên giới, hướng tới một tương lai bền vững hơn.

Xu hướng thứ tư là căng thẳng địa chính trị ngày càng phức tạp hơn do sự cạnh tranh gia tăng giữa các cường quốc.

Mục tiêu lâu dài của ASEAN là phải tiếp tục thực hiện chiến lược lấy ASEAN làm trung tâm. ASEAN phải tiếp tục đề cao vai trò trung tâm, cũng như sự gắn kết và đoàn kết nội khối, từ đó củng cố thêm trật tự khu vực.

Đồng thời, ASEAN cũng phải thúc đẩy đối thoại minh bạch giữa các bên thông qua các cơ chế, từ đó có thể đảm bảo được sự tham gia của ASEAN trong việc ứng phó với các thay đổi trong cấu trúc địa chính trị khu vực, củng cố niềm tin chiến lược.

Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Maris Sangiampongsa đã đề xuất các giải pháp cho ASEAN để ứng phó với các thách thức.

Ông Sangiampongsa nhấn mạnh cần xây dựng Cộng đồng ASEAN, khẳng định vai trò trung tâm của hiệp hội, khẳng định sức mạnh nội tại, đồng thời tham gia các chuỗi cung ứng toàn cầu, khẳng định vị thế là một đối tác tin cậy trên thế giới.

Về mặt quốc tế, ASEAN cần thúc đẩy cấu trúc khu vực với ASEAN ở vị trí trung tâm, thông qua sự can dự và hợp tác với các đối tác, các cường quốc, từ đó duy trì môi trường chiến lược thuận lợi cho ASEAN. ASEAN cần có vai trò quan trọng hơn trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế vốn ảnh hưởng tới cấu trúc an ninh khu vực.

Tại phiên thảo luận, Chủ tịch Viện nghiên cứu quốc tế Singapore Simon Tay cũng khẳng định không quốc gia nào có thể tự mình giải quyết các thách thức toàn cầu. Điều này đã được chứng minh trong việc ứng phó đại dịch Covid-19.

Ông Simon Tay chỉ ra rằng, các nước đã chứng kiến sự suy giảm trong hợp tác quốc tế kể từ sau đại dịch cho đến nay. Căng thẳng Mỹ - Trung ngày càng gia tăng, tình hình châu Âu căng thẳng với cuộc chiến Nga - Ukraine. Các nước cũng chứng kiến thế giới ngày càng xuất hiện nhiều vấn đề hơn. Tuy nhiên, trong bối cảnh đó, ASEAN vẫn lớn dần và phát triển thịnh vượng.

Theo ông, ASEAN cần củng cố các cơ chế do hiệp hội dẫn dắt, xích lại gần nhau hơn về thương mại, củng cố các nỗ lực giải quyết thách thức.

Ngoài ra, ASEAN cần tăng cường hợp tác với các đối tác như Ấn Độ, Liên minh châu Âu (EU), duy trì các động lực tăng trưởng chung với châu Á. ASEAN cũng cần thúc đẩy công nghệ số, phát triển lưới điện ASEAN, năng lượng xanh, giải quyết các vấn đề nội bộ. Vai trò trung tâm của ASEAN đồng nghĩa với việc ASEAN phải tập trung nguồn lực hơn và tạo ra bước tiến.

Duy trì sự gắn kết của ASEAN

Phiên toàn thể thứ hai trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 có chủ đề "Củng cố các nguyên tắc nền tảng của ASEAN nhằm ứng phó với các thách thức trong tương lai".

Phát biểu tại phiên thảo luận, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia Prak Sokhonn cho biết các quốc gia đang sống trong một thế giới nhiều hiểm nguy, biến động, bất ổn và khó lường với sự gia tăng căng thẳng địa chính trị, cũng như các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, bao gồm rủi ro xuất phát từ công nghệ mới.

Những vấn đề toàn cầu và thách thức trong khu vực đặt ra yêu cầu cho ASEAN phải duy trì sự mạnh mẽ và gắn kết.

Trong những thập niên vừa qua, ASEAN luôn giữ vai trò là ngọn hải đăng hướng tới hòa bình, phát triển. Tuy nhiên hành trình vẫn còn nhiều khó khăn, thử thách.

Mặc dù vậy, ASEAN vẫn luôn hồi phục mạnh mẽ và duy trì vai trò là một trong những khu vực thành công nhất dựa trên nguyên tắc đồng thuận, gắn kết, tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng và trách nhiệm cao.

ASEAN luôn duy trì nỗ lực chung sống hòa bình và không chọn bên, luôn ưu tiên những cơ chế thực tiễn mang lại lợi ích cho tất cả các bên liên quan và luôn cố gắng giải quyết các khác biệt thông qua các biện pháp hòa bình. Đây là phong cách ASEAN giúp khu vực giữ được sự gắn kết.

Thế giới đối mặt với tương lai khó đoán định, các nền tảng trở nên mỏng manh hơn do chia rẽ về địa chính trị, biến đổi khí hậu, xung đột vũ trang… Thách thức này đặt ra đối với mọi khu vực, bao gồm cả ASEAN.

Vì vậy, theo Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia, việc duy trì, gìn giữ hòa bình, vốn rất khó đạt được, phải là ưu tiên cao nhất của ASEAN. ASEAN phải luôn duy trì lập trường không chọn bên trong cạnh tranh nước lớn, không bị cuốn vào cạnh tranh tổng bằng không, cần nỗ lực giải quyết tranh chấp, bao gồm tranh chấp lãnh thổ dựa trên đối thoại và luật pháp quốc tế, đề cao việc tuân thủ hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.

Ông Prak Sokhonn cho biết cần đảm bảo duy trì vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực ngày càng thay đổi, đồng thời nghiên cứu cơ chế hợp tác giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài.