Những con mắt gián điệp trên khắp bầu trời nước Mỹ

Do đặc vụ Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI) hay Bộ An ninh Nội địa (DHS) cầm lái, chúng được trang bị camera ghi hình độ phân giải cao và thường hoạt động với phần mềm “thực tế tăng cường” có thể ghi chồng lên những hình ảnh video mọi thứ từ tên doanh nghiệp và đường phố cho đến chủ nhân nhà riêng.

Vài chiếc máy bay còn được lắp thiết bị giám sát điện thoại di động của người trên mặt đất. Phần lớn những chiếc máy bay này đều nhỏ và bay thấp, trong đó nhiều chiếc sử dụng bộ phận hãm thanh để không nghe được tiếng động cơ khiến chúng trở nên vô hình đối với những người bị gián điệp.

Những chuyến bay do thám dày đặc 5 ngày trong tuần

Giới chức FBI và DHS tuy không nói rõ về lý do triển khai những chuyến bay này song công khai với trang web tin tức BuzzFeed News rằng chúng không tiến hành do thám hàng loạt. DHS tuyên bố máy bay của họ dùng để bảo đảm an ninh biên giới, giám sát các mục tiêu buôn lậu ma túy và buôn người, đồng thời hỗ trợ những cuộc điều tra của FBI cũng như các cơ quan hành pháp khác.

Trong phát biểu trước báo chí hồi tháng 6-2015, FBI cũng khẳng định máy bay của họ dùng để theo dõi mục tiêu trong những cuộc điều tra đặc biệt. Như lời phát biểu của Phó giám đốc FBI Mark Giuliano trong một cuộc họp báo: “Không có gì ngạc nhiên khi FBI sử dụng máy bay để theo dõi các phần tử khủng bố, gián điệp và tội phạm nguy hiểm. Chúng tôi bắt buộc phải giám sát chặt chẽ những đối tượng âm mưu gây nguy hại cho đất nước và người dân, và chúng tôi sẽ tiếp tục hành động như thế”.

Tuy nhiên, phần lớn những chiếc máy bay của chính quyền không bay vào thời gian cuối tuần hay ngày lễ. BuzzFeed News phân tích thấy rằng, thời gian bay gián điệp giảm đến hơn 70% vào các ngày thứ bảy, chủ nhật và những ngày nghỉ lễ liên bang. Nathan Freed Wessler, luật sư trong Dự án về Quyền ngôn luận, Quyền riêng tư và Công nghệ thuộc Liên minh Dân quyền Mỹ (ACLU), phân tích: “Sự việc phần lớn những chiếc máy bay không bay vào những ngày nghỉ cuối tuần cho thấy đó chỉ là những cuộc điều tra tương đối bình thường”.

Theo trang web giám sát máy bay Flighteadar24, từ giữa tháng 8 đến cuối tháng 12-2015, khoảng 200 chiếc máy bay của chính quyền liên bang được xác định.

Trước khi xảy ra vụ thảm sát tại trung tâm dịch vụ xã hội Inland Regional Center ở San Bernardino vùng Nam California hồi đầu tháng 3-2015 làm ít nhất 14 người thiệt mạng, BuzzFeed News không ghi nhận những chuyến bay do thám của FBI bên trên thành phố này.

Nhưng mọi chuyện bắt đầu thay đổi đột ngột sau vụ nổ súng ở San Bernardino, những chiếc máy bay của FBI và DHS liên tục xuất hiện trên bầu trời thành phố suốt các ngày trong tuần, ngoại trừ Thứ bảy và Chủ nhật. Shakeel Syed, Giám đốc điều hành Hội đồng Shura Hồi giáo Nam California (tổ chức đại diện cho các thánh đường và trung tâm Hồi giáo trong khu vực) cho biết, vào những tháng trước khi xảy ra vụ nổ súng ở San Berbardino, một số máy bay do thám của chính quyền cũng đã bay lượn bên trên các khu vực lân cận khác có đông người Hồi giáo sinh sống.

Ví dụ ở Vịnh San Francisco, máy bay do thám lượn lờ bên trên khu Little Kabul ở Fremont – nơi tập trung đông đảo nhất người Afghanistan ở Mỹ, hay là khu Little Mogadishu với số người Somali đông nhất ở thành phố Minneapolis miền nam bang Minnesota.

Trước câu hỏi của phóng viên BuzzFeed News về việc tại sao máy bay giảm mạnh hoạt động vào ngày cuối tuần, người phát ngôn cho FBI Chistopher Allen giải thích rằng, những chuyến bay do thám được thực hiện tùy thuộc vào nhu cầu của những cuộc điều tra về đối tượng. Có một điều đơn giản là những mục tiêu giám sát thường ít hoạt động vào những ngày nghỉ cuối tuần và một lý do khác là mật độ giao thông trong thành phố trở nên thưa thớt hơn, giúp cho đặc vụ dễ dàng theo dõi đối tượng trên mặt đất mà không cần thiết phải huy động công nghệ trên không.

Tuy nhiên, lời giải thích này không thuyết phục đối với James Wedick, cựu nhân viên FBI làm việc ở Sacramento bang California. Wedick nghi ngờ sự giảm mạnh tần suất bay xuất phát từ một chương trình gây tranh cãi của FBI – đó là sử dụng điệp viên ngầm và nội gián để dụ dỗ những nghi phạm tham gia vào những âm mưu khủng bố giả do cơ quan liên bang tạo dựng ra. Wedick lập luận: “Ngày nay, FBI có khả năng kiểm soát những cuộc điều tra tốt hơn, cắt cử đặc vụ dàn xếp những vụ việc khi mà các nguồn thông tin có sẵn trong tay”.

Lộ diện những loại máy bay do thám của chính quyền

Tháng 6-2015, hãng tin Associated Press (AP) đưa tin về hơn 50 chiếc máy bay do thám - phần lớn là loại nhỏ Cessna Skylane 128 – liên quan đến 13 công ty ma được tạo ra để làm bình phong cho FBI. Sử dụng nguồn từ trang web Flightradar24, phóng viên AP phát hiện thấy gần 100 chiếc máy bay cánh cố định (chủ yếu là loại Cessna) cộng với khoảng chục trực thăng của FBI xuất hiện trên bầu trời 11 bang nước Mỹ, thực hiện hơn 1.950 chuyến bay trong thời gian hơn 4 tháng điều tra của họ.

Nhóm điều tra của AP cũng dò thấy hơn 90 chiếc - khoảng hai phần ba là máy bay trực thăng - thuộc sở hữu của DHS vốn được sử dụng để tuần tra bảo vệ biên giới, kiểm soát nhập cư và hải quan. Không có gì đáng ngạc nhiên khi những chiếc máy bay này tuần tra quanh các thị trấn vùng biên như McAllen bang Texas, đối diện với thành phố Reynosa của Mexico.

Nhưng điều đáng nói là, những chiến dịch do thám trên không của DHS cũng lan tỏa sâu trong nội địa nước Mỹ. Lượn lờ trên một số thành phố (nhất là Los Angeles), máy bay của DHS ưu tiên giám sát quanh một số vị trí đặc biệt giống như phi đội của FBI. Theo những gì mà BuzzFeed News biết được về 130 chiếc máy bay do thám, nhiều chiếc Cessna của FBI được trang bị thiết bị hãm thanh giảm tối đa tiếng ồn động cơ giúp tránh bị phát hiện từ trên mặt đất.

Máy bay của FBI lẫn DHS cũng có hệ thống camera hết sức tinh vi quay video, quan sát ban đêm và ghi hình nhiệt hồng ngoại. Công ty FLIR Systems ở Wilsonville bang Oregon quảng cáo trên trang web của mình rằng, thiết bị camera do họ sản xuất “cung cấp hình ảnh độ phân giải cao cả ban ngày lẫn ban đêm”. Camera trên máy bay của FBI còn có hệ thống “thực tế tăng cường” giúp ghi chồng lên video đủ loại thông tin.

Trong vài năm qua, các cơ quan báo chí và tổ chức nhân quyền cũng trưng ra nhiều bằng chứng cho thấy một số máy bay do thám của chính quyền Mỹ mang theo thiết bị đặc biệt thu thập tín hiệu điện thoại di động sử dụng trên mặt đất. Đó là loại thiết bị mô phỏng tháp phát sóng di động để nghe lén điện thoại.

Phổ biến nhất là thiết bị có tên “Stingray” (cá đuối gai độc) có thể nghe lén điện thoại ở bất cứ nơi nào trên mặt đất – trong nhà, giữa đám đông chật kín người hay bất cứ góc tường nào. Theo chuyên gia công nghệ Chris Soghoian của ACLU, năm 2010 DHS chi đến 190.000 USD mua sắm thiết bị mô phỏng tháp phát sóng di động để kết nối với điện thoại trên mặt đất. Còn theo BuzzFeed News, năm 2008 FBI mua bộ thiết bị Stingray sử dụng trên không với giá 55.000 USD.

Vào tháng 3-2016, Tổ chức Ranh giới Điện tử (EFF) ở San Francisco công bố một loạt tài liệu có được thông qua Luật Tự do Thông tin (FOIA) hé lộ chuyện giới chức FBI bàn luận về việc sử dụng Stingray trên máy bay. Theo số tài liệu này, 5 chuyến bay do thám của FBI được xác định có sử dụng Stingray. Bị BuzzFeed News chất vấn, giới chức FBI khẳng định: họ hiếm khi sử dụng Stingray và chỉ dùng nó để giám sát nghi phạm mà thôi. Người phát ngôn Christopher Allen cũng bảo đảm những cuộc gọi không bị thu tín hiệu và dữ liệu cá nhân cũng không bị thu thập.

Trong khi đó DHS tuyên bố công nghệ này cung cấp “sự hỗ trợ vô giá” trong chiến dịch săn lùng tội phạm. Người phát ngôn Carlos Lazo của DHS khẳng định: “Loại thiết bị mô phỏng tháp di động được DHS sử dụng không thu thập nội dung bất cứ cuộc điện đàm nào trên mặt đất, bao gồm cả dữ liệu chứa trong chiếc điện thoại”. Tuy nhiên, việc theo dõi sự di chuyển của nghi phạm cũng có thể dẫn đến việc kết nối với điện thoại của hàng ngàn người xung quanh.

Theo Trang Thuần (tổng hợp)

An ninh thế giới