Người Thổ dùng Incirlik dằn mặt đồng minh

Con bài Incirlik

Đức liên tiếp đưa ra tuyên bố mạnh mẽ rằng có thể rút lực lượng không quân khỏi căn cứ Incirlik của Thổ Nhĩ Kỳ.

Đây là nơi các máy bay của liên minh phương Tây do Mỹ đứng đầu sử dụng để xuất kích trong các phi vụ tấn công chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Iraq và Syria.

Mới nhất, ngày 17/5, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Ursula von der Leyen tuyên bố bộ này đã lên một danh sách gồm 8 địa điểm mà Đức có thể chuyển máy bay tới hỗ trợ cho sứ mệnh chống IS, nếu như Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục ngăn các nghị sĩ Đức đến thăm binh sĩ tại căn cứ không quân Incirlik.

Theo Bộ trưởng von der Leyen, một nhóm công tác đã có mặt tại Jordan để đánh giá về nơi triển khai máy bay trinh sát Tornado và một máy bay tiếp nhiên liệu. Đảo Cyprus cũng là một địa điểm đang được cân nhắc. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng các cuộc đối thoại với Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang diễn ra.

Hôm 15/5, Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng đưa ra cảnh báo tương tự.

Theo bà Merkel, Berlin sẽ tiếp tục làm việc với chính quyền Ankara về diễn biến mới nhưng cũng sẽ tìm cách khác để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ quân sự mà Đức đã cam kết, có thể là cân nhắc những địa điểm thay thế Incirlik.

Trước đó, Đức đã cấp phép tị nạn cho một số binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ được cho là liên quan đến một cuộc đảo chính bất thành tại nước này hồi tháng 7/2016.

Điều này dẫn đến việc Thổ Nhĩ Kỳ bác yêu cầu của các nghị sĩ Đức được phép tới thăm 270 binh sĩ đang phục vụ trong lực lượng liên quân chống IS do Mỹ đứng đầu tại căn cứ Incirlik.

Phát biểu của Thủ tướng Đức Merkel rất ngoại giao và đồng thời phần nào thừa nhận rằng Incirlik là một căn cứ không quân tiện lợi nhất đối với liên minh phương Tây.

Rút khỏi Incirlik đồng nghĩa chiến dịch của lực lượng không quân Đức tại Trung Đông sẽ chấm dứt, bởi vì những trận đánh chủ đạo chống lại IS đang diễn ra ở phía Bắc và phía Đông của Syria, trong khi Jordan nằm ở phía Nam.

Máy bay Đức phải bay một quãng đường 1.400 km để đi và về đến Raqqa, 1.800 km đối với Mosul, trong khi quãng đường hoạt động liên tục của các loại máy bay Luftwaffe Eurofighter Typhoon và Panavia Tornado là 1.390 km.

Thổ Nhĩ Kỳ đã cho phép các máy bay của NATO sử dụng căn cứ Incirlik để tấn công IS từ ngày 24/7/2015. Ngày 4/12/2015, Quốc hội Đức đã đồng ý cho phép triển khai 6 máy bay trinh sát Tornado tại các khu vực xung đột và một lực lượng gồm 1.200 binh sĩ.

Căn nguyên bất hòa

Những vấn đề của Đức liên quan đến sự hiện diện của quân đội nước này tại căn cứ Incirlik đã bắt đầu từ cách đây khoảng 2 năm. Ngày 2/6/2016, Quốc hội Đức đã thông qua nghị quyết cho rằng cuộc thảm sát 1,5 triệu người Armenia dưới thời Đế chế Ottoman (nay là Thổ Nhĩ Kỳ) vào năm 1915 là tội ác diệt chủng.

Ngay sau đó, phía Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa ra phản ứng rất cứng rắn.

Một tuần sau, các phương tiện truyền thông đã đưa tin Ankara có ý định cấm lực lượng không quân Đức sử dụng căn cứ Incirlik. Tuy nhiên, phía Ankara không đưa ra những bình luận chính thức nào.

Cuối tháng 8/2016, Ankara từ chối đón tiếp các nghị sĩ Đức đến thăm căn cứ không quân này. Chính vì vậy, Đức đã đe dọa triển khai các máy bay của mình tại các căn cứ không quân khác ở Jordan và Cyprus. Cuối cùng, Đức vẫn chưa thực hiện lời đe dọa này trong khi mối quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục tồi tệ hơn.

Thực chất mối bất hòa giữa Ankara và Berlin nằm ở sự khác biệt trong cách tiếp cận hội nhập châu Âu của Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Erdogan đã yêu cầu EU xóa bỏ chế độ visa và có những ưu đãi về mặt kinh tế để đối lấy việc chặn lại dòng người di cư đến từ Trung Đông.

Từ nửa thế kỷ nay, Thổ Nhĩ Kỳ đã tìm cách gia nhập EU nhưng quan điểm của Đức và một số quốc gia châu Âu khác thể hiện thái độ không ủng hộ.

Các chính trị gia và nhà báo châu Âu đã chỉ trích kịch liệt cuộc trưng cầu ý dân của Thổ Nhĩ Kỳ ngày 16/6 nhằm gia tăng quyền lực cho Tổng thống Erdogan, khi cho rằng chính ông Erdogan đã vi phạm dân chủ và cố gắng hợp thức hóa chế độ chuyên quyền.

Tuy nhiên, phản ứng mạnh mẽ nhất đối với Erdogan là phản ứng của EU và Mỹ với âm mưu đảo chính quân sự ngày 16/7/2016. Trong đó, Tướng Bekir Ercan Van, Chỉ huy căn cứ Incirlik bị tình nghi tổ chức cuộc đảo chính này, đã bị bắt giữ. Kết quả điều tra cho thấy căn cứ không Incirlik - nơi lực lượng không quân của các nước đồng minh NATO đóng quân - là sào huyệt của chiến dịch đảo chính quân sự.

Ông Erdogan đã đặc biệt tức giận về thái độ của Berlin đối với các cuộc biểu tình của người Kurd. Tháng 11/2016, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã ví Đức là một quốc gia tiếp tay cho chủ nghĩa khủng bố, và vào tháng 3/2017, sau khi Đức cấm các chính trị gia Thổ Nhĩ Kỳ có những phát biểu trước cộng đồng người Thổ Nhĩ Kỳ tại Đức, ông Erdogan đã cáo buộc Đức là “quốc xã”.

Vấn đề người Kurd là một mầm mống bất hòa giữa Ankara và phương Tây, đặc biệt với Mỹ do nước này ủng hộ về mặt quân sự dành cho người Kurd tại Syria.

Ngày 1/3, tạp chí Teni Safak đã thông báo Ankara có thể yêu cầu lực lượng không quân Mỹ rời khỏi Incirlik do có sự hợp tác chặt chẽ giữa Lầu Năm Góc và Các đơn vị tự vệ nhân dân (YPG). Thậm chí, Thổ Nhĩ Kỳ có thể đóng cửa không phận đối với Mỹ.

Giới phân tích cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ biết rất rõ ý nghĩa quan trọng của căn cứ không quân đối với các nước đồng minh NATO và đang sử dụng sự hiện diện của lực lượng không quân của phương Tây tại Incirlik vào mục đích chính trị.

Việc đe dọa “cấm cửa” đối với Incirlik chính là con bài mặc cả bởi động thái này trên thực tế đã diễn ra nhiều lần.

Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là Thổ Nhĩ Kỳ có dám “làm căng” thực sự hay chỉ đe dọa như mọi lần? Ông Erdogan có dám từ bỏ mối quan hệ với Mỹ và Đức cũng như các đồng minh khác? Không những thế, Incirlik cũng đang mang lại một nguồn thu cho Ankara.

Theo Thành Minh

Đất Việt