Nạn tham nhũng và vấn đề chống tham nhũng trên thế giới

Tham nhũng diễn ra ở tất cả các nước trên thế giới, xảy ra ở mọi lĩnh vực có liên quan hoạt động quản lý kinh tế, xã hội. Tham nhũng là trở ngại lớn đối với sự phát triển kinh tế. Tham nhũng phá hoại sự phát triển bằng việc làm méo mó pháp luật, làm tổn hại đến tương lai của đầu tư kinh tế.

Tham nhũng tác động trực tiếp vào nguồn vốn FDI khi nhiều nhà đầu tư phàn nàn vì không ít công chức luôn nhũng nhiễu, phiền hà, hủy hoại cơ hội  kinh doanh của nhà đầu tư, đồng thời cũng làm mất cơ hội đầu tư của đất nước.

Tháng 12-2003, đại diện hơn 120 nước trên thế giới đã họp ở Mexico để thông qua Công ước chống tham nhũng của LHQ. Công ước này được đánh giá là bước tiến lớn của cộng đồng quốc tế trong hợp tác chống tham nhũng. Hiện nay, đã có hơn 110 nước, trong đó có Việt Nam, ký Công ước chống tham nhũng. Công ước có hiệu lực từ ngày 13-1-2005.

Ðại hội đồng LHQ đã lấy ngày 9-12 hằng năm làm ngày quốc tế chống tham nhũng để bày tỏ sự quan ngại về vấn đề tham nhũng trên toàn cầu.

Theo các nhà nghiên cứu, nhìn chung, có một số nguyên nhân cơ bản sau đây dẫn đến tham nhũng.

Thứ nhất, tham nhũng nảy sinh do quản lý xã hội yếu kém. Quản lý kinh tế lỏng lẻo đã tạo nhiều sơ hở cho các mầm mống tham nhũng, tiêu cực và các tội phạm phát triển. Hệ thống xã hội rắc rối nhiều tầng nấc, thủ tục phức tạp, cơ chế ra quyết định và chịu trách nhiệm không rõ ràng làm tăng nguy cơ tham nhũng.

Thứ hai, tham nhũng nảy sinh do sự biến động  mạnh mẽ về chính trị, kinh tế và xã hội.  Xu thế toàn cầu hóa về trao đổi thương mại và sự luân chuyển các nguồn tài chính cũng là yếu tố làm nghiêm trọng thêm tình trạng tham nhũng.

Thứ ba, tham nhũng nảy sinh do sự lũng đoạn của các tập đoàn kinh tế, chính trị, nó là hệ quả của sự độc đoán, chuyên quyền, sự tham lam của những kẻ cầm quyền. Ở những nước kinh tế phát triển thường xảy ra những vụ tham nhũng lớn, với sự tham gia của một số quan chức cấp cao, tập đoàn kinh tế, chính trị có sự cấu kết với các băng nhóm tội phạm.

Trong báo cáo điều tra cuối năm 2005, Tổ chức minh bạch thế giới (TI) tập trung phân tích tình hình tham nhũng ở 159  nước và vùng lãnh thổ cho biết, tình trạng tham nhũng trên thế giới đang ở mức báo động khi số nước có nạn tham nhũng nghiêm trọng đã tăng lên con số 70, so với 60 của năm 2004. Ngoài ra, năm 2005, đã có thêm 13 nước lọt vào danh sách của TI cùng với 146 nước của năm 2004.

Tình trạng tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng ở những nước giàu tài nguyên thiên nhiên. TI cho biết, những nước châu Phi giàu tài nguyên nhất cũng là những quốc gia có nạn tham nhũng trầm trọng nhất. Hằng năm, tại châu Phi có khoảng 148 tỷ USD (chiếm 25% tổng sản phẩm quốc dân của toàn châu lục)  bị mất hay thất thoát do tệ tham nhũng gây ra (theo số liệu của Tổ chức tiền tệ quốc tế-IMF, châu Phi nợ nước ngoài khoảng 248 tỷ USD).

Tại Trung Quốc, một nước có nền kinh tế đứng hàng thứ tư trên thế giới, tham nhũng cũng là vấn đề hết sức nóng bỏng, trở thành vấn đề xã hội nhức nhối ở Trung Quốc khi  không ít cán bộ tìm cách làm giàu cho bản thân bằng những biện pháp bất chính trong quá trình cải cách  mở cửa gần 30 năm qua. Các nhà kiểm toán Trung Quốc năm ngoái đã phát giác 4,36 tỷ USD trong các quỹ bất hợp pháp lưu hành trong Ðảng và các  cán bộ lãnh đạo.

Trong những năm gần đây, Liên bang Nga đã vươn lên mạnh mẽ về kinh tế. Tuy nhiên, kèm theo đó là sự biến tướng của tội phạm kinh tế và tình trạng suy thoái đạo đức của nhiều cán bộ, công chức.

Theo Viện Công tố LB Nga, lượng tiền tham nhũng trong phạm vi nước Nga lên tới 240 tỷ USD/năm, tức là hơn 15% GDP của Nga. Số tiền đưa, nhận hối lộ giữa khối doanh nghiệp và cảnh sát; giữa người dân và các cơ quan cấp phép; giữa các tổ chức, doanh nghiệp và các thanh tra viên trong năm 2005 tăng gấp 10 lần so với năm 2001.

Ðiển hình trong các vụ tham nhũng  là, vụ Phó Giám đốc chi nhánh công sản vùng Krasnoda đã biển thủ 410 nghìn USD (hơn 6,5 tỷ VNÐ) từ các thương vụ mua bán, chuyển nhượng tài sản bất hợp pháp, cũng như  móc nối với các doanh nghiệp để chiếm đoạt tài sản Nhà nước. Trong năm 2005, nước Nga phanh phui gần 34.500 vụ phạm tội tham nhũng dưới dạng đưa hối lộ.

Ðầu tháng 10-2006, Hạ nghị sĩ đảng CH bang Ohio (Mỹ), ông Bob Ney đã thú nhận có dính vào các vụ môi giới chính trị, đút lót hối lộ của nhân vật vận động hành lang nổi tiếng, có quan hệ rộng rãi với quan chức đảng Cộng hòa Jack Abramoff. Ông B. Ney đã nhận một khoản tiền hối lộ trị giá hơn 170 nghìn USD từ công ty của Abramoff, trong đó có cả các chuyến du lịch miễn phí sang Scotland.  Với lời thú nhận này, ông Bob Ney trở thành nghị sĩ đầu tiên nhận tội trong số hàng chục các nghị sĩ Quốc hội Mỹ bị tình nghi có dính líu các vụ nhận hối lộ, môi giới quyền lực để kiếm tiền và dối trá.

Từ nhận thức sâu sắc về hậu quả do nạn tham nhũng gây ra, các quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới đều xác định việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã và đang trở thành một nhiệm vụ trọng tâm và thiết yếu trong việc giữ vững sự ổn định về chính trị, và phát triển đất nước.

Theo các phương tiện thông tin đại chúng Trung Quốc, Ðảng Cộng sản Trung Quốc đã tuyên chiến với nạn tham nhũng ở nước này, với việc ban hành các quy định mới, yêu cầu các cán bộ, đảng viên phải báo cáo đầy đủ thông tin cá nhân liên quan việc chuyển nhượng mua bán tài sản, cũng như các chuyến du lịch nước ngoài...

Theo những quy định mới, các đảng viên phải báo cáo tổ chức trong trường hợp bản thân hoặc các thành viên ruột thịt trong gia đình xây dựng, mua, bán hoặc cho thuê tài sản cố định. Ngoài ra, đảng viên nhất thiết phải báo cáo tổ chức Ðảng nếu có hoạt động kinh doanh hoặc nắm giữ các chức vụ cao trong các liên doanh, chi nhánh công ty nước ngoài, hoặc trong nước.

Trong nhiều năm qua, Chính phủ Trung Quốc đã kỷ luật hàng nghìn quan chức tham nhũng, trong đó một số nhân vật trong những vụ án tham nhũng lớn đã được đưa ra xét xử. Năm 2005, Ðảng CS Trung Quốc đã thi  hành kỷ luật 115.143 đảng viên, trong đó có 24 trường hợp bị khai trừ khỏi Ðảng và 10.657 trường hợp bị tạm đình chỉ tư cách đảng viên để điều tra thêm.

Tháng 8-2006, đã phát hiện vụ thất thoát ở quy mô lớn quỹ lương hưu trị giá hàng tỷ USD tại TP Thượng Hải. Ðảng CS Trung Quốc đã cách chức Bí thư Thành ủy Thượng Hải Trần Lương Vũ, do liên quan  vụ bê bối tài chính nói trên. Trần Lương Vũ là cán bộ cấp cao nhất bị phanh phui trong nỗ lực chống tham nhũng gần đây của Trung Quốc. Lý Bảo Kim, nguyên Viện trưởng Kiểm sát Thiên Tân (một trong bốn thành phố trực thuộc Trung ương) đã bị cách chức vì vi phạm kỷ luật nghiêm trọng vào ngày 27-8.

Ở Bắc Kinh, nguyên Phó Thị trưởng Liêu Chí Hoa cũng bị  rời nhiệm sở và bị điều tra vì tội "tham nhũng, lối sống sa đọa, đồi trụy".

Tổng Bí thư Ðảng CS, Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Ðào cảnh báo "tham nhũng vẫn lan tràn ở một số lĩnh vực" và kêu gọi 70 triệu đảng viên  Trung Quốc "không bao giờ chùn chân, mỏi gối trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng, dù chỉ là giây phút".

Trung Quốc đã thành lập Nhóm lãnh đạo trung tâm chống hối lộ, bao gồm người đứng đầu của 22 cơ quan Chính phủ Trung ương liên quan. Tất cả các doanh nghiệp và cơ quan công quyền của Trung Quốc phải tự kiểm tra và chỉnh đốn các hành vi hối lộ trong kinh doanh, đồng thời khuyến khích sự tham gia của toàn xã hội trong cuộc chiến chống tham nhũng và hối lộ.

Tháng 6 vừa qua, Tổng thống Nga V.Putin đã cách chức Viện trưởng  Viện Công tố Liên bang V.Ustinov vì làm việc kém hiệu quả trong các chiến dịch chống tham nhũng và đưa ông I. Traika lên đứng đầu Viện này. Mới đây nhất, ngày 21-11, Tổng thống V.Putin tuyên bố, sắp tới, ở Nga sẽ xuất hiện một luật mới, mà theo đó, mọi nguồn thu nhập và tài sản của các nhân viên cơ quan hành pháp và tư pháp, của cả những người thân của họ sẽ bị kiểm soát chặt chẽ. Việc thông qua dự luật mới này sẽ kiểm tra tình trạng tham nhũng ở Nga, và sau đó các chuyên gia tội phạm sẽ vào cuộc.

Cuối tháng 11, Tổng thống Chile M. Bachelet đã công bố kế hoạch chống tham nhũng, trong đó nhấn mạnh tính minh bạch trong chính phủ và đời sống chính trị ở nước này. Ðiểm mấu chốt của kế hoạch là mỗi cơ quan chính phủ phải bảo đảm quyền của nhân dân được biết ở mức độ cao nhất các hoạt động của chính phủ cũng như chính sách của Nhà nước.

Kế hoạch này còn bao gồm các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn các chi tiêu của Chính phủ, làm trong sạch hơn những chiến dịch tranh cử và hoạt động chính trị.

Theo một quan  chức cơ quan phòng, chống tham nhũng của Singapore, kinh nghiệm chống tham nhũng của Singapore đã có từ trước khi nước này giành độc lập. Lúc đó, nạn tham nhũng hoành hành dữ dội mà nguyên nhân một phần là do hệ thống luật quá lỏng lẻo. Trong quá trình phát triển, Singapore đã hoàn thiện hệ thống pháp lý, cải thiện hành chính mạnh mẽ tạo điều kiện cho các cơ quan chính quyền làm việc hiệu quả hơn, từ đó làm giảm cơ hội tham nhũng. Công nghệ thông tin hiện đại được ứng dụng sâu rộng, giảm việc tiếp xúc trực tiếp của công chúng với những nguồn có khả năng nhũng nhiễu.

Hệ thống phòng, chống tham nhũng của Singapore sở dĩ hoạt động hiệu quả  là nhờ tăng cường quyền lực cho cơ quan điều tra chống tham nhũng (CIB) và mức độ trừng phạt đối với những hành vi hối lộ, tham nhũng ngày càng nghiêm khắc hơn.

Ngân hàng thế giới (WB) đã hoạch định một chiến lược chống tham nhũng mới, trong đó ưu tiên cho cuộc chiến chống đói nghèo trên phạm vi toàn cầu, nâng cao các tiêu chuẩn trong các dự án cho vay xóa đói nghèo của WB. WB đã phát hiện 2.000 trường hợp sai trái, tham nhũng và quản lý kém liên quan việc sử dụng khoản vay của WB từ năm 1999. Trong chiến lược chống tham nhũng mới, WB đặc biệt nhấn mạnh trách nhiệm của các công ty xuyên quốc gia trong việc thúc đẩy tệ nạn hối lộ và tham nhũng ở các nước  nghèo. Ðã có hơn 330 công ty bị WB trừng phạt và cấm mọi giao dịch sử dụng nguồn vốn của định chế tài chính này.

 

Theo Hoàng Liên
Nhân Dân