Máy bay không người lái: Vũ khí thay đổi cục diện trên chiến trường Ukraine

FPV biến chiến trường thành "tử địa"

Máy bay không người lái (UAV) góc nhìn thứ nhất (FPV) cỡ nhỏ, di chuyển với tốc độ gần 60km/h đã trở nên phổ biến trên chiến trường Ukraine.

Denys, binh sĩ thuộc lữ đoàn Khyzhak của Ukraine, gọi đó là một kiểu tác chiến hoàn toàn mới, biến chiến trường thành "tử địa" khi các đội máy bay không người lái của Nga và Ukraine ẩn nấp cách tiền tuyến từ 1-3 dặm (1,6-4,8km), tấn công lực lượng đối phương bằng các cuộc không kích đơn giản.

Đứng trong xưởng sản xuất ở doanh trại, phía sau là những lô FPV cơ bản của Ukraine, Denys cho biết: "Năm 2022, chúng tôi vẫn chạy loanh quanh với súng máy và ẩn nấp sau các bìa rừng. Giờ đây, các cuộc đấu súng trở nên ít hơn vì các cuộc chiến bằng UAV đã nhiều hơn".

Chiến sự ở Ukraine vẫn rất nhiều pháo kích và súng cối nhưng FPV 7 inch hình nhện, có khả năng mang theo 1kg thuốc nổ và được điều khiển bằng kính thực tế ảo cùng bộ điều khiển cầm tay, đã trở nên phổ biến. 

Theo lời Samuel Bendett, chuyên gia về UAV tại Trung tâm phân tích hải quân, loại vũ khí này đã phát triển từ chỗ là một thiết bị mới lạ năm 2022 thành một trong những vũ khí được ưu tiên vào năm 2023 và giờ đây đang chi phối toàn bộ không gian chiến thuật.

Những cuộc tấn công đơn lẻ không phải là chiến thuật duy nhất khi việc sử dụng UAV ngày càng phát triển. Với số lượng tăng lên, các cuộc tấn công theo nhóm đơn giản cũng được triển khai thường xuyên. 

Denys mô tả lại một cuộc tập kích bằng UAV nhắm vào một vị trí của Nga gần thị trấn Toretsk phía đông Donbass: "Chúng tôi thả 1,5kg thuốc nổ mỗi 8 phút trong suốt 3 giờ. Cuối cùng, họ buộc phải rút lui".

Tiếng vo ve của một chiếc UAV cỡ nhỏ gần chiến tuyến, mà chưa hiểu nó từ đâu đến, là một nỗi khiếp sợ. Oleksii, một lính bộ binh đang huấn luyện gần Sumy, chia sẻ: "Không thể chạy thoát khỏi chúng. Bạn phải bắn hạ chúng". 

Oleksii nhớ lại khoảnh khắc anh suýt bị FPV hạ gục: "Khi nó chuẩn bị lao xuống, tôi đã bắt đầu chạy. Rồi tôi vấp phải một nhánh cây và chiếc UAV bay thẳng qua đúng vị trí mà tôi vừa đứng".

Máy bay không người lái FPV cỡ nhỏ với tốc độ khoảng 60km/h buộc các phương tiện bọc thép trên chiến tuyến phải di chuyển rất nhanh chóng. 

Nhờ vào camera ảnh nhiệt, những chiếc UAV này có thể hoạt động hiệu quả cả vào ban đêm. "Khả năng tấn công của chúng khiến không có gì trên chiến trường là an toàn", Bendett nhận xét.

Mặc dù bị giới hạn bởi thời lượng của pin nhưng một chiếc FPV tấn công tự sát trong điều kiện thời tiết tốt có thể bay xa tới 20km. Tuy nhiên, ưu tiên hàng đầu là tiết kiệm chi phí bằng cách sử dụng các UAV có thể quay trở về, vì vậy bán kính hoạt động hiệu quả thường chỉ khoảng 5km.

"Xã hội hóa" hoạt động chế tạo UAV

Ukraine miêu tả nỗ lực chế tạo UAV của họ là một sáng kiến "xã hội hóa". Ban đầu, hoạt động chỉ được tổ chức và tài trợ bên ngoài nhà nước. Các binh sĩ, bạn bè và gia đình họ chi trả cho những thiết bị này thông qua các chiến dịch gây quỹ. 

Không ít người Ukraine sống cách xa chiến tuyến hàng km vẫn lắp ráp UAV tại phòng khách hoặc nhà để xe. Chúng được vận chuyển đến các xưởng của đơn vị quân đội, như doanh trại của lữ đoàn Khyzhak gần Lyman, nơi sẽ thực hiện những hiệu chỉnh cuối cùng.

Tuy nhiên, mọi việc đã bắt đầu thay đổi khi Bộ Quốc phòng Ukraine đẩy mạnh nguồn cung. Tính đến giữa tháng 12/2024, họ đã chuyển giao 1,1 triệu chiếc FPV tấn công một chiều, cùng với 100.000 chiếc UAV có độ phức tạp hơn. 

Trong khi đó, theo Bendett, Nga cũng đã xuất xưởng từ 1,2 triệu đến 1,4 triệu chiếc, vì vậy có một sự cân bằng về số lượng, dù phía Nga có quy mô lực lượng lớn hơn. Về mặt công nghệ, ít có sự khác biệt giữa hai bên khi cả hai đều nhanh chóng sao chép từ phía bên kia.

Serhii Sternenko, nhà hoạt động Ukraine, là một trong những blogger nổi tiếng nhất nước này với 2 triệu lượt đăng ký trên kênh YouTube. Giờ đây, phần lớn nỗ lực của anh hướng đến việc gây quỹ để cung cấp FPV cho quân đội Ukraine. 

"Tính đến nay, tôi đã đóng góp 120.000 chiếc FPV. Năm ngoái là 100.000 chiếc", Sternenko cho biết. Ngoài ra, Sternenko cũng phát triển thêm các loại UAV mới. 

Là một người chỉ trích mạnh mẽ các thất bại quân sự, Sternenko từng bị đưa vào danh sách truy nã tháng 11/2024 vì bị cáo buộc phớt lờ lệnh gọi nhập ngũ. Tuy nhiên, tranh cãi đã được giải quyết sau khi anh gặp Tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi cùng tháng đó.

Sternenko đóng vai trò quan trọng trong các nỗ lực sử dụng FPV như một hình thức phòng không giá rẻ để đối phó với các phương tiện tấn công tinh vi hơn của Nga.

Một số video được Sternenko công bố cho thấy, các FPV của Ukraine có thể tiêu diệt cả UAV Orlan và Lancet của Nga ở độ cao lớn hơn trong suốt vài tháng qua, làm suy giảm khả năng trinh sát tầm xa của đối phương. 

"Phòng không rất tốn kém, có thể mất từ 100.000 đến 1 triệu USD cho một lần tấn công, nhưng một chiếc UAV chỉ có giá vài trăm USD", Sternenko nói.

Vào thời điểm khi ông Donald Trump sắp trở lại Nhà Trắng và giữa những lo ngại ông có thể ngừng các khoản viện trợ vũ khí của Mỹ cho Ukraine, vì vậy công nghệ nội địa trở nên quan trọng hơn bao giờ hết đối với Kiev. 

"Ukraine đang chiến đấu chống lại một quốc gia khổng lồ với dân số gấp nhiều lần. Đó là lý do chúng tôi kêu gọi thêm vũ khí và công nghệ, bởi vì không thể chỉ chiến đấu bằng sức người. UAV đã chứng minh rằng chúng tôi có thể trở nên hiệu quả hơn rất nhiều", Sternenko bày tỏ.