Mặt trận phản công khốc liệt định đoạt cục diện xung đột Ukraine

Tổng thống Volodymyr Zelensky hôm 10/6 phát tín hiệu rằng chiến dịch phản công của quân đội Ukraine nhằm đẩy lùi lực lượng Nga đã bắt đầu, nhưng không tiết lộ chi tiết về cuộc phản công được lên dây cót từ lâu này.

Không loại trừ đây là cách để Ukraine gây nhiễu về thời gian và địa điểm phản công thực sự, nhưng rõ ràng xung đột Nga - Ukraine đang bước vào một giai đoạn mới có thể quyết định cục diện cuộc chiến.

Ukraine gần đây tuyên bố các lực lượng mới được huấn luyện và trang bị vũ khí phương Tây đã sẵn sàng cho chiến dịch phản công. Khác với những tháng đầu tiên của cuộc xung đột, khi Nga tìm cách kiểm soát thủ đô Kiev và các thành phố lớn khác của Ukraine, tiền tuyến ở Ukraine hiện dịch chuyển về miền Đông và miền Nam.

Các quan chức Nga và Mỹ đã ghi nhận những bước tiến của Ukraine tại khu vực Donbass ở miền Đông. Đây là tín hiệu cho thấy lực lượng Ukraine đang thăm dò tuyến phòng thủ của đối phương nhằm phát hiện các điểm yếu, trước khi tiến hành một cuộc tấn công phối hợp nhằm vào lực lượng Nga.

Ngoài ra, sau khi Ukraine giành lại Kharkov và Kherson, vùng Zaporizhia ở miền Nam trở thành mục tiêu chính của Kiev nhằm cắt đứt hành lang trên bộ từ bán đảo Crimea đến miền Đông Ukraine. Quân đội Ukraine gia tăng đáng kể hoạt động ở Zaporizhia trong tháng này.

12 lữ đoàn tấn công mới, trong đó có 9 lữ đoàn được phương Tây huấn luyện và trang bị vũ khí, sẽ dẫn đầu cuộc phản công của Ukraine. Các lữ đoàn này sẽ được triển khai đến chiến trường, giải vây cho các lực lượng đang nỗ lực giữ vững phần lớn phòng tuyến trong suốt mùa đông và mùa xuân.

Bất kể Ukraine quyết định phản công trên mặt trận nào, chiến dịch phản công giành lại các vùng lãnh thổ lần này sẽ khác với các chiến dịch trước đó. Trong cuộc phản công vào năm ngoái tại Kharkov, các lực lượng Nga đã nhanh chóng rút quân, để lại một khoảng trống cho quân đội Ukraine tiến công.

Còn hiện tại, các lực lượng Nga đã xây dựng phòng tuyến dài gần 1.000km, thiết lập các chiến hào phòng thủ, bãi mìn, công sự và phòng tuyến "răng rồng" (những khối bê tông hình kim tự tháp) nhằm ngăn chặn bước tiến của thiết giáp Ukraine.

Ukraine sẽ trang bị toàn bộ vũ khí và trang thiết bị mới do phương Tây viện trợ cho các nhóm tác chiến, bao gồm xe tăng, xe chiến đấu bộ binh bọc thép, đạn pháo. Tuy nhiên, điểm yếu nhất hiện nay của Ukraine là yểm trợ trên không. Mãi tới tháng trước, phương Tây mới cam kết hỗ trợ máy bay chiến đấu F-16 cho Ukraine, thời điểm được xem là quá muộn cho cuộc giao tranh vào mùa hè.

Các cuộc phản công của Ukraine thường mở màn bằng pháo kích, sau đó điều xe tăng để chế áp hỏa lực của Nga, cuối cùng triển khai lực lượng bộ binh trên các xe chiến đấu bọc thép để áp sát và hạ gục đối phương. Phần lớn khu vực mà Ukraine muốn giành lại đều bị gài mìn dày đặc.

Việc rà phá bom mìn trở thành công việc quan trọng để đảm bảo cho lực lượng Ukraine có thể tiến công.

Ukraine không thể dàn quân quá mỏng, nhưng phải cố gắng buộc Nga làm như vậy trước khi chọn nơi phản công mà họ tin rằng đối phương dễ bị tổn thương nhất. Khi lực lượng thiết giáp của Ukraine được triển khai để chọc thủng các công sự của Nga, cuộc phản công chắc chắn đã bắt đầu.

Một chiến lược khả thi đối với Nga là tiến hành một chiến dịch tương tự trận chiến ở thành phố Bakhmut, buộc lực lượng vũ trang Ukraine phải chiến đấu trong một khu vực hạn chế, nơi Moscow có thể tích lũy sức mạnh pháo binh đáng kể. Chiến thuật này sẽ giúp vô hiệu hóa lợi thế nhân lực và làm suy yếu lực lượng của Ukraine, hạn chế tiềm năng tấn công của Kiev.

Trong khi đó, sức mạnh của Ukraine nằm ở chiến lược ngược lại, sử dụng các nhóm tác chiến cơ động để thực hiện các cuộc tấn công dọc theo toàn bộ chiến tuyến nhằm làm suy kiệt lực lượng dự bị của Nga, tìm ra điểm yếu trong mạng lưới phòng thủ và nỗ lực đột phá nhằm chọc thủng phòng tuyến của đối phương.

Nếu thành công, chiến thuật này có thể buộc quân đội Nga phải rút lui khỏi các vùng lãnh thổ có tầm quan trọng về mặt chiến lược do nguy cơ bị bao vây, như đã được chứng minh trong các trận chiến ở Kharkov vào tháng 9 năm ngoái.

Một yếu tố đóng vai trò quan trọng trong cuộc xung đột đang diễn ra là các cuộc không chiến. Vào mùa đông năm ngoái, không quân Nga được cho là đã gây thiệt hại đáng kể cho hệ thống phòng không của Ukraine, buộc NATO phải cung cấp cho Kiev các hệ thống phòng không của phương Tây.

Vào mùa xuân, chiến dịch này vẫn tiếp tục và quân đội Nga tuyên bố phá hủy các hệ thống tên lửa Patriot do phương Tây cấp cho Ukraine.

Bất chấp thách thức từ việc tấn công các hệ thống phòng không của Ukraine và những tổn thất đi kèm, không quân Nga vẫn nỗ lực làm suy yếu khả năng tấn công của Ukraine bằng cách ném bom các nhà kho cũng như cơ sở hạ tầng quân sự và tuyến giao thông.

Lực lượng không quân Nga cũng ngăn Ukraine triển khai các lữ đoàn cho cuộc tấn công và làm suy yếu khả năng phòng thủ của Kiev ở Bakhmut bằng cách tấn công vào hậu phương các đơn vị của đối phương.

Các mặt trận tấn công chủ lực

Các nhà phân tích của Nga và phương Tây đã đưa ra những nhận định khác nhau về những mặt trận mà Ukraine có thể bắt đầu phản công sau thời gian chuẩn bị lực lượng.

Những thông tin do Nga và Ukraine công bố gần đây cho thấy, chiến dịch của Ukraine hiện diễn ra trên 3 mặt trận chính, gồm mặt trận phía đông ở Bakhmut, mặt trận đông nam ở Donetsk và mặt trận phía nam ở Zaporizhia.

Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cho biết các lực lượng Ukraine đang nỗ lực chọc thủng phòng tuyến của quân đội Nga ở khu vực Zaporizhia, triển khai 1.500 binh sĩ và 150 xe bọc thép. Khu vực Zaporizhia từ lâu đã được coi là mặt trận chiến lược và nhiều khả năng chứng kiến cuộc phản công của Ukraine, dự kiến sẽ diễn ra trong nhiều tháng.

Bằng cách di chuyển về phía nam, qua những cánh đồng bằng phẳng ở Zaporizhia, lực lượng Ukraine có thể cắt đứt hành lang trên bộ giữa lục địa Nga và bán đảo Crimea. Ukraine cũng có thể tìm cách giành lại thành phố Melitopol, nơi Nga coi là thủ phủ bị kiểm soát của khu vực, và Enerhodar, nơi đặt nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia.

Các nhà phân tích quân sự cho rằng, các khu vực xung quanh Zaporizhia và Vuhledar là những nơi mà từ đó Ukraine có thể tìm cách xuyên qua hành lang trên bộ nối Nga với Crimea, chia cắt lực lượng của Nga thành hai phần và cắt đứt các tuyến tiếp tế của lực lượng này ở phía tây nam.

Ngoài ra, sự xuất hiện của xe tăng Leopard do Đức cung cấp cho Ukraine trên tiền tuyến Zaporizhia cũng hỗ trợ Kiev trong chiến dịch phản công.

Bộ Quốc phòng Nga cho biết các lực lượng Ukraine đã tiến hành các cuộc tấn công tại 5 điểm dọc theo chiến tuyến ở phía nam Donetsk, xung quanh Vuhledar, để thăm dò khả năng phòng thủ của Nga.

Vuhledar có tầm quan trọng chiến lược vì độ cao vượt trội kéo dài đến Kurakhovo. Hệ thống phòng thủ của Ukraine ở phía tây nam Donetsk, bao gồm sườn phía nam của Maryinka, đều dựa vào Vuhledar.

Việc kiểm soát thành phố này sẽ cho phép quân đội Nga tiến hành một cuộc tấn công vào đường cao tốc Zaporizhia - Donetsk, đồng thời hỗ trợ các hoạt động ở Donetsk và Melitopol. Cuộc tấn công tiếp theo vào Vuhledar dự kiến sẽ xảy ra sau khi các vị trí của Ukraine trong khu vực bị máy bay và pháo binh Nga trấn áp. 

Thứ trưởng Quốc phòng Ukraine xác nhận các lực lượng quân sự nước này đang phản công ở phía bắc thành phố Bakhmut thuộc tỉnh Donetsk. Bakhmut hiện là địa bàn giao tranh của quân đội chính quy Nga, sau khi lực lượng quân sự tư nhân Wagner tuyên bố rút quân khỏi đây và bàn giao cho quân đội Nga.  

Xa hơn về phía bắc, tại tỉnh Lugansk, các lực lượng Ukraine đã tiến hành các cuộc tấn công thăm dò dọc theo phòng tuyến Kreminna - Svatove, nơi một mặt trận phản công khác có thể được mở ra cho Kiev.

Dọc theo biên giới phía bắc của tỉnh Kharkov, các nhóm dân quân đã tiến hành các cuộc tấn công qua biên giới vào tỉnh Belgorod của Nga, chiếm giữ các ngôi làng và bắt giữ tù binh.

Mặc dù Ukraine phủ nhận có liên quan đến các nhóm này, nhưng các cuộc tấn công vào Belgorod cũng là một vấn đề đau đầu đối với Moscow, buộc Nga phải luân chuyển lực lượng, đưa quân ra khỏi các vùng lãnh thổ mà họ kiểm soát ở Ukraine.

Melitopol thường được coi là hướng ưu tiên cho một cuộc tấn công của Ukraine. Một bước đột phá của mặt trận gần Tokmak và Pology, sau đó là một cuộc tiến công tới Biển Azov sẽ là một kịch bản đáng lo ngại đối với Nga. Kết quả là sự cô lập của Crimea với các khu vực còn lại sẽ khiến bán đảo này trở thành một mục tiêu dễ bị tấn công.

Vào mùa thu và mùa đông vừa qua, lực lượng vũ trang Nga đã củng cố khu vực Melitopol, tạo ra các đội hình tác chiến cấp bậc với một số pháo đài. Điều này gây khó khăn cho bất kỳ bước đột phá nào của Ukraine.

Ngoài ra, ngay cả khi quân đội Ukraine đã tập trung đủ lực lượng và thành công trong việc tiến công, họ sẽ phải đối mặt với các cuộc tấn công bên sườn của các đơn vị dự bị của Nga cũng như các cuộc không kích bằng bom dẫn đường.

Nga buộc phải tập trung lực lượng ở Melitopol để có thể phản ứng nhanh trước một cuộc tấn công tiềm tàng của Ukraine. Tuy nhiên, Ukraine khó có thể phát động một cuộc tấn công toàn diện mạo hiểm theo hướng này. Thay vào đó, Ukraine sẽ cố gắng làm suy yếu hơn nữa các lực lượng Nga trong khu vực.

Vụ vỡ đập Kakhovka trên sông Dnipro gần đây khiến kế hoạch của Ukraine trong việc vượt sông từ hướng Kherson và Mykolaiv để tiến vào vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát trở nên bất khả thi. Tuy vậy, ngay cả khi không xảy ra sự cố vỡ đập, đây cũng là lựa chọn tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với Ukraine.

Các lực lượng quân sự nước này sẽ phải vượt qua chính con đập hoặc trên một cầu phao bắc qua sông Dnipro rộng lớn. Một trong hai cách này đều khiến lực lượng Ukraine dễ bị tấn công từ các vị trí của Nga ở bờ đông.  

Hệ thống thành lũy thách thức Ukraine

Để phản công thành công, các lực lượng Ukraine phải vượt qua mạng lưới phòng thủ dày đặc và phức tạp của Nga, trải dài hàng trăm km dọc theo lãnh thổ Ukraine. Các hình ảnh vệ tinh cho thấy hàng loạt bãi mìn, hào chống tăng, công sự, phòng tuyến "răng rồng" được Nga dựng lên để cản đà tiến của xe tăng hoặc binh sĩ Ukraine.

Ngoài ra, các bãi mìn cũng được rải khắp khu vực phía nam Ukraine để thách thức chiến dịch phản công của Kiev.

"Họ có những chiến hào và công sự không thể tin được, sẽ rất khó để phá vỡ tuyến phòng thủ của họ. Ngoài ra, họ còn có các bãi mìn và pháo binh cũng rất mạnh, không may là mạnh hơn chúng ta rất nhiều", Serhii, một chỉ huy của lực lượng vệ binh quốc gia Ukraine, thừa nhận.

Trong những tháng qua, Nga đã dành thời gian để xây dựng các công sự ở những khu vực mà Moscow cho là Kiev sẽ triển khai lực lượng để phản công, bao gồm khu vực Zaporizhia ở phía nam và vùng Donbass (gồm Donetsk và Lugansk) ở phía đông.

Các quan chức tình báo Anh đã mô tả những nỗ lực của Nga nhằm củng cố các vị trí của họ là "các hệ thống công trình phòng thủ quân sự quy mô nhất, chưa từng thấy ở bất kỳ đâu trên thế giới".

Một trong những hình ảnh vệ tinh mới được công bố cho thấy các chiến hào được đào ở khu đất nông nghiệp bên ngoài thị trấn Mykhailivka, cách Tokmak khoảng 40 dặm về phía tây, nơi lực lượng Ukraine được cho là đang tiến công. Ngoài ra, các chiến hào cũng được dựng lên trên cánh đồng, đóng vai trò như một tuyến phòng thủ ở các khu vực Nga đang kiểm soát.

Các hình ảnh vệ tinh khác cho thấy các rãnh sâu được đào ngay phía trước hàng cây, sau đó được sử dụng để ngụy trang cho các vị trí pháo binh nhằm tấn công các lực lượng Ukraine.

Ở những khu vực gần chiến tuyến hơn, các lực lượng Nga đã đặt các khối bê tông hình kim tự tháp được gọi là "răng rồng" nhằm cản đà tiến của thiết giáp Ukraine trong bất kỳ nỗ lực tiến quân nào về phía nam.

Một hình ảnh vệ tinh được chụp vào tháng 3 cho thấy hàng trăm vật cản chống tăng được bố trí thành hàng, cũng như các chiến hào, ngay phía đông Vaylivka, một thành phố nằm trên ngã ba đường hướng tới vùng Melitopol. Ngoài ra, mạng lưới bãi mìn rộng lớn cũng được triển khai nhằm ngăn chặn bất kỳ cuộc hành quân nào về phía nam của quân đội Ukraine.

Các rào cản mà Nga đã tạo ra bao gồm hàng loạt chiến hào được cắt theo hình zigzac, từ đó quân phòng thủ có thể bắn vào quân tấn công ở nhiều góc. Chúng cũng được thiết kế với hệ thống phòng thủ dự phòng gần đó, để binh sĩ có thể rút lui và tiếp tục chiến đấu.

Các lô cốt đặt súng cũng được thiết lập từ trước với các mục tiêu đã định sẵn, vì vậy binh sĩ không cần bận tâm đến việc tính toán phạm vi bắn.

Quân đội Ukraine sẽ phải sử dụng các thiết bị công binh chuyên dụng như xe ủi đất bọc thép và xe bắc cầu để vượt qua các hệ thống chướng ngại vật của Nga. Máy ủi hoặc lực lượng đặc công có thể dọn dẹp các chướng ngại vật hoặc phá hủy hệ thống "răng rồng".

Việc xử lý các bãi mìn tốn nhiều thời gian hơn, nhưng Ukraine đã được phương Tây cung cấp các phương tiện chuyên dụng để giải quyết công việc này.

Hệ thống phòng thủ như những gì Nga đã xây dựng không cần triển khai nhân sự dày đặc ở khắp mọi nơi. Nhiều tuyến phòng thủ được xây dựng trên nguyên tắc chiến hào phía trước, do bộ binh kiểm soát, sẽ có thể kéo dài một cuộc tấn công đủ lâu để quân tiếp viện từ các địa điểm khác kéo đến.

Trong trường hợp bị tấn công, bộ binh sẽ ở lại chiến đấu trong chiến hào và các lữ đoàn thiết giáp cơ động có thể nhanh chóng triển khai quân tiếp viện với số lượng đủ lớn để lấy lại thế trận.

Nếu quân Ukraine vượt qua được bãi mìn, Nga sẽ phải nhanh chóng điều xe tăng, thiết giáp chở quân tới khu vực này với số lượng lớn. Điều này có thể là một thách thức đối với Moscow vì lực lượng Nga chủ yếu dựa vào các tuyến đường sắt để di chuyển lực lượng và trang thiết bị.

Liệu Nga có lực lượng phản ứng mạnh hay không cho đến nay vẫn là một trong những ẩn số lớn mà Ukraine phải đối mặt. Nếu Nga hành động đủ nhanh, họ có thể ngăn chặn lực lượng Ukraine hoặc khiến đối phương sa lầy.

Thành Đạt

Theo WSJ, WP, Telegraph, RT