Lý do Trung Quốc xây nhà máy đốt rác khắp thế giới

Trong những năm gần đây, doanh nghiệp Trung Quốc đã nổi lên như những người chơi toàn cầu trong hàng loạt ngành, từ xe điện đến tấm pin mặt trời. Giờ đây, nước này đang nhanh chóng chiếm lĩnh một lĩnh vực khác: xử lý rác thải.

Khi các nhà máy đốt rác trong nước thiếu rác để đốt do kinh tế suy giảm, các công ty biến rác thành năng lượng bắt đầu tìm kiếm cơ hội tăng trưởng ở nước ngoài và nhanh chóng đạt được động lực.

Sáu tháng trước, các công ty Trung Quốc đã tham gia vào 79 dự án đốt rác ở nước ngoài trải dài khắp châu Á, châu Âu, châu Phi và châu Mỹ. Đến cuối tháng 11, con số đó đã tăng vọt lên 101.

Ngành biến rác thành năng lượng của Trung Quốc đang trải qua bước nhảy vọt “từ xuất khẩu công nghệ đơn thuần đến cung cấp trọn gói công nghệ, tiêu chuẩn, quản lý và vốn”, ông Guo Yungao, tổng thư ký Ủy ban năng lượng và môi trường thuộc Liên đoàn Bảo vệ Môi trường toàn Trung Quốc, cho biết.

Các doanh nghiệp này chuyển đổi rác thải rắn sinh hoạt thành điện năng thông qua đốt ở nhiệt độ cao, kiếm doanh thu từ phí do chính quyền địa phương chi trả và bán điện được tạo ra.

Trung Quốc đã xây dựng một số lượng lớn các nhà máy đốt rác trong những năm 2000 và 2010 khi quá trình đô thị hóa nhanh chóng và tăng trưởng kinh tế khiến lượng rác thải sinh hoạt tăng mạnh, đưa nước này trở thành quốc gia có công suất đốt rác lớn nhất thế giới.

Tuy nhiên, ngành này đã chịu cảnh thiếu rác đốt trầm trọng trong nước trong vài năm qua do kinh tế suy giảm, đô thị hóa chậm lại và các yếu tố khác.

Điều đó đã khiến các công ty của Trung Quốc nắm bắt xu hướng “vươn ra toàn cầu” và gia nhập làn sóng doanh nghiệp thuộc nhiều ngành tìm kiếm cơ hội ở nước ngoài.

“Đó chắc chắn là một lối thoát tốt cho các doanh nghiệp đốt rác”, ông Du Huanzheng, giáo sư tại Đại học Tongji ở Thượng Hải chuyên về kinh tế tuần hoàn, cho biết.

“Nhu cầu cao từ Đông Nam Á đặc biệt cao. Các nước như Thái Lan về cơ bản đang trải qua những gì Trung Quốc đã trải qua cách đây 20 năm, sau giai đoạn tăng trưởng kinh tế nhanh, khối lượng rác tăng bùng nổ và họ không có cách hiệu quả để xử lý”, ông Du nói thêm.

Trung Quốc, vốn ban đầu nhập khẩu công nghệ xử lý rác từ châu Âu để giải quyết vấn đề của mình vài thập niên trước, hiện đã trở thành nhà cung cấp công nghệ cạnh tranh, đặc biệt là cho các nền kinh tế châu Á khác.

Các giải pháp biến rác thành năng lượng của Trung Quốc không chỉ rẻ hơn so với các đối thủ phương Tây, mà còn phù hợp hơn với “cơ cấu rác thải bắt nguồn từ chế độ ăn uống Á Đông vì trong nhiều thập kỷ Trung Quốc đã tiếp thu và cải tiến công nghệ nhập khẩu”.

Tuy nhiên, ông Du cảnh báo, các công ty Trung Quốc cũng đối mặt với hàng loạt thách thức khi ra nước ngoài. Họ không chỉ phải điều chỉnh công nghệ cho phù hợp với đặc điểm rác thải địa phương, mà còn phải thích nghi với các quy định môi trường và chính sách trợ cấp khác nhau, những yếu tố có thể quyết định thành bại của một dự án.

Nhà máy biến rác thành năng lượng Reppie ở Addis Ababa, thủ đô Ethiopia, là một câu chuyện cảnh báo. Được phát triển bởi một liên doanh quốc tế gồm Công ty Kỹ thuật Điện Quốc gia Trung Quốc, dự án được cho là đã không đáp ứng được các cam kết kinh tế và môi trường.

Cơ sở này, khai trương năm 2018, được thiết kế xử lý 1.400 tấn rác sinh hoạt mỗi ngày. Tuy nhiên, thực tế nó chỉ có thể xử lý tới 650 tấn, một phần do công nghệ đốt không phù hợp với dòng rác chủ yếu là hữu cơ và có độ ẩm cao ở châu Phi.

Trong khi đó, các doanh nghiệp rác thải của Trung Quốc vẫn gặp khó khăn trong nước. “Nếu thành công, chiến lược vươn ra toàn cầu của các công ty môi trường Trung Quốc có thể cải thiện lợi nhuận của họ, nhưng nó không thể giải quyết tình trạng dư thừa công suất trong nước vốn gắn liền với tài sản cố định đã được xây dựng”, ông Du nói.

Trong khi tình hình khác nhau tùy khu vực, những người trong ngành nhìn chung đồng ý rằng tỷ lệ sử dụng trung bình của các nhà máy đốt rác tại Trung Quốc chỉ khoảng 60%.