Kinh tế Ukraine dần thích nghi với chiến sự

Khi lực lượng Nga áp sát Kiev vào đầu cuộc xung đột, nhân viên tại Zavertailo, một tiệm bánh nổi tiếng ở thủ đô Ukraine, đã đóng cửa hàng và chuyển sang làm salad miễn phí cho lực lượng bảo vệ thành phố. Không lâu sau, tài chính của tiệm bánh sụp đổ.

"Việc kinh doanh hoàn toàn bị đình trệ và không có doanh thu", Anna Zavertailo, người sáng lập tiệm bánh , cho biết. "Phải mất rất nhiều công sức để từ từ khởi động lại".

Công sức ấy đã được đền đáp. Mùa xuân năm nay, Zavertailo mở tiệm bánh thứ 2 ở Kiev để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng, khi mà cuộc sống ở thủ đô dần điều chỉnh với chiến sự và trở lại nhịp sống thường ngày.

"Những cơ hội mới đã mở ra với chúng tôi", Viktoriia Kolomiiets, Giám đốc điều hành của Zavertailo, cho biết.

Sự mở rộng của tiệm bánh là một câu chuyện nhỏ trong quá trình phục hồi kinh tế của Ukraine, dù xu hướng này còn khiêm tốn.

Ngân hàng Thế giới dự đoán, dù sản lượng kinh tế của Ukraine vẫn nhỏ hơn đáng kể so với trước chiến sự (nền kinh tế đã giảm 1/3 vào năm ngoái), nó sẽ tăng trưởng khoảng 3,5% trong năm nay. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi sự gia tăng chi tiêu trong nước và được củng cố bởi dòng viện trợ tài chính nước ngoài ổn định.

Các nhà kinh tế cho rằng sẽ phải mất nhiều năm nữa nền kinh tế Ukraine mới trở lại mức trước chiến sự và những dự báo thời chiến không thể chắc chắn. Phía trước là nhiều thách thức như việc cần nguồn tiền khổng lồ để tái thiết, thâm hụt ngân sách sẽ tiếp tục tăng, và tình trạng thiếu lao động.

Tuy nhiên, các nhà phân tích và doanh nhân địa phương đã nhìn thấy được sức chống chịu và sự ổn định tương đối sau gần 20 tháng giao tranh, từ đó cải thiện niềm tin của người tiêu dùng và nhà đầu tư.

"Nền kinh tế Ukraine đang thích ứng với chiến sự", Olena Bilan, nhà kinh tế trưởng tại chi nhánh Kiev của ngân hàng đầu tư Dragon Capital, cho biết. Theo bà Bilan, mọi người đã chuyển từ "chế độ tiết kiệm" sang trạng thái mà giờ đây họ "cảm thấy thoải mái hơn và bắt đầu chi tiêu nhiều hơn".

Trong một báo cáo gần đây, Ngân hàng Thế giới ước tính rằng tiêu dùng tư nhân ở Ukraine sẽ tăng 5% trong năm nay, sau khi giảm hơn 1/4 vào năm ngoái. Tại các thành phố như Kiev và Dnipro, những nơi cách xa khu vực chiến sự nhưng vẫn bị ảnh hưởng bởi các cuộc không kích, khách hàng đang quay trở lại nhà hàng và tiếp tục mua sắm.

"Lúc này, hầu hết người Ukraine hiểu rằng chiến sự có thể kéo dài và họ cần tiếp tục sống trong hoàn cảnh mới", người sáng lập Etnodim, công ty sản xuất áo thêu truyền thống của Ukraine, ông Andriy Cherukha nói. Ông cho biết doanh số bán hàng tại cửa hàng của ông năm nay đã tăng gấp 3 so với năm ngoái, một phần nhờ tinh thần yêu nước dâng cao.

Olga Kustenko, đồng sở hữu quán First Point Espresso Bar ở khu Podil thời thượng tại Kiev, cho biết khách hàng đã quay trở lại quán của mình vì họ muốn tìm một địa điểm quen thuộc. Cô đã mở quán cà phê thứ 2 vào mùa xuân này để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.

Chi tiêu mạnh hơn dự kiến đã khiến các tổ chức tài chính nâng cấp dự báo kinh tế của mình. Tuần trước, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự đoán tổng sản lượng Ukraine sẽ tăng 2% trong năm nay, kém lạc quan hơn so với dự báo của Ngân hàng Thế giới (WB) nhưng là mức nâng đáng kể so với dự báo ban đầu là giảm 3%.

Tất nhiên là xuất phát điểm của nền kinh tế Ukraine ở mức thấp, khi mà năm đầu của chiến sự đã tàn phá các tài sản kinh tế chủ chốt của đất nước. Nhà máy thép Azovstal, chiếm 1/5 sản lượng thép của Ukraine, đã bị phá hủy tại Mariupol năm ngoái.

Và ngoài ra, tốc độ tăng trưởng có thể là chỉ số chưa phản ánh đúng sức khỏe kinh tế của một quốc gia thời chiến, vì sản lượng thường bị tăng cao do sản xuất quân sự.

Dù vậy, các nhà kinh tế cho rằng việc Ukraine có thể thích ứng với nhiều thách thức thời chiến, như duy trì lưới điện bất chấp chiến dịch không kích của Moscow nhằm vào cơ sở hạ tầng năng lượng, đã giúp đưa nền kinh tế vào quỹ đạo ổn định.

Bà Bilan của Dragon Capital cho rằng: "Chúng tôi chưa xảy ra tình trạng thiếu điện nào kể từ giữa tháng 2. Đó là yếu tố tích cực đầu tiên giúp sản lượng tăng".

Maria Repko, Phó Giám đốc Trung tâm Chiến lược Kinh tế có trụ sở tại Kiev, chỉ ra rằng việc mở các tuyến thương mại mới và phá vỡ thế phong tỏa của Moscow tại Biển Đen cũng giúp phục hồi xuất khẩu nông sản, vốn chiếm phần lớn thu nhập trước chiến sự của Ukraine.

WB ước tính rằng xuất khẩu của Ukraine sẽ tiếp tục giảm trong năm nay trước khi tăng 15% vào năm tới và 30% vào năm 2025. Đây có tiềm năng là huyết mạch kinh tế cho Kiev nếu giao tranh kéo dài.

Giống Nga, nền kinh tế Ukraine đang ngày càng được tái cơ cấu để phục vụ chiến sự. Hơn một nửa chi tiêu chính phủ trong năm tới, khoảng 46 tỷ USD, sẽ dành cho quốc phòng.

Nhưng với nguồn thu từ thuế rất ít để tài trợ cho đợt chi tiêu này, thâm hụt ngân sách của Ukraine sẽ lên tới 21% tổng sản lượng quốc gia vào năm sau, theo Thủ tướng Denys Shmyhal. Ông nói thêm rằng chính phủ sẽ cần 42 tỷ USD viện trợ tài chính để bù đắp sự thiếu hụt này.

Số tiền đó có thể khó đảm bảo khi Mỹ giảm ủng hộ cho Ukraine và thế giới chú ý nhiều hơn tới xung đột Hamas - Israel.

Các doanh nghiệp Ukraine cũng đang phải đối mặt với tình trạng thiếu lao động do nam giới phải nhập ngũ và do làn sóng di cư. Theo khảo sát gần đây của Liên Hợp Quốc, hơn 6 triệu người Ukraine, tức gần 15% dân số vẫn ở nước ngoài và gần 1/4 trong số họ không chắc chắn liệu có quay về sau khi xung đột kết thúc hay không.