Indonesia gặp khó vì các khoản nợ "ẩn" từ các dự án với Trung Quốc

Theo Asia Times, Indonesia đang "đau đầu" với dự án đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung ở Walini, tỉnh Tây Java, vốn được khởi công vào năm 2015 khi Tổng thống Joko Widodo đang cầm quyền năm thứ 2. 

Từ đó đến nay, giá xây dựng cho tuyến đường sắt dài 143 km đã tăng từ 6,07 tỷ USD lên hơn 8 tỷ USD, trong khi ngày hoàn thiện dự kiến là cuối năm 2022, chậm hơn 2 năm so với kế hoạch ban đầu đề ra.

Dự án này, được tài trợ từ khoản vay 4,5 tỷ USD của Trung Quốc, là một phần của sáng kiến cơ sở hạ tầng Một vành đai, một con đường (BRI) của Bắc Kinh, mà theo một báo cáo của tổ chức AidData thuộc Học viện William&Mary thì BRI đã khiến Indonesia phải gánh nợ lớn.

Asia Times dẫn báo cáo tính toàn diện kèm theo báo cáo AidData cho thấy, Trung Quốc đã cam kết viện trợ tài chính hơn 34,9 tỷ USD cho Indonesia từ năm 2000-2017, dưới dạng viện trợ phát triển chính thức (ODA) hoặc các dòng viện trợ chính thức khác (OOF). 

Theo các nhà nghiên cứu, Indonesia hiện đang nợ Trung Quốc 4,95 tỷ USD, và 17,28 tỷ USD khác mà họ gọi là nợ công "ẩn", tức là nguồn vốn do các công ty nhà nước hoặc các tổ chức chính phủ khác gánh chịu mà không có bảo lãnh của chính phủ.

Điều đó có nghĩa là 78% khoản nợ của Indonesia "nằm ngoài sổ sách" của chính phủ, tình trạng mà báo Koran Tempo đã mô tả là "quả bom hẹn giờ" có thể ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế trong tương lai của đất nước.

Mặc dù Nhật Bản đã dành 2 năm đưa ra những nghiên cứu khả thi cho dự án đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung, nhưng cuối cùng Trung Quốc đã trúng thầu.

Indonesia có 60% cổ phần trong liên doanh PT Kereta Api Indonesia (KCIC), bao gồm đối tác địa phương PT Pilar Sinergo BUMN Indonesia (PSBI) và một tập đoàn Trung Quốc gồm China Railways International Co Ltd và 4 công ty khác thuộc nhà nước gồm: công ty xây dựng PT Wijaya Karta Tbk (38%), công ty đường sắt PT Kereta Api Indonesia (25%), công ty PT Perkebunan Nusantara VIII (25%) và nhà điều hành đường bộ thu phí PT Jasa Marga (12%).

Tháng trước, khi bùng lên những dấu hiệu đáng lo ngại về vấn đề tài chính, Wijaya Karta (WIKA) đã chuyển giao vai trò lãnh đạo cho Kereta Api (KAI), để chính phủ "bơm" thêm 286,7 triệu USD cho dự án từ ngân sách của năm 2022.

Các quan chức của KCIC cho biết, số tiền này sẽ được sử dụng cụ thể để trang trải chi phí vượt quá do mua đất và di dời các cơ sở xã hội và công cộng, như trạm biến áp điện, đường ống dẫn nước và cáp quang mà các bên đã không lường trước được trong giai đoạn lập kế hoạch.

Một người phát ngôn của Bộ Doanh nghiệp Nhà nước (SOE) còn đổ lỗi cho việc lập kế hoạch quá lạc quan, quản lý kém và đại dịch Covid-19.

Các quan chức đang chờ Cơ quan kiểm toán tài chính phát triển (BPKP) hoàn thành đánh giá dự án để xác định số tiền chính phủ sẽ phải chi thêm để cứu tuyến đường sắt cao tốc này. Khi đi vào hoạt động, nó sẽ giúp cắt giảm thời gian đi lại giữa 2 thành phố Jakarta-Bandung xuống còn 46 phút, so với đi ô tô mất gần 3 giờ như hiện nay.

Một ủy ban mới đã được thành lập do Bộ trưởng Điều phối Đầu tư và Các vấn đề Hàng hải Luhut Panjaitan đứng đầu để tái cơ cấu PSBI. Ngoài ra còn có Bộ trưởng Tài chính Sri Mulyani Indrawati, Bộ trưởng SOE Erick Thohir và Bộ trưởng Giao thông vận tải Budi Karya Sumadi.

Mặc dù dự án hiện đã hoàn thành 78%, ba trong số 13 đường hầm vẫn chưa hoàn thiện và các nhà thầu đang phải đối mặt với các vấn đề kỹ thuật và môi trường.

Indonesia đứng thứ 4 trong danh sách các nước nhận ODA của Trung Quốc, với 4,42 tỷ USD, chỉ sau Iraq, Triều Tiên và Ethiopia, và đứng thứ 6 trong số các nước OOF với 29,96 tỷ USD, chủ yếu bao gồm các khoản vay và tín dụng xuất khẩu.

Báo cáo của tổ chức AidData liệt kê 72 dự án BRI của Indonesia tổng cộng 21 tỷ USD và 9 trong số đó, trị giá 5,2 tỷ USD, đang vướng vào các vụ bê bối, tranh cãi hoặc cáo buộc vi phạm. Ngoài ra, còn có 4 vụ liên quan trực tiếp đến "hành vi sai trái tài chính".

Indonesia cũng đang đau đầu với nhiều dự án khác, trong đó có 6 dự án trị giá 4,6 tỷ USD được báo cáo là gây hại cho cộng đồng hoặc hệ sinh thái địa phương. Một dự án lớn trong số đó là một nhà máy điện than 700MW ở Nam Sumatra do Ngân hàng Công thương Trung Quốc (ICBC), Ngân hàng Trung Quốc và Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc tài trợ.