Đằng sau những quan ngại của Philippines

Tổng thống Philippines Benigno Aquino và Chủ tịch Tập Cận Bình tại Hội nghị thượng đỉnh APEC ngày 11/11

Bắc Kinh đã phản đối Manila ngay sau khi Thẩm phán Ambrosio de Luna của tòa án tỉnh Palawan tuyên phạt 9 ngư dân Trung Quốc (102.000 USD/người) về tội đánh bắt trộm rùa biển. Trung Quốc phản đối vụ “bắt người trái phép” và tuyên bố không công nhận phiên tòa xét xử 9 ngư dân này bởi theo Bắc Kinh, những ngư dân kể trên bị bắt khi đang hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc trên Biển Đông.

Ngày 24/11, Công tố viên tỉnh Palawan Allen Ross Rodriguez cho biết, 9 ngư dân kể trên đã bị kết án (bị bắt tháng 5) vì vi phạm Luật Thủy sản Philippines và Đạo luật Bảo tồn Động vật hoang dã và Tài nguyên quý hiếm. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose cho rằng, hành động của tòa án tỉnh Palawan là hoàn toàn theo pháp luật và các phán quyết không nên ảnh hưởng đến quan hệ Trung Quốc và Philippines.

Ngoại trưởng Albert del Rosario cũng nhấn mạnh, Philippines đã giảm nhẹ các hình phạt như một hình thức khoan dung và họ sẽ nhận ra nhiều điều sau sự việc này. Trước đó, ông Albert del Rosario cho biết, quân đội Philippines sẽ điều tra thông tin trên tờ IHS Jane's phát hành ngày 21/11 khi đăng một số ảnh vệ tinh cho thấy, Bắc Kinh đang xây dựng một hòn đảo trên bãi Đá Chữ Thập thuộc quần đảo Trường Sa, đủ lớn để chứa một đường băng.

Trước đó (19/11), đài VOA dẫn phản ứng của Manila trước việc Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình hứa: Trung Quốc sẽ không sử dụng vũ lực trong giải quyết tranh chấp chủ quyền lãnh thổ tại Biển Đông. Theo đó, Manial hoan nghênh, nhưng yêu cầu Trung Quốc phải có hành động thiết thực chứng minh lời hứa kể trên.

Ngày 20/11, tờ Inter Aksyon dẫn tuyên bố của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Charles Jose cho rằng, tình hình căng thẳng trên Biển Đông chỉ được cải thiện khi Trung Quốc thực hiện tuyên bố của Chủ tịch nước Tập Cận Bình bằng những hành động cụ thể. Người phát ngôn Charles Jose cũng nhấn mạnh, trọng tài là cơ hội tốt để Trung Quốc làm rõ cơ sở đòi 85% diện tích tại Biển Đông.

Cũng trong ngày 19/11, khi trả lời phỏng vấn tờ The Straits Times, Tổng thống Philippines Benigno Aquino cho biết, việc Manila kiện Trung Quốc ra tòa án quốc tế là không cần thiết nếu có một Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Nhưng vì hiện vẫn chưa ký COC nên Philippines kiên quyết theo đuổi vụ kiện để phản đối “đường lưỡi bò” phi lý của Trung Quốc.

Theo giới truyền thông, tháng 3/2014, Philippines yêu cầu Toà án trọng tài quốc tế La Hay ra phán quyết về tranh chấp chủ quyền lãnh thổ với Trung Quốc ở Biển Đông, thách thức tính hợp pháp của “đường lưỡi bò” và bất chấp áp lực của Bắc Kinh, Manila khẳng định, không rút đơn kiện. Toà án trọng tài quốc tế yêu cầu Trung Quốc có văn bản phản hồi trước ngày 15/12/2014.

Ngày 18/11, tờ Jane's Defense Weekly (Anh) đăng bài viết "Philippines tuyên bố có kế hoạch chi 2 tỷ USD mua vũ khí", theo đó Tổng thống Philippinese Benigno Aquino đã đưa ra mục tiêu trước năm 2017 sẽ chi 91 tỷ peso (khoảng 2 tỷ USD) để sắm trang thiết bị quốc phòng. Ông Benigno Aquino cho biết, Manila sẽ nâng cấp và hiện đại hóa đối với năng lực tác chiến của lực lượng vũ trang Philippines, nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Được biết, Philippines muốn mua hệ thống phòng không, máy bay vận tải C-130T của công ty Lockheed Martin, máy bay tuần tra tầm xa, trực thăng săn ngầm, tàu hộ vệ hạng nhẹ, xe bọc thép đổ bộ, cùng máy bay tấn công hạng nhẹ FA-50 do Công ty công nghiệp hàng không Hàn Quốc sản xuất, máy bay trực thăng Bell 412 và AW109 do công ty Agusta Westland sản xuất, máy bay trực thăng UH-1 Iroquois phiên bản tân trang, tàu tuần tra lớp Hamilton cũ của Mỹ…

Trước đó, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Philippines, tướng Gregorio Pio Catapang từng nhấn mạnh, lực lượng thủy quân lục chiến nước này phải phát triển để có khả năng ứng phó, cũng như bảo vệ Philippines trước các tình huống xung đột, đặc biệt là tại Biển Đông. Ngày 23/10, tờ Daily Inquirer cho biết, hải quân Philippines, Mỹ và Nhật Bản đã lần đầu tiên cùng tham gia diễn tập hải quân ở Biển Đông trong hai ngày 22 và 23/10. Lực lượng hải quân 3 nước đều cam kết thực hiện Bộ quy tắc ứng xử cho những cuộc chạm trán ngoài ý muốn trên biển và diễn ra trong bối cảnh Nhật Bản và Philippines muốn tăng cường khả năng phối hợp vì đều có tranh chấp với Trung Quốc trên Biển Đông.