Chiến sự làm cạn kiệt ngân khố, Ukraine chật vật săn lùng nguồn tiền

Chiến sự ở Ukraine đang rất tàn khốc và cũng tốn kém. Hiện cuộc phản công của Kiev chống lại các lực lượng Nga ở khu vực phía nam đã bị sa lầy.

Đối mặt với nguy cơ chiến sự kéo dài và thâm hụt ngân sách hơn 40 tỷ USD vào năm 2024, các quan chức tài chính ở Ukraine đang phải nỗ lực huy động nguồn tiền để duy trì hoạt động của nền kinh tế thời chiến.

Trong đó, Kiev đang đưa ra những chiến lược rất đơn giản: bán trái phiếu cho các tập đoàn và cá nhân, vận động viện trợ quốc tế và tái cơ cấu các khoản nợ hiện có.

Ngoài ra còn có những chiến lược khác như đánh thuế các trung gian tài chính như Euroclear, vốn được hưởng lợi từ tài sản bị đóng băng của Nga hoặc sử dụng các cơ cấu phức tạp để huy động tiền từ các nhà đầu tư trái phiếu quốc tế.

"Nếu không thể bù đắp những thiếu hụt ngân sách thì chính phủ Ukraine sẽ không thể có đủ tiền cho nỗ lực quân sự của mình", ông Vitaliy Vavryshchuk, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu kinh tế vĩ mô tại công ty môi giới ICU có trụ sở tại Kiev, cho biết.

Công ty ICU trong tuần này triển khai một chương trình tư vấn về việc bán trái phiếu chính phủ Ukraine cho các cá nhân ở nước ngoài, đặc biệt là ở Tây Âu. Tuy nhiên, các khoản đầu tư tiềm năng có thể sẽ chỉ như "muối bỏ biển".

"Nếu chúng tôi giành chiến thắng cuộc xung đột trong vòng 1 năm, Nga vẫn là nỗi sợ hãi lớn nhất của chúng tôi", người đứng đầu bộ phận quản lý nợ công của Bộ Tài chính Ukraine Yury Butsa, cho biết.

Ngoài ra, Kiev còn có một lựa chọn lâu dài: gia nhập Liên minh châu Âu (EU), điều này có thể giúp Ukraine tiếp cận hàng trăm tỷ euro tiền trợ cấp và tài trợ cơ sở hạ tầng.

Theo nghiên cứu của ICU, nền kinh tế Ukraine đã ổn định phần nào trong năm nay và chính phủ đã nâng dự báo tăng trưởng năm 2023 từ 1% lên 4%. Điều đó khiến giá trái phiếu quốc tế tăng mạnh kể từ tháng 6. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của ICU, hoạt động kinh tế kết thúc trong năm nay sẽ thấp hơn khoảng 25% so với mức trước xung đột.

Thực tế hiện nay là quân đội Ukraine đang tiêu tốn 90.000 quả đạn pháo mỗi tháng và Quốc hội nước này sẽ sớm bỏ phiếu về việc tăng chi tiêu quốc phòng lần thứ ba, nâng mức chi tiêu dự kiến trong năm nay lên 40 tỷ USD, từ mức 30 tỷ USD.

Bộ Tài chính Ukraine hồi tuần trước cũng đã công bố kế hoạch tăng chi tiêu an ninh lên 45 tỷ USD vào năm tới.

Hầu hết các giao dịch mua vũ khí của Ukraine đều do châu Âu và Mỹ tài trợ. Nhưng không rõ sự hỗ trợ đó sẽ kéo dài bao lâu, đặc biệt nếu một ứng viên Cộng hòa nắm quyền ở Nhà Trắng vào năm tới, nguy cơ Mỹ giảm dần sự hỗ trợ cho Ukraine là rất rõ ràng.

Sự hỗ trợ của Mỹ sẽ còn đặc biệt khó khăn hơn nữa khi xung đột kết thúc, nhưng Ukraine vẫn sẽ cần chi tiêu cho quốc phòng.

Hiện Ukraine đang tăng tốc thị trường trái phiếu trong nước. Chính phủ nước này đã vay 10 tỷ USD thông qua việc bán trái phiếu địa phương trong năm nay, vượt quá 8,5 tỷ USD mà họ đã nhận được từ viện trợ của Mỹ.

Hồi mới bùng nổ xung đột, Ngân hàng trung ương Ukraine đã mua hầu hết trái phiếu chính phủ mới để ổn định nền kinh tế. Hiện khu vực tư nhân đang thúc đẩy tăng trưởng, được thu hút bởi lợi suất được điều chỉnh theo lạm phát ở mức khoảng 10%.

Theo dữ liệu của Bộ Tài chính, các ngân hàng, công ty và cá nhân đã tăng quyền sở hữu trái phiếu kho bạc Ukraine thêm 3 tỷ USD trong năm nay, trong khi tỷ lệ nắm giữ của Ngân hàng trung ương giảm khoảng 400 triệu USD.

Konstantin Lykhytsky, giám đốc ngân khố và đầu tư, cho biết công ty bảo hiểm tài sản và tai nạn ARX có trụ sở tại Kiev đã tăng lượng nắm giữ trái phiếu chính phủ lên khoảng 75% trong số 80 triệu USD mà công ty này đầu tư trong năm nay, so với mức 60% trước xung đột. "Chúng tôi muốn mua nhiều hơn để hỗ trợ chính phủ và quân đội cũng như để đạt được mức lợi suất hấp dẫn", ông cho biết.

Theo Ngân hàng Thế giới (WB), Ukraine sẽ cần rất nhiều tiền để tái thiết sau chiến tranh, ít nhất là 411 tỷ USD. Nếu gia nhập EU, nước này có thể nhận được hàng trăm tỷ USD thông qua các khoản tài trợ phát triển, trợ cấp nông nghiệp và các hỗ trợ khác.

Các quốc gia như Ba Lan, Hungary và Cộng hòa Séc đã gia nhập EU gần 20 năm trước và mang lại những lợi ích to lớn cho nền kinh tế của họ. Hiện tại, ông Butsa và các quan chức khác đang áp dụng phương pháp chắp vá để bù đắp các lỗ hổng ngân sách.

Hồi năm 2022, các trái chủ quốc tế, bao gồm MFS Investment Management, BlackRock và Fidelity Investments đã đồng ý cho Ukraine tạm hoãn thanh toán khoản nợ khoảng 20 tỷ USD cho đến giữa năm 2024. Một nỗ lực khác là nhằm tăng thu nhập lãi mà các cơ quan thanh toán bù trừ tài chính như Euroclear đã thu được từ khoảng 280 tỷ USD tài sản bị đóng băng của Nga.

Các nhà phân tích cho biết, việc cung cấp cho Ukraine các khoản tiền của Nga, bao gồm cả dự trữ của Ngân hàng trung ương, sẽ gây ra những tranh cãi về mặt pháp lý và ngoại giao nhưng thu nhập từ lãi là vấn đề thực tế.

Euroclear đã thu được 1,7 tỷ USD tiền lãi trong nửa đầu năm từ 150 tỷ USD tài sản của Nga vốn đang bị vướng vào các lệnh trừng phạt quốc tế. Công ty có trụ sở tại Bỉ này đang thảo luận với các quan chức EU về việc chuyển một số tiền sang Ukraine thông qua khoản thuế được trả cho Ủy ban châu Âu.