Châu Âu khó ngăn chặn Nga ở Ukraine nếu không có Mỹ

Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như có niềm tin lớn hơn vào năng lực của lực lượng vũ trang Anh. Tại cuộc họp báo cùng Thủ tướng Anh Keir Starmer về cam kết an ninh của Mỹ đối với Ukraine, ông Trump tuyên bố: "Anh có những người lính tuyệt vời, một quân đội đáng kinh ngạc, và họ có thể tự lo cho mình".

Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ đã để ngỏ câu hỏi liệu quân đội Anh có thể đối đầu với Nga hay không.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), chi tiêu quân sự của Nga hiện đã vượt tổng ngân sách quốc phòng của toàn châu Âu nếu xét về sức mua tương đương. Ngân sách này đã tăng 41% và hiện chiếm 6,7% GDP. Trong khi đó, Anh dự kiến chỉ dành 2,5% GDP cho quốc phòng vào năm 2027.

Bình luận của Tổng thống Trump phản ánh thực tế rằng ông không có ý định triển khai quân đội Mỹ tới Ukraine để giám sát bất kỳ lệnh ngừng bắn nào. Sự hiện diện của Mỹ, nếu có, sẽ chỉ mang tính kinh tế, nhằm khai thác lợi ích về khai khoáng.

Ông cho rằng điều đó có thể là một biện pháp ngăn chặn Nga tái tấn công. Tuy nhiên, ngay cả chính quyền của ông cũng thừa nhận rằng cần có quyền lực cứng - và điều đó phải do các quốc gia khác cung cấp. Trọng trách này sẽ thuộc về châu Âu.

Câu hỏi đặt ra không chỉ là liệu châu Âu có đủ quyết tâm hay không, mà còn là liệu họ có đủ lực lượng hay không?

Câu trả lời ngắn gọn là không. Đó là lý do vì sao Thủ tướng Anh đang thúc đẩy các cam kết an ninh bổ sung từ quân đội hùng mạnh nhất thế giới - Mỹ.

Anh không phải quốc gia duy nhất cắt giảm lực lượng quân đội sau Chiến tranh Lạnh. Xu hướng này tại châu Âu đang dần được đảo ngược khi ngày càng nhiều quốc gia tăng chi tiêu quốc phòng.

Tuy nhiên, chỉ riêng châu Âu sẽ không thể huy động một lực lượng từ 100.000 - 200.000 binh sĩ quốc tế, con số mà Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho rằng cần thiết để ngăn Nga tấn công lần nữa.

Thay vào đó, các quan chức phương Tây cho biết họ đang cân nhắc một lực lượng khoảng 30.000 quân. Các máy bay chiến đấu và tàu chiến của châu Âu sẽ hỗ trợ giám sát không phận và tuyến hàng hải của Ukraine.

Lực lượng này sẽ tập trung vào việc cung cấp "sự bảo đảm an ninh" tại các địa điểm trọng yếu - bao gồm các thành phố, bến cảng và nhà máy điện hạt nhân của Ukraine. Họ sẽ không được triển khai gần chiến tuyến hiện tại ở miền Đông Ukraine. Các máy bay chiến đấu và tàu chiến châu Âu cũng sẽ giám sát không phận và tuyến hàng hải của Ukraine.

Tuy nhiên, chính các quan chức phương Tây cũng thừa nhận rằng điều này là chưa đủ, do đó mới có những lời kêu gọi Mỹ đóng vai trò "hậu thuẫn" - nhằm đảm bảo rằng "bất kỳ lực lượng nào được triển khai cũng sẽ không bị Nga thách thức" và "để thủ tướng có thể tự tin triển khai binh sĩ Anh một cách an toàn".

Các quan chức tin rằng, ít nhất, Mỹ có thể cung cấp sự giám sát đối với bất kỳ lực lượng châu Âu nào thông qua một "bộ phận chỉ huy và kiểm soát", đồng thời đặt máy bay chiến đấu Mỹ trong trạng thái sẵn sàng ứng phó từ các căn cứ không quân ở Ba Lan và Romania. Châu Âu không thể sánh được với Mỹ về năng lực giám sát từ không gian hay thu thập thông tin tình báo. 

Washington cũng có thể cam kết tiếp tục cung cấp vũ khí cho Ukraine. Mặc dù châu Âu gần đây đã vượt Mỹ về tỷ lệ vũ khí phương Tây cung cấp cho Ukraine, nhưng theo một nguồn tin phương Tây, Washington vẫn là bên cung cấp những khí tài tối tân nhất - bao gồm tên lửa tầm xa và hệ thống phòng không.

Ngoài ra, các quốc gia châu Âu cũng không có đủ năng lực cần thiết để tiến hành các chiến dịch quân sự quy mô lớn một cách độc lập. Việc cung cấp vũ khí của phương Tây cho Ukraine phần lớn vẫn phụ thuộc vào hệ thống hậu cần của Mỹ.

Chiến dịch ném bom của NATO tại Libya năm 2011 cũng từng bộc lộ những hạn chế này - khi các quốc gia châu Âu đóng vai trò dẫn đầu nhưng vẫn phải dựa vào sự hỗ trợ của Mỹ. Đồng minh khi đó phải phụ thuộc vào máy bay tiếp nhiên liệu và hệ thống định vị mục tiêu của Mỹ.

Tuy nhiên, dường như Thủ tướng Keir Starmer đã rời Washington hôm 27/2 mà không nhận được bất kỳ cam kết hỗ trợ quân sự nào từ Mỹ.

Phát biểu với BBC sáng 28/2, Bộ trưởng Y tế Anh Wes Streeting cho rằng việc ông Donald Trump tái khẳng định cam kết với Điều 5 của NATO - quy định một cuộc tấn công vào một thành viên sẽ được coi là tấn công vào toàn khối - có thể là đủ.

Nhưng Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, ông Pete Hegseth, trước đó đã tuyên bố rằng bất kỳ lực lượng quốc tế nào được cử tới Ukraine sẽ không phải là lực lượng NATO và cũng không nằm trong phạm vi bảo vệ của hiệp ước NATO. Hiện tại, chưa có bất kỳ cam kết an ninh nào tương tự từ liên minh này.

Cho đến nay, Pháp là cường quốc châu Âu duy nhất tỏ ra sẵn sàng làm điều tương tự. Một số quốc gia Bắc Âu - bao gồm Đan Mạch, Thụy Điển và các nước vùng Baltic - cũng cân nhắc tham gia, nhưng họ vẫn mong muốn có sự đảm bảo an ninh từ Mỹ. Trong khi đó, Tây Ban Nha, Ý và Đức vẫn phản đối.

Thủ tướng Anh Starmer có thể vẫn tin rằng còn cơ hội đàm phán, rằng Mỹ có thể sẵn sàng hỗ trợ lực lượng châu Âu. Nhưng đối với câu hỏi của Tổng thống Mỹ Trump - liệu Anh có thể đối đầu với quân đội Nga? - thì dù lực lượng Nga đã suy yếu, câu trả lời vẫn là không.