Cái chết của thủ lĩnh Hamas có thể chấm dứt xung đột ở Gaza?

Israel ngày 17/10 tuyên bố thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar, chủ mưu vụ tấn công của Hamas vào Israel hôm 7/10/2023 và châm ngòi cuộc chiến ở Gaza, đã bị lực lượng Israel sát hại trong một chiến dịch ở phía nam Gaza.

Cái chết của Yahya Sinwar được xem là thời khắc then chốt của cuộc chiến ở Gaza, nhưng các chuyên gia nhấn mạnh rằng một lệnh ngừng bắn ngay lập tức khó có thể xảy ra ngay cả khi thủ lĩnh Hamas không còn.

"Cái chết của thủ lĩnh Hamas đặt ra một câu hỏi về sự kế thừa, cũng như những gì tổ chức này muốn làm trong tương lai. Nhưng hiện tại, rất khó có khả năng vụ sát hại Sinwar sẽ dẫn đến việc chấm dứt các cuộc giao tranh", Ryan Bohl, nhà phân tích cấp cao về Trung Đông tại tổ chức dự báo rủi ro toàn cầu RANE Network, cho biết.

Ông Sinwar, 61 tuổi, được bổ nhiệm làm thủ lĩnh Hamas sau vụ sát hại thủ lĩnh chính trị của nhóm Ismail Haniyeh tại Tehran, Iran vào tháng 7. Các quan chức Mỹ đã gọi Sinwar là trở ngại chính đối với các cuộc đàm phán ngừng bắn, vốn đã bị đình trệ trong nhiều tháng.

Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Washington muốn khởi động lại các cuộc đàm phán để đạt được lệnh ngừng bắn và trao trả con tin ở Gaza. Tổng thống Mỹ Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris cho biết cái chết của Sinwar có thể giúp chấm dứt cuộc chiến kéo dài một năm ở Gaza.

Theo các chuyên gia, bất chấp sự lạc quan của Mỹ, kịch bản chấm dứt xung đột ở Gaza vẫn còn nhiều thách thức, bao gồm việc Hamas chọn ai để kế nhiệm thủ lĩnh Sinwar. Các chuyên gia cho biết điều này sẽ quyết định liệu Hamas có ý định nối lại các cuộc đàm phán ngừng bắn, hay tiếp tục chiến đấu như thủ lĩnh Sinwar từng làm.

Chuyên gia Bohl chỉ ra rằng, khó có thể biết được điều gì đang diễn ra đằng sau cánh cửa đóng kín của bộ máy chính trị Hamas, cơ quan ra quyết định chính do Sinwar đứng đầu cho đến khi ông qua đời.

"Liệu họ có quay lại cấu trúc lãnh đạo kép giữa một phe phái chính trị và quân sự không? Liệu họ sẽ chọn một người từ bộ máy chính trị, như Khaled Meshaal, người có lịch sử đàm phán với Israel, hay họ sẽ chọn một người theo đường lối cứng rắn từ lữ đoàn Al-Qassam - phe phái quân sự của Hamas - để thay thế ông Sinwar và tiếp tục cuộc chiến không?", ông đặt câu hỏi.

Ông Meshaal, người từng sống sót sau một nỗ lực ám sát của Israel vào năm 1997, được cho là sẽ trở thành nhà lãnh đạo Hamas mới trước khi ông Sinwar lên nắm quyền.

Tuy nhiên, Iran đã nói rõ rằng Meshaal không phải là một lựa chọn khả thi. Jonathan Panikoff, cựu phó giám đốc tình báo quốc gia của chính phủ Mỹ về Trung Đông, nhận định điều này có nghĩa là Iran và có thể các nhóm khác sẽ có tiếng nói trong việc ai sẽ tiếp quản quyền lực của Hamas.

Ông Panikoff lưu ý rằng tình hình có thể trở nên phức tạp hơn nếu Hamas tan rã.

"Quyền chỉ huy và kiểm soát của nhóm này thực sự đã bị suy yếu. Trong năm qua, Israel đã sát hại hàng chục thủ lĩnh cấp cao của Hamas, hàng chục chỉ huy quân sự. Vì vậy câu hỏi sẽ là: Liệu nhóm này có duy trì được sự thống nhất hay sẽ tan rã?", ông nói.

Ông nói thêm rằng ngay cả khi một nhóm cốt cán trong lực lượng Hamas đồng ý tôn trọng lệnh ngừng bắn, một số nhóm khác vẫn có thể chọn tiếp tục nổ súng, điều này có thể làm phức tạp thêm tình hình.

Ông nói thêm rằng việc Hamas từ chối tiếp tục đàm phán ngừng bắn có thể sẽ không thay đổi nếu một người như Mohammed Sinwar - em trai của Yahya Sinwar và là một trong những chỉ huy quân sự cấp cao nhất của Hamas - lên nắm quyền.

Thủ tướng Netanyahu có thể kết thúc cuộc chiến?

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết cái chết của thủ lĩnh Sinwar đã mang lại cơ hội cho hòa bình ở Trung Đông. Nhưng ông cảnh báo rằng cuộc chiến ở Gaza vẫn chưa kết thúc và Israel có thể sẽ tiếp tục cuộc xung đột này cho đến khi các con tin được thả.

Trong tháng qua, căng thẳng khu vực đã leo thang sau khi Israel phát động một cuộc tấn công trên bộ ở Li Băng.

Hiện tại, Israel lên kế hoạch đáp trả cuộc tấn công bằng tên lửa vào ngày 1/10 do Iran thực hiện. Iran ủng hộ cả Hamas và Hezbollah.

Các chuyên gia cho biết Thủ tướng Netanyahu muốn đưa ra một câu chuyện tích cực rằng Israel có động lực chiến lược, vì vụ sát hại thủ lĩnh Sinwar diễn ra chỉ vài tuần sau vụ sát hại thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah.

Tuy nhiên, điều này không nhất thiết thay đổi các nguyên tắc cơ bản trên thực địa, theo các nhà phân tích.

"Những nhóm chiến binh này chấp nhận rằng họ sẽ mất đi các nhà lãnh đạo của mình như một phần trong chiến lược chiến tranh của họ", chuyên gia Bohl nói thêm.

"Vấn đề đối với Israel trong việc chấm dứt xung đột ở Gaza là họ phải tìm cách để có được các đối tác quản lý có thể thay thế Hamas, và cũng phải tìm cách đối phó với những chiến binh Hamas còn lại, những người sẽ có thể tự "tái sinh" từ dân số Gaza", ông nói.

Chuyên gia Panikoff lưu ý rằng Israel "không mấy quan tâm" đến việc đưa ra một chiến lược để chấm dứt xung đột, mặc dù có tin đồn rằng nước này đang hợp tác với Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Mỹ.

Ông nói thêm rằng Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, người sẽ đến Israel trong 5 ngày tới để đàm phán bao gồm các thỏa thuận hậu chiến cho Gaza, có thể giúp tìm ra lối thoát.

"Nhưng để Thủ tướng Netanyahu có thể thực hiện được, ông ấy cũng sẽ phải có lập trường chiến lược về cách xung đột kết thúc, và ông ấy vẫn chưa thực sự sẵn sàng để làm điều đó", ông Panikoff nói.