Bước đi đầy rủi ro của Ukraine khi điều quân tấn công xuyên biên giới Nga

Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov cho biết, khoảng 1.000 binh lính Ukraine đã tấn công tỉnh Kursk của Nga, nơi tiếp giáp biên giới Ukraine, từ sáng 6/8. Lực lượng Nga và Ukraine đã giao tranh suốt 3 ngày qua.

Bộ Quốc phòng Nga ngày 8/8 tuyên bố, lực lượng quân đội và Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) tiếp chặn đà tiến của các đơn vị Kiev ở các quận Sudzhansky và Korenevsky thuộc tỉnh Kursk.

Báo cáo của Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ tiết lộ, "vào ngày 7/8, quân đội Ukraine đã tiến sâu tới 10km vào khu vực Kursk trong bối cảnh các hoạt động tấn công cơ giới vẫn tiếp diễn trên lãnh thổ Nga".

Theo thống kê của phía Nga, kể từ khi cuộc tấn công vào tỉnh Kursk diễn ra, Ukraine đã mất 660 binh sĩ và 82 thiết bị bọc thép, bao gồm 8 xe tăng, 12 xe bọc thép chở quân, 6 xe chiến đấu bộ binh, 55 xe chiến đấu bọc thép và một xe công binh.

Nga thông báo đã tấn công các điểm tập trung quân và thiết bị của Ukraine, ngăn chặn Kiev xâm nhập sâu hơn vào khu vực Kursk. Ngoài ra, Nga nói đã không kích nhằm vào lực lượng dự bị của Ukraine ở khu vực Sumy mà Moscow cho rằng chuẩn bị tiến vào Kursk.

Mặt khác, Nga cáo buộc cuộc tấn công của Ukraine đã khiến ít nhất 4 người thiệt mạng, hàng chục dân thường, binh lính bị thương. Khoảng 3.000 người đã phải di tản khỏi khu vực biên giới.

Tổng thống Nga Vladimir Putin chỉ trích Ukraine mở chiến dịch "khiêu khích nghiêm trọng" khi đưa quân vào Kursk. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova lên án "đây là một vụ tấn công khủng bố khác nhắm vào những người dân thường ôn hòa".

Đại sứ Nga tại Mỹ và các quan chức Nga khác mô tả cuộc tập kích của Ukraine vào khu vực biên giới là hành vi "khủng bố", nhấn mạnh rằng, trái ngược với các tuyên bố của phương Tây, hành động của Kiev không thể được biện minh là quyền tự vệ. Theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga, chính quyền Ukraine tấn công vùng Kursk nhằm thể hiện rằng, lực lượng Kiev vẫn hoạt động trong bối cảnh họ liên tục gặp thất bại ở chiến trường.

Cuộc tấn công diễn ra trong giai đoạn hỗn loạn của xung đột Nga - Ukraine, khi cách đó hàng trăm km về phía nam, lực lượng Ukraine vẫn tiếp tục phòng thủ chống lại các cuộc tấn công liên tục của Nga vào nhiều khu vực của tiền tuyến tại tỉnh Donetsk.

Trong khi các cuộc tấn công trước đây tập trung vào các khu vực khác của biên giới, đợt tấn công này tập trung vào khu vực xung quanh Sudzha, một thị trấn nhỏ ở tỉnh Kursk với dân số chỉ hơn 6.000 người, nằm cách biên giới Ukraine khoảng 10km.

Tỉnh Kursk là một trong 3 khu vực của Nga (cùng với các tỉnh Belgorod và Bryansk) giáp ranh với vùng lãnh thổ Ukraine do lực lượng Kiev kiểm soát. Khu vực này nằm đối diện với tỉnh Sumy ở đông bắc Ukraine, nơi chiến dịch quân sự của Ukraine được phát động.

Mục tiêu của Ukraine 

Về lý thuyết, cuộc tấn công vào tỉnh Kursk không phải là điều bất ngờ đối với Bộ Tổng tham mưu Nga, nhưng xét đến tốc độ tiến quân của Ukraine và việc lực lượng Kiev nhanh chóng tiến vào các khu vực đông dân, sự chuẩn bị của quân đội Nga để ứng phó với tình huống khẩn cấp này bị cho là chậm chạp.

Đây không phải lần đầu tiên chuyện này xảy ra, vì những vụ đột kích như vậy đã từng xuất hiện ở các vùng biên giới. Tuy nhiên, nếu trước đây chủ yếu là các nhóm đột kích nhỏ của Ukraine hoạt động ở khu vực này, hiện tại Nga đang phải đối mặt với một cuộc xâm nhập quy mô lớn toàn diện vào lãnh thổ Nga.

Mục tiêu thứ nhất của Ukraine được cho là nhằm rút quân dự bị Nga khỏi các hướng khác, trong đó có Donetsk, nơi lực lượng Moscow đang tiến hành một cuộc tấn công thành công (gần làng Novgorodskoye, còn gọi là New York), cũng như từ Kharkov, nơi đang nỗ lực tạo ra một vùng đệm an toàn.

Trong vài ngày qua, quân đội Nga đã có những bước tiến đáng kể gần Toretsk ở khu vực Donetsk, đe dọa tuyến đường tiếp tế quan trọng cho lực lượng Ukraine. Các nguồn tin được Ukrainska Pravda trích dẫn xác nhận lực lượng Nga, với sự hỗ trợ của pháo binh và máy bay không người lái, đang cố gắng bao vây thành phố. Nếu Toretsk thất thủ, Nga có thể tiếp cận tuyến đường T0504 quan trọng, có khả năng cho phép họ kiểm soát toàn bộ khu vực Donetsk.

Toretsk vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Ukraine, nhưng đã phải chịu các cuộc tấn công lớn từ cả pháo binh và máy bay Nga ném bom dẫn đường trong hơn một tháng qua.

Moscow cũng đang tiến về phía tây hướng tới Pokrovsk, một trung tâm hậu cần quan trọng cho lực lượng Ukraine ở Donbass, và tiếp tục tấn công về phía tây thành phố Donetsk và gần biên giới hành chính giữa các vùng Donetsk và Zaporizhia. Các cuộc phản công của Ukraine bằng xe tăng vẫn chưa thể ngăn chặn được bước tiến của Nga.

Một quan chức quân sự cấp cao của Ukraine thừa nhận hệ thống phòng thủ của Ukraine đang "bị phá vỡ" dưới áp lực, trong khi lực lượng Nga đạt được "thành công về mặt chiến thuật" có thể cho phép họ tiếp tục tấn công.

Chuyên gia quân sự Andreas Umland nhận định, đà tiến hiện tại của Nga đã làm suy yếu những thành quả của Ukraine từ cuộc phản công năm 2023.

Financial Times cho rằng, việc Ukraine tấn công vào Kursk dường như nhằm khiến Nga mất tập trung ở vùng Donbass miền Đông, từ đó làm giảm đà tiến dồn dập của Moscow trong những ngày qua.

"Đối phương rất mong muốn đánh đổi lãnh thổ, đang cố gắng hết sức để chiếm một khu vực trên lãnh thổ của "lục địa" Nga rộng lớn, từ đó có thể vô hiệu hóa những bước tiến của quân đội Nga tại các vùng lãnh thổ mà Nga đang kiểm soát (ở Ukraine). Nếu xem xét các hành động của Ukraine theo hướng này, rõ ràng các hành động của họ hiện tập trung vào việc cố gắng kiểm soát trung tâm khu vực Sudzha, đây sẽ là một thành công lớn đối với họ", phóng viên quân sự Yuri Kotenok bình luận.

Theo Kotenok, mục tiêu chiến thuật hiện tại của Ukraine là kiểm soát Sudzha.

Ukraine thường xuyên bắn pháo, phóng tên lửa hoặc máy bay không người lái vào các khu vực của Nga giáp biên giới, nhưng hiếm khi tiến hành cuộc tấn công trên bộ quy mô lớn.

Một trong những vấn đề lớn nhất trên chiến trường của Ukraine là nhân lực. Nga có nhiều binh lính hơn và đang tiến gần hơn đến thị trấn Pokrovsk ở miền Đông Ukraine. Vì vậy, việc Ukraine đưa hàng trăm binh lính đột kích lãnh thổ Nga được xem là động thái bất thường.

"Đó không phải là hành động ngẫu nhiên. Đây là một phần của một kế hoạch rõ ràng", chuyên gia chiến tranh Kostyantyn Mashovets cho biết.

Mykhaylo Zhyrokhov, một nhà phân tích quân sự, đồng tình với quan điểm trên. Ông nói với BBC rằng cuộc tấn công của Ukraine buộc Nga phải điều động lại một số binh lính từ tiền tuyến ở miền Đông Ukraine.

"Các báo cáo chính thức cho thấy, số bom lượn của Nga được thả xuống khu vực Donetsk giảm đi đáng kể. Điều đó có nghĩa là máy bay chở bom lượn đang được điều bớt sang những khu vực này", ông nói thêm.

Theo một số chuyên gia, cuộc đột kích của Ukraine dường như không nhắm mục tiêu tới việc kiểm soát lãnh thổ Nga, mà buộc Nga phải rút quân từ nơi khác về khu vực này.

Rõ ràng đối với Ukraine, nếu họ trì hoãn hoặc thậm chí ngăn cản Nga tiến hành một cuộc tấn công lớn ở phía bắc, họ sẽ thấy việc mở chiến dịch đột kích lần này là cần thiết.

Mục tiêu thứ hai của Ukraine được cho là nhằm chuẩn bị cho cuộc bầu cử Mỹ vào tháng 11 và các cuộc đàm phán có thể xảy ra, theo đó Kiev muốn kiểm soát lãnh thổ Nga để từ đó sử dụng điều này trong thương lượng và đạt được các điều kiện kết thúc xung đột.

Ông Mykhailo Podolyak, cố vấn Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, cho rằng những diễn biến "ở các vùng biên giới sẽ tác động tâm lý xã hội" ở Nga, đồng thời nhấn mạnh Ukraine cần tạo được ưu thế trước khi bước vào bất kỳ cuộc đàm phán nào trong tương lai với Nga.

"Chỉ có một lý do cho bất kỳ sự leo thang, pháo kích, giao tranh và phá hủy nào trên lãnh thổ Nga, bao gồm cả các khu vực Kursk và Belgorod: sự xâm chiếm vô điều kiện của Nga", ông nói.

Trong bài phát biểu vào tối 8/8, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói rằng "Nga đã mang chiến tranh đến đất nước chúng ta và họ nên cảm nhận những gì họ đã làm".

Theo CNN, Ukraine có thể tính đến một chiến lược lớn hơn khi thực hiện cuộc đột kích vào vùng biên giới Nga. Một số sĩ quan quân đội nhận định, mục tiêu của Kiev là nhà máy điện hạt nhân Kursk ở thành phố Kurchatov và trạm khí đốt Sudzha.

Lính Ukraine được cho là đã tiến đến thành phố Sudzha, cách biên giới giữa 2 nước khoảng 10km. Đây là điểm trung chuyển hoạt động cuối cùng để xuất khẩu khí đốt của Nga sang châu Âu qua Ukraine.

Sudzha nằm cạnh một nhà ga khí đốt của Nga, ngay trên biên giới, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp khí đốt từ Nga, qua Ukraine, đến châu Âu. Ukraine có thể muốn tác động vào lĩnh vực năng lượng của Nga, vì Kiev cho rằng đây là nguồn tài trợ chính cho chiến dịch quân sự của Moscow ở quốc gia láng giềng.

Ukraine bị cáo buộc tấn công vào thành phố Sudzha, nơi có một tuyến đường sắt quan trọng cho việc tiếp tế của quân đội Nga. Theo Financial Times, khu vực này hiện là mục tiêu của Ukraine khi họ cố gắng ngăn chặn lực lượng Nga ở vùng Kharkov và dọc theo biên giới với tỉnh Belgorod.

Một mục tiêu tiềm năng khác của Ukraine có thể là nhà máy điện hạt nhân Kursk. Nếu Ukraine kiểm soát được nhà máy này, đây có thể là quân bài để Kiev mặc cả nhằm giành lại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhia mà Moscow đang kiểm soát. Ngày 7/8, Nga đã triển khai binh lính để bảo vệ nhà máy điện hạt nhân Kursk, nơi cung cấp cho lưới điện của vùng Kursk và các khu vực khác của Nga.

Theo Alexander Sladkov, một phóng viên chiến trường người Nga, Ukraine có thể yêu cầu Nga rời khỏi nhà máy bị kiểm soát ở Zaporizhzhia để đổi lấy việc quân đội Kiev rời khỏi Kursk.

Bước đi rủi ro

Các nhà phân tích quân sự cho rằng, cuộc đột kích của Ukraine có thể là một nỗ lực nhằm chuyển hướng các đơn vị Nga khỏi tiền tuyến, do đó làm giảm áp lực lên quân đội Kiev đang phải vật lộn để ngăn chặn sự tiến công của Moscow. Nhưng họ cũng nói thêm rằng, quân đội Nga hiện có đủ quân dự bị để tham gia chiến đấu và cuộc tấn công vào vùng biên giới Nga có nguy cơ kéo căng thêm lực lượng vốn đã "lép vế" hơn của Ukraine.

"Về mặt hoạt động và chiến lược, cuộc tấn công này hoàn toàn vô nghĩa. Có vẻ như đây là sự lãng phí lớn về nhân lực và tài nguyên vốn rất cần thiết ở nơi khác", chuyên gia Pasi Paroinen của Black Bird Group, một cộng đồng nguồn mở có trụ sở tại Phần Lan, cho biết.

Các nhà phân tích đã đặt câu hỏi về hiệu quả của cuộc đột kích vào thời điểm quân đội Ukraine đang phải vật lộn để bảo vệ tiền tuyến trải dài hơn 1.000km với nguồn nhân lực và vật lực hạn chế.

"Với áp lực phòng thủ ở những nơi khác, lý do chiến lược cho hoạt động này vào thời điểm này rất khó hiểu", Mick Ryan, thiếu tướng quân đội Australia đã nghỉ hưu, hiện là thành viên cấp cao về nghiên cứu quân sự tại Viện Lowy ở Sydney, nói.

Theo ông Ryan, một động cơ tiềm ẩn khác là "chính phủ Ukraine muốn thay đổi động lực và chiến lược nên đã chỉ đạo một cuộc đột kích như vậy". Tuy nhiên, động cơ này cũng vướng nhiều nghi vấn.

Rob Lee, chuyên gia cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, khẳng định những cuộc tấn công này "có ít tác động đến cuộc xung đột" ở Ukraine và "không gây ra tác động chính trị trong nước nghiêm trọng đối với Tổng thống Putin".

Ông Lee và các chuyên gia quân sự khác nhận định, nếu mục đích trong cuộc tấn công tuần này của Ukraine là nhằm kéo quân đội Nga khỏi các khu vực khác trên mặt trận xung đột, khả năng thành công của Kiev là rất thấp.

"Không rõ liệu hoạt động này có buộc Nga phải chuyển các đơn vị từ Donbass về biên giới Nga hay không", ông Lee nói, đồng thời cho biết Nga đã triển khai lực lượng và trang thiết bị gần đó, dọc theo biên giới khu vực Kharkov, nơi họ có thể chuyển hướng thay vì rút quân ra khỏi Donbass.

"Nga đã có lực lượng và năng lực lớn hơn trong khu vực, khả năng chỉ huy và kiểm soát tốt hơn. Họ cũng có các đơn vị lính nghĩa vụ có thể được triển khai và những đơn vị không được sử dụng ở Ukraine. Không có khả năng chiến dịch này sẽ buộc Nga phải rút lực lượng đáng kể khỏi Ukraine", chuyên gia Lee bình luận.

Theo ông Leem, "một hoạt động hạn chế có thể đạt được các mục tiêu hạn chế, nhưng một hoạt động tham vọng hơn sẽ mang lại nhiều rủi ro hơn, tuy nhiên hoạt động này khó có thể có tác động đáng kể đến diễn biến của cuộc xung đột".

Nick Reynolds, nhà nghiên cứu về chiến tranh trên bộ tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia ở London, cũng cho rằng "Ukraine không thể mở mặt trận thứ hai và họ cần ổn định tiền tuyến ở Donbass".

John Helin, chuyên gia về Ukraine từ nhóm phân tích Black Bird Group, đánh giá rằng Ukraine đã quyết định đánh cược với rủi ro rất lớn, trong khi đang ở trong một vị thế đáng lo ngại trong cuộc xung đột với Nga.

"Chúng ta chỉ có thể hy vọng rằng Ukraine hiểu rõ mục tiêu của hoạt động này", chuyên gia Helin nói.

Theo NYT, FT, BBC, Topwar