Biển Đông tiếp tục tiềm ẩn nhiều bất trắc trong 5 năm tới

Đó là nhận định của Đại sứ Đặng Đình Quý, Giám đốc Học viện Ngoại giao, trong bài phát biểu khai mạc Hội thảo Khoa học Quốc tế lần thứ 5 về Biển Đông khai mạc tại Hà Nội sáng nay (11/11).

Sự kiện kéo dài trong hai ngày có chủ đề “Biển Đông: Hợp tác vì An ninh và Phát triển trong Khu vực” thu hút sự tham gia của hơn 200 đại biểu đại diện chính phủ, học giả, chuyên gia đến từ các nước ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, Úc và nhiều quốc gia khác.

Đây là dịp để các đại biểu, học giả trao đổi sâu về những diễn biến gần đây; về lợi ích và chính sách của các bên liên quan; về các giải pháp áp dụng luật pháp quốc tế, trước hết là Công ước Liên hiệp quốc về Luật biển 1982 và đưa ra những kiến nghị mới để đóng góp thiệt thực hơn vào việc giữ gìn hòa bình, ổn định ở Biển Đông.

Theo Đại sứ Đặng Đình Quý, “Chủ nghĩa dân tộc quá khích đã xuất hiện và gia tăng trong một số nước; xu hướng tăng cường vũ trang, bán vũ trang đang mạnh dần lên; lòng tin giữa các bên liên quan tiếp tục suy giảm. Cùng với những mặt chưa tích cực của tình hình trong năm năm qua, những xu hướng này sẽ làm cho tình hình Biển Đông có thể diễn biến phức tạp hơn, không loại trừ khả năng bùng nổ xung đột vũ trang”.

Tình hình đó đòi hỏi giới lãnh đạo các nước tính toán kỹ hơn lợi ích của chính mình, của dân tộc mình trước khi quyết định tiến hành các hoạt động ở Biển Đông và liên quan đến Biển Đông; để thiết lập các cơ chế kiểm soát hiệu quả tranh chấp, ngăn ngừa xung đột ở Biển Đông.

Tình hình Biển Đông: Những thay đổi tích cực và không tích cực

Theo Đại sứ Đặng Đình Quý, 5 năm qua kể từ khi Hội thảo Khoa học Quốc tế về Biển Đông lần thứ nhất được tổ chức tháng 11 năm 2009, tình hình Biển Đông và những vấn đề liên quan đến Biển Đông đã có nhiều thay đổi. Có những thay đổi tích cực và có những thay đổi không tích cực.

“Mặt không tích cực lớn nhất là còn một số bên liên quan đến tranh chấp quan niệm và theo đuổi các lợi ích trước mắt của mình ở Biển Đông mà chưa tính đến đầy đủ lợi ích lâu dài và rộng lớn hơn của chính mình, chưa tính đến đầy đủ lợi ích của các nước trong khu vực và lợi ích chung của cộng đồng quốc tế,” Đại sứ cho hay.

Ông cũng cho rằng các mặt không tích cực khác vẫn tồn tại là sự khác nhau về cách diễn giải và áp dụng luật quốc tế, nhất là Công ước quốc tế về luật biển 1982 đối với các vùng biển có chồng lấn yêu sách ở Biển Đông, đối với quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan. Bên cạnh đó là sự chần chừ, thiếu quyết tâm trong việc xây dựng một cơ chế hợp tác hiệu quả hơn trong quản lý tranh chấp và ngăn ngừa xung đột trên Biển Đông; hiệu quả hơn trong việc giữ nguyên trạng trong khi hướng tới một giải pháp cơ bản lâu dài cho khu vực này.

Tuy nhiên, trong khoảng thời gian đó, tình hình Biển Đông cũng có một số diễn biến tích cực. Theo Đại sứ Đặng Đình Quý: “Từ một khu vực chưa được nhiều người biết đến, Biển Đông trở thành khu vực được quan tâm của cộng đồng khu vực và quốc tế, của giới cố vấn và hoạch định chính sách bao gồm cả lãnh đạo cấp cao các nước; Biển Đông trở thành “thuốc thử” đối với chiến lược và chính sách đối ngoại của các nước; “thuốc thử” đối với hòa bình và an ninh của khu vực và thế giới”.

Vì lợi ích của chính mình, cũng vì lợi ích của cả cộng đồng khu vực và quốc tế, các nước liên quan trực tiếp và gián tiếp tới Biển Đông đều có điều chỉnh chính sách, có lúc quyết đoán, có lúc táo bạo, nhưng nhìn chung là đều kiềm chế, không để xảy ra xung đột.

Bên cạnh đó, các cơ chế hợp tác song phương và đa phương được hình thành, có thêm các cơ chế hợp tác song phương và đa phương bắt đầu phát huy tác dụng trong việc kiềm chế xung đột, xử lý các vấn đề nảy sinh. ASEAN và Trung Quốc đã có nhiều nỗ lực triển khai DOC, cùng hướng tới xây dựng một COC với mức độ cam kết chính trị cao; với những cơ chế kiểm soát tranh chấp, ngăn ngừa xung đột có hiệu quả, Đại sứ Đặng Đình Quý cho biết thêm.

Nam Hằng