Bí mật đằng sau khoản cho vay của Trung Quốc với các nước đang phát triển

Theo nghiên cứu được công bố ngày 31/3, các điều khoản trong các thỏa thuận vay của Trung Quốc với các nước đang phát triển được cho là thường "bí ẩn" một cách khác thường và "yêu cầu bên vay phải ưu tiên thanh toán cho các chủ nợ là ngân hàng quốc doanh Trung Quốc trước các bên cho vay khác".

AidData - tổ chức nghiên cứu tại Đại học William & Mary (Mỹ), đã thu thập dữ liệu để thực nghiên cứu trên trong 3 năm, thông qua 100 bản hợp đồng cho vay giữa Trung Quốc và 24 quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Một số nước trong đó hiện đang gặp khó khăn với các gánh nặng nợ nần trong bối cảnh nền kinh tế bị ảnh hưởng nghiêm trọng do đại dịch Covid-19.

Các nhà nghiên cứu tại AidData, Trung tâm Phát triển Toàn cầu (CGD) có trụ sở tại Washington, Viện Kiel của Đức và Viện Kinh tế Quốc tế Peterson (Mỹ) đã so sánh các hợp đồng cho vay của Trung Quốc với các hợp đồng cho vay khác để đưa ra đánh giá có hệ thống đầu tiên về các điều khoản pháp lý của Trung Quốc với nước vay tiền.

Theo Reuters, Trung Quốc hiện là chủ nợ lớn nhất thế giới, chiếm 65% các khoản nợ song phương chính thức trị giá hàng trăm tỷ USD trên khắp châu Phi, Đông Âu, Mỹ Latinh và châu Á.

"Trung Quốc là chủ nợ chính thức lớn nhất thế giới, nhưng chúng ta đang thiếu thông tin cơ bản về các điều khoản và điều kiện cho vay của nước này", các tác giả của nghiên cứu nhận định.

Theo Reuters, bản báo cáo dài 77 trang đã chỉ ra một số điểm khác biệt trong những điều khoản này. Ví dụ, trong thỏa thuận có quy định ngăn bên vay tiết lộ các điều khoản của khoản vay. Ngoài ra, các chuyên gia cho rằng, trong những hợp đồng này cũng có các thỏa thuận về tài sản thế chấp không chính thức có lợi cho chủ nợ Trung Quốc so với các chủ nợ khác. Đồng thời, khoản vay từ Trung Quốc dường như cũng đi kèm điều khoản là khoản nợ sẽ không bị tái cơ cấu tập thể.

Các hợp đồng cũng quy định quyền lợi giúp Trung Quốc có thể hủy bỏ các khoản vay hoặc đẩy nhanh việc trả nợ.

Chuyên gia Scott Morris của CGD cho biết, kết quả nghiên cứu đặt ra câu hỏi về vai trò của Trung Quốc với tư cách là thành viên của nhóm 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới G20. Nhóm này đã đồng thuận với một khung nhằm giúp các quốc gia nghèo hơn đối phó với áp lực tài chính của Covid-19 bằng cách giúp họ giảm bớt gánh nặng nợ nần.

Khung trên kêu gọi sự đối xử công bằng giữa các chủ nợ. Tuy nhiên, ông Morris cho biết, hầu hết các hợp đồng của Trung Quốc đều có các khoản cấm các quốc gia tái cơ cấu khoản vay theo các điều khoản bình đẳng và hợp tác với các chủ nợ khác.

"Đó là một điều khoản cấm rất đáng lưu ý, và nó dường như đi ngược lại với những cam kết mà Trung Quốc đang đưa ra tại G20", ông Morris nói, mặc dù ông nhận định rằng Trung Quốc có thể sẽ không thực thi những điều khoản trên trong hợp đồng cho vay.

Trung Quốc trước đó nhiều lần tuyên bố rằng, các tổ chức tài chính của họ đang nỗ lực để giảm bớt gánh nặng nợ nần với các quốc gia châu Phi.  

Hồi tháng 11 năm ngoái, Bắc Kinh tuyên bố họ đã gia hạn nợ cho các nước đang phát triển với tổng trị giá là 2,1 tỷ USD theo khung cam kết với G20 - mức cao nhất trong số các nước thành viên.

Hồi tháng 1, Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo rằng một số quốc gia đang rất cần được giãn nợ hoặc xóa nợ do mức độ nghiêm trọng của tình hình suy thoái toàn cầu do đại dịch Covid-19.