Nhà nghiên cứu lớn tuổi nhất Việt Nam: "Tôi đang chạy đua với thời gian!"

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư, sinh năm 1920, đã nuôi dưỡng niềm đam mê đọc và nghiên cứu lịch sử từ khi còn nhỏ. Ông từng tham gia kháng chiến và từ một cậu bé ở Thanh Chương, Nghệ An, ông đã xuôi về Nam, bước vào nghiệp cầm bút và trở thành một nhà nghiên cứu nổi tiếng.

Buổi ký tặng sách của ông tạo nên một bầu không khí ấm áp, đầy tình yêu sách trong những ngày giáp Tết. Nhiều bạn đọc đã xếp hàng từ sớm để gặp gỡ, trò chuyện và nhận chữ ký từ nhà nghiên cứu kỳ cựu.

Gặp cụ Tư, với mái tóc bạc phơ và gương mặt tươi cười, không ai nghĩ rằng ông đã 105 tuổi. Ở tuổi này, ông vẫn khỏe mạnh, minh mẫn và tiếp tục cống hiến cho đời bên chiếc kính lúp và máy vi tính.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư, dù không có học hàm, học vị, vẫn sở hữu một gia tài tri thức đồ sộ với hơn 60 đầu sách nghiên cứu về văn hóa, lịch sử, địa chí. Những tác phẩm nổi bật của ông bao gồm Loạn 12 sứ quân, Từ điển địa danh hành chính Nam Bộ, và Chế độ thực dân Pháp trên đất Nam Kỳ (1859-1954).

Mới đây, ông đã tham dự Giải thưởng sách Quốc gia lần 7 với tác phẩm Gia Định - Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Dặm dài lịch sử (1698 - 2020). Trước đó, năm 2018, ông từng nhận giải A với bộ 2 tập Chế độ thực dân Pháp trên đất Nam Kỳ (1859 - 1954).

Ở tuổi bách niên, cụ Tư vẫn khỏe mạnh và minh mẫn, đi đứng không cần chống gậy hay người dìu.

Trong hàng chục năm qua, lịch trình sinh hoạt của cụ Tư gần như không thay đổi. Ông sống cùng gia đình con trai tại quận Bình Thạnh nhưng luôn giữ lối sống tự lập, không phiền hà đến con cháu.

Mỗi sáng, cụ thức dậy lúc 6h30, làm việc khoảng 1 tiếng và dành 45 phút tập thể dục. Đến chiều, cụ thay việc đi bộ bằng cách lên xuống cầu thang. "Cầu thang có 36 bậc, hồi còn khỏe tôi đi 20 vòng, còn bây giờ chỉ đi 10 vòng. Nhờ vậy mà tôi ngồi làm việc cả ngày mà không hề đau lưng, đi không hề mỏi gối", cụ Tư chia sẻ.

Cụ Tư duy trì thói quen ăn uống lành mạnh, đúng giờ. Mỗi bữa cụ chỉ ăn lưng chén cơm, mỗi ngày hai bữa. Riêng bữa sáng, cụ thường ăn cháo hoặc uống sữa. "Tôi chỉ ăn vừa đủ, đồ ăn ngon không ăn nhiều hơn, đồ ăn dở cũng không ăn ít hơn. Tôi không hút thuốc, uống cà phê nhưng mỗi ngày phải có một lon bia, hôm nào vui thì thêm một chén rượu, nhưng không được hơn. Đi khám bệnh mà nghe đọc tên và năm sinh 1920, ai cũng ồ lên ngạc nhiên", cụ hào hứng kể.

Nhiều người tò mò hỏi về bí quyết sống thọ của cụ, cụ chỉ trả lời: "Sống trọn vẹn mỗi ngày".

Sống tới độ tuổi này, cụ ít khi đau ốm hay buồn chán vì luôn được làm điều mình thích. Mỗi ngày, cụ Tư luôn dành 10 giờ cho việc nghiên cứu về văn hóa và lịch sử các vùng đất. Cụ gọi công việc đọc và viết sách là thú tiêu khiển tuổi già. "Mỗi ngày, viết thêm một số trang sách là mình được hưởng được một niềm vui vô hình. Vui như người ta đi đường mà lượm được vàng vậy", cụ chia sẻ.

Người bạn thân thiết của nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư là sách, giấy bút, kính lúp, và trong những năm gần đây, là chiếc máy vi tính. Cụ kể, thuở nhỏ khi đi học, do gia đình nghèo không đủ tiền mua vở, cụ chỉ có thể mua được tập giấy trắng 24 trang, được kẻ sẵn đường ngang.

Để tiết kiệm, cậu học trò Nguyễn Đình Tư dùng thước và bút chì tự kẻ thêm dòng, viết chữ nhỏ như kiến. Thói quen này theo cụ đến tận ngày nay, khiến chữ viết tay của cụ khó ai đọc được. Đến năm 95 tuổi, khi kinh tế gia đình đã khá hơn, cụ nhờ cháu mua một chiếc máy vi tính và chỉ dẫn cách sử dụng.

Cụ cho biết máy tính giúp ích rất nhiều cho công việc nghiên cứu của mình, dẫu cho nhiều lúc vẫn phải nhờ sự trợ giúp của con cháu. "Tiện lợi vô cùng! Tôi có thể tự do thêm thắt những ý tưởng của mình bất cứ lúc nào. Thế hệ ngày nay may mắn được hưởng những tiện ích khoa học kỹ thuật hơn thế hệ chúng tôi gấp bội", cụ Tư phấn khởi.

Ông Hùng, con trai của cụ Tư cho biết mỗi ngày cụ làm việc đến hơn 22h. "Ông cụ còn minh mẫn lắm, những chuyện từ ngày còn đi học đến giờ, ông cụ vẫn nhớ từng chi tiết, nó diễn ra ở đâu, ra sao. Mỗi ngày ông vẫn đều đặn nghiên cứu và viết sách, có những hôm ông cụ hăng say đến tận 12h đêm mới đi ngủ", ông Hùng chia sẻ.

Khi được hỏi về vấn đề liệu rằng người trẻ hiện nay có thể viết tiếp nên những công trình lịch sử hay không, cụ trầm ngâm: "Thứ nhất là người trẻ thích xê dịch, mà những công trình nghiên cứu tôi có thể ngồi đến tận 10 năm, 20 năm mới xong. Thứ hai là về vốn sống và cuối cùng là về vấn đề tìm kiếm và tiếp cận tài liệu. Tôi thực sự vô cùng mong lớp trẻ viết tiếp những thiên sử vàng của dân tộc. Nhưng bấy nhiêu lý do thôi cũng thấy điều này vô cùng khó khăn…

Tuy nhiên, tôi tin rằng rồi các bạn trẻ sẽ tìm được cách để thực hiện dù khó đến đâu đi chăng nữa. Điều quan trọng là các bạn phải đọc, đọc thật nhiều sách, báo, tài liệu. Đến bây giờ tôi vẫn giữ thói quen đọc báo mỗi sáng để cập nhật kiến thức mỗi ngày".

Giải thưởng về các công trình nghiên cứu đã có nhiều, nhưng bài học về cuộc sống mà cụ cho đó là "giải thưởng" lớn nhất đời mình muốn truyền tải đến thế hệ trẻ duy chỉ có hai điều. Điều đầu tiên là tiết kiệm, và điều thứ hai là việc học.

"Tôi chỉ mong các cháu hậu sinh phải học, học nữa, học suốt đời mà sách là người thầy bên cạnh hoàn chỉnh nhất, cung cấp đầy đủ và toàn diện mọi kiến thức. Riêng tôi, mỗi khi đến nhà ai, thấy có tủ sách là tôi mừng lắm, mừng với niềm vui chung của gia đình và mừng cho văn hóa đọc luôn được lan tỏa.

Nhân dịp năm mới xuân Ất Tỵ 2025, tôi cầu mong và kính chúc cho đất nước luôn thanh bình, các cháu nhỏ sẽ được học hành đến nơi đến chốn, không phải bỏ học vì bất cứ lý do gì", cụ cười hồn hậu.

Cụ cho biết, tiếc nuối nhất cho đến nay là chưa thể hoàn thành công trình dư địa chí, lịch sử của các tỉnh duyên hải miền Trung với tên gọi chung là Giang sơn Việt Nam.

"Do ngày trẻ còn phải đi làm nhà nước, không có thời gian nên chỉ mới viết được 3 tác phẩm Non nước Phú Yên (năm 1964), Non nước Khánh Hòa (năm 1969), Non nước Ninh Thuận (năm 1974). Nếu có thời gian toàn tâm toàn ý cho việc viết, có lẽ tôi sẽ đi và viết được về nhiều tỉnh hơn nữa.

Nay tuổi đã cao, tôi biết mình không còn nhiều thì giờ nữa, tôi đang chạy đua với thời gian từng phút từng giờ nên phải cố gắng làm việc mỗi ngày. Điều tôi đau đáu nhất hiện giờ là sợ những công trình của mình sẽ dang dở… Còn lại, cuộc đời tôi không còn nuối tiếc thêm gì nữa!", cụ cười mãn nguyện.

Trong căn phòng rộng chừng 15m2 chất đầy những cuốn sách cũ, sách được xếp ngay ngắn trên kệ, kín những bức tường. Cụ Tư ngơi tay làm việc, tranh thủ bật ti vi cho kịp giờ thời sự. Đất nước đổi thay, nhưng tình yêu dành cho đất nước trong con người ấy vẫn chưa một giây thay đổi. Và vẫn còn một vài công trình nghiên cứu đã soạn đề cương đang chờ viết tiếp để hoàn thành…