Thiết kế an toàn trong du lịch

Vụ tàu du lịch lật trên vịnh Hạ Long chiều ngày 19/07 khiến tất cả chúng ta đau buồn. Sau một thảm họa, một tai nạn, bên cạnh công tác khắc phục hậu quả, điều cần nghĩ đến là làm sao để phòng tránh được những rủi ro.

Với vụ lật tàu, chúng ta chờ kết luận cuối cùng của cơ quan chức năng về nguyên nhân, nhưng tôi tự hỏi không chỉ ngoài biển mà ở bất cứ đâu - từ khách sạn sang trọng, trung tâm thương mại náo nhiệt, khu vui chơi rộn ràng, đến những hang động kỳ vĩ hay phương tiện chúng ta sử dụng mỗi ngày - khi thiên tai ập đến, khi lửa bùng lên, khi mặt đất rung chuyển, hay chỉ một sự cố bất chợt nào đó, liệu có cách nào để giảm thiểu những mất mát?

Trước hết, cần nói đến hệ thống lối thoát hiểm ở các điểm du lịch hiện nay. Nhiều nơi mà tôi đã từng tham quan có thiết kế lối thoát hiểm rất tùy tiện, chật hẹp, thậm chí chỉ có một cửa duy nhất để ra ngoài. Khi xảy ra sự cố, trong lúc hoảng loạn mà tính mạng từng giây từng phút, những lối đi nhỏ hẹp cùng với vật dụng chắn ngang dễ gây ra tắc nghẽn, dẫn đến tình trạng giẫm đạp hỗn loạn. Đây không còn là vấn đề về tiện nghi mà thực sự là chuyện sống còn.

Tiếp theo là vấn đề về sức chứa. Có bao giờ chúng ta thật sự hỏi: “Không gian hay điểm tham quan này an toàn nhất khi chứa bao nhiêu người?”. Không ít nơi, câu trả lời thường bị bỏ qua hoặc tính toán qua loa. Kết quả là điểm du lịch bị quá tải vì nhồi nhét tối đa số lượng khách để tăng nguồn thu. Sự chen chúc không chỉ làm giảm trải nghiệm du lịch, mà còn có thể khiến việc sơ tán trong lúc nguy cấp trở nên rất khó khăn, thậm chí không thể thực hiện.

Ở một số địa điểm du lịch địa phương mà tôi đã từng đi qua, tôi nhận thấy biển báo và hướng dẫn thoát hiểm chỉ mang tính đối phó. Có nơi đơn giản là tấm bảng viết tay chữ “EXIT” nguệch ngoạc, thường mờ, không có hình minh họa rõ ràng để mọi du khách, dù nói ngôn ngữ nào, cũng dễ hiểu. Vị trí biển báo lại đặt không đúng chỗ, thiếu ở các ngã rẽ quan trọng. Nguy hiểm hơn, trong bóng tối hoặc khói dày đặc, những biển báo này gần như không thể nhìn thấy, khiến người đang hoảng loạn không biết đường thoát.

Ngoài ra, nhiều nơi còn thiếu các khu vực lánh nạn an toàn - nơi du khách có thể tạm trú khi không thể thoát ra ngay. Hơn nữa, các phương án sơ tán cho từng tình huống khẩn cấp như cháy, ngập nước, lũ quét hay sạt lở hầu như chưa được xây dựng rõ ràng, cũng chưa được phổ biến rộng rãi để mọi người đều hiểu.

Cuối cùng, một thực tế cần phải nhìn nhận nghiêm túc là đội ngũ nhân viên tại các điểm du lịch. Họ là người hỗ trợ đầu tiên khi có sự cố, nhưng nhiều người chưa được đào tạo đầy đủ về kỹ năng thoát hiểm và hướng dẫn du khách.

Trước thực tế ấy, có lẽ chúng ta không cần tìm đâu xa một hình mẫu tham khảo. Singapore đã thiết lập một khuôn khổ quản lý an toàn khẩn cấp vừa bài bản, vừa sát với điều kiện thực tế. Đây là mô hình đáng để chúng ta nghiêm túc học hỏi. Đầu tiên là sự chặt chẽ trong tính toán tải trọng. Họ quy định rõ số người tối đa cho mỗi không gian dựa trên loại hình sử dụng và diện tích thực tế. Ví dụ, một khu vực ngồi yêu cầu tối thiểu 0,6m2 cho mỗi người. Con số này không chỉ là giới hạn mà còn là cơ sở khoa học để thiết kế bề rộng tối thiểu cho hệ thống lối thoát hiểm.

Ngoài ra, chúng ta cần tư duy lại về thiết kế và không gian. Mọi công trình du lịch mới xây dựng hoặc cải tạo phải bắt buộc tuân thủ nguyên tắc tối thiểu: có ít nhất hai lối thoát hiểm hoàn toàn độc lập và cách biệt. Mỗi lối đi ấy phải đạt chiều rộng tối thiểu 850mm - con số không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của tính toán khoa học để đảm bảo lưu thông tối thiểu trong hoảng loạn. Và quan trọng nhất, phải xóa bỏ triệt để, không khoan nhượng bất kỳ thói quen hay sự tùy tiện nào chắn ngang những lối đi quan trọng này. Không gian thoát hiểm phải luôn thông suốt tuyệt đối.

Sự minh bạch về sức chứa cũng phải trở thành yêu cầu bắt buộc. Số lượng người tối đa cho phép trong từng không gian cụ thể - phòng chờ, khu tham quan hang động, v.v. - phải được tính toán chính xác và khoa học dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế đã được kiểm chứng, không thể ước lượng chủ quan. Con số giới hạn ấy phải được công khai rõ ràng tại cửa ra vào bằng biển báo dễ thấy, và phải được kiểm soát nghiêm ngặt trong suốt quá trình vận hành. Quá tải không chỉ làm giảm trải nghiệm mà còn là mầm mống của thảm họa.

Hệ thống chỉ dẫn thoát hiểm cần được chuẩn hóa đồng bộ và hiệu quả ngay lập tức. Không thể chấp nhận những tấm biển mờ nhạt, khó hiểu. Phải áp dụng hệ thống biển chỉ dẫn tích hợp đèn chiếu sáng nội thất hoặc vật liệu phát quang, sử dụng hình ảnh minh họa quốc tế (pictogram) và mũi tên chỉ hướng rõ ràng - ngôn ngữ phổ quát cho mọi du khách. Việc bố trí biển phải tuân thủ quy cách nghiêm ngặt, cách nhau không quá 20m và đặt tại mọi điểm rẽ, chuyển hướng quan trọng, đảm bảo luôn nhìn thấy rõ trong mọi điều kiện ánh sáng hay tầm nhìn.

Song song với đó, việc gửi cảnh báo qua tin nhắn hay các nền tảng phổ biến khác trên điện thoại đến người đang ở khu vực xảy ra thiên tai hay tai nạn, là giải pháp rất cần thiết trong thời đại mà hầu hết mọi người đều sở hữu điện thoại thông minh. Phương thức này giúp tăng tốc độ truyền tin, giảm thiểu rủi ro do chậm trễ thông tin, đồng thời người nhận có thể nhanh chóng chủ động ứng phó để bảo vệ an toàn cho bản thân và gia đình. 

Ví dụ, tại Đại học Stanford (Mỹ), hệ thống cảnh báo đã triển khai thành công việc gửi thông tin khẩn cấp đến sinh viên và nhân viên qua tin nhắn và email, giúp nâng cao hiệu quả phản ứng trong các tình huống nguy cấp như động đất, hỏa hoạn, xả súng… Đây là minh chứng cho thấy hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ để xây dựng hệ thống cảnh báo sớm.

Cuối cùng, và có thể là yếu tố quan trọng nhất, chính là con người và sự rèn luyện. 100% nhân viên tại các điểm du lịch phải được huấn luyện bài bản, thường xuyên về kỹ năng thoát hiểm, cách dẫn dắt, hỗ trợ và trấn an du khách trong khủng hoảng. Lý thuyết phải đi đôi với thực hành. Các cuộc diễn tập sơ tán định kỳ, có sự tham gia của cả nhân viên và du khách, là điều bắt buộc không thể bỏ qua. Thông tin về lối thoát hiểm và quy trình sơ tán cơ bản phải được chủ động cung cấp cho du khách ngay khi họ bắt đầu hành trình hoặc tham quan.

An toàn không phải là chuyện để nói lý thuyết, mà là nền móng bắt buộc phải có, không thể mặc cả, để ngành du lịch phát triển bền vững và thực sự vì con người.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!