Ba chiến lược tiến tới miễn viện phí toàn dân

Gần đây, dưới định hướng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ Y tế cho hay sẽ tiến tới sửa đổi Luật Bảo hiểm y tế để từng bước hiện thực hóa hai chủ trương: khám sức khỏe định kỳ ít nhất một lần mỗi năm, và tiến tới miễn viện phí toàn dân. Đây là một mục tiêu lớn, có tính nhân văn cao, không chỉ mang đến sự đảm bảo sức khỏe mà còn cả đảm bảo về an sinh xã hội cho mỗi người dân.

Hiện nay, trên thế giới cũng mới có 15 đến 25 nước, chủ yếu tập trung ở khu vực Bắc Âu là có chính sách y tế miễn phí như vậy, mặc dù tính theo thu nhập bình quân GDP trên đầu người (đã điều chỉnh theo chỉ số sức mua tương đương) thì Việt Nam chỉ xếp hạng khoảng 85-95 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, tùy theo cách tính.

Một con số rất đáng được chú ý, đó là để triển khai kiểm tra sức khỏe miễn phí hàng năm cho mỗi người dân (khoảng 100 triệu người), Nhà nước ước tính sẽ cần bố trí ngân sách khoảng 25.000 tỷ đồng/năm, tức là gần 1 tỷ USD hàng năm. Kiểm tra sức khỏe miễn phí chỉ là một bước rất nhỏ so với mục tiêu lớn miễn viện phí toàn dân, vì vậy chúng ta có thể dễ dàng hình dung, để thực hiện mục tiêu lớn thì cần đến nguồn lực "khổng lồ".

Như vậy để miễn viện phí toàn dân khả thi và bền vững, song hành với các hoạt động hậu cần và chuyên môn về y tế, Việt Nam cần phải có một chương trình quản lý chi phí y tế đặc biệt hiệu quả. Mục đích của chương trình này không phải chỉ hướng tới việc tiết kiệm chi phí y tế, mà quan trọng hơn là phân tích, đánh giá để đưa ra một lộ trình cụ thể cho các chương trình y tế trọng điểm theo từng giai đoạn, nhằm đạt được hiệu quả sức khỏe cao nhất cho người dân so với mức chi tiêu mà Nhà nước bỏ ra.

Tại Hoa Kỳ, nơi tôi làm việc hiện nay, song song với việc cho phép tư nhân hóa phần lớn mảng bảo hiểm y tế, Chính phủ nước này quản lý chất lượng chăm sóc y tế của các hãng bảo hiểm thông qua các quy định chặt chẽ về chất lượng chăm sóc y tế mà các hãng phải đạt được hàng năm.

Ví dụ như, thông qua chương trình Healthcare Effectiveness Data and Information Set - HEDIS (tạm dịch là Chỉ số Thông tin và Đánh giá Hiệu quả Chăm sóc Sức khỏe), chính phủ Hoa Kỳ có các biện pháp phạt hoặc thưởng đối với các hãng bảo hiểm y tế lên đến hàng tỷ USD, tùy theo kết quả HEDIS của hãng đó trong năm. Chính vì thế, nhìn chung các hãng bảo hiểm y tế ở Hoa Kỳ đều nỗ lực triển khai chương trình quản lý chi phí hiệu quả nhất có thể, tức là làm sao tối ưu hóa kết quả chăm sóc sức khỏe với cùng một số tiền chi trả bảo hiểm.

Từ kinh nghiệm tham gia triển khai nhiều hệ thống phần mềm trong lĩnh vực công nghệ y tế, đặc biệt là ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào quản lý chi tiêu y tế trong những năm gần đây, tôi xin chia sẻ một vài suy nghĩ về cách triển khai hiệu quả hệ thống này, mong góp ý kiến tham khảo vào lộ trình tiến tới miễn viện phí toàn dân ở Việt Nam.

Mặc dù hệ thống quản lý chi phí y tế toàn diện giữa Hoa Kỳ và Việt Nam có rất nhiều chiến lược khác nhau, ở giai đoạn ban đầu, Việt Nam nên quan tâm đến ba chiến lược sau:

Phát triển hệ thống quản lý và phân tích dữ liệu y tế; Ưu tiên chương trình phòng và trị bệnh sớm, nhất là các bệnh mạn tính; Phát triển chương trình khám chữa bệnh từ xa.

Hệ thống quản lý và phân tích dữ liệu y tế hoạt động bằng cách cập nhật, liên kết chính xác, nhanh chóng tất cả các nguồn dữ liệu như phòng khám, bệnh viện, nhà thuốc và các chương trình sức khỏe cộng đồng… Hệ thống này cũng áp dụng các phân tích dữ liệu, đưa ra đánh giá chuẩn xác tình trạng ở tầm vĩ mô cho mỗi loại bệnh, nhằm đưa ra các phản ứng linh hoạt và kịp thời trên toàn hệ thống.

Cách quản lý dựa trên dữ liệu và phân tích này mang lại rất nhiều lợi ích, ví dụ như: Đánh giá chính xác những bệnh nào ảnh hưởng đến sức khỏe người dân và tiêu tốn chi phí nhiều nhất; khoanh vùng chính xác theo cấp độ hành chính, để hiểu rõ khu vực nào yếu kém trong bảo đảm chất lượng sức khỏe người dân, hoặc có mức chi phí nhiều hơn bình thường.

Việc phân tích dữ liệu y tế cũng có thể giúp quản lý trên toàn hệ thống mức độ hiệu quả của các chương trình cụ thể; dễ dàng xác định khu vực trọng điểm để triển khai chương trình y tế đạt hiệu quả tối ưu.

Trong đại dịch Covid-19, nhiều nước bao gồm Việt Nam đã áp dụng chương trình dữ liệu người nhiễm virus và hệ thống truy vết trên diện rộng, qua đó góp phần đẩy lùi đại dịch. Hãy tưởng tượng một hệ thống như vậy được thành lập và hoạt động hiệu quả trên cả nước, cho tất cả các bệnh trọng điểm (và xa hơn nữa là cho mọi bệnh).

Nếu như Việt Nam không có một hệ thống quản lý và phân tích dữ liệu y tế như vậy, các quyết định ở tầm vĩ mô có thể sẽ thiếu cơ sở dữ liệu, dẫn đến lãng phí ở nơi không cần thiết, mà lại thiếu nguồn lực cho những nơi đang rất cần. Đầu tư trọng điểm cho hệ thống quản lý và phân tích dữ liệu y tế chính là đặt nền tảng cho một hệ thống quản lý chi phí y tế toàn diện, hiệu quả.

Chương trình phòng và trị bệnh sớm, nhất là các bệnh mạn tính là phương pháp hữu hiệu nhất để tiết kiệm chi phí khám chữa bệnh, tăng cao khả năng giữ gìn sức khỏe cho người dân.

Với nhiều loại bệnh, một khi chuyển sang mạn tính thì sẽ gây tổn hại lớn đến sức khỏe người bệnh, giảm chất lượng cuộc sống và khả năng đóng góp cho xã hội, cho dù bệnh nhân tiêu tốn rất nhiều chi phí chạy chữa. Theo thống kê của chính phủ Hoa Kỳ, 75% chi phí khám chữa bệnh trên toàn hệ thống y tế của nước này là chi tiêu vào các bệnh mạn tính. Điều này cho thấy phòng và trị bệnh sớm cần được xem là ưu tiên, nhất là khi dân số Việt Nam đang trong giai đoạn già hóa, nghĩa là số ca bệnh mạn tính sẽ càng ngày càng tăng.

Đặc biệt nếu Việt Nam có thể nhân rộng việc tầm soát, ngăn ngừa, trị sớm các nhóm bệnh mạn tính liên quan đến tim mạch, tiểu đường, tiêu hóa, suy giảm trí nhớ người già và ung thư thì không những người dân được nâng cao sức khỏe, mà chi phí cho toàn hệ thống cũng giảm đi rất nhiều.

Chương trình khám chữa bệnh từ xa: Khoảng cách địa lý và các thiếu thốn về nhân sự y tế luôn là một vấn đề đau đầu cho hệ thống y tế trong việc mang y tế hiện đại đến các vùng xa thành phố. Kể từ khi ra đời và đi vào sử dụng, công nghệ khám chữa bệnh từ xa đã được chứng minh là rất hữu hiệu để giải quyết vấn đề này.

Việc triển khai công nghệ khám chữa bệnh từ xa không chỉ dành cho bệnh nhân, mà còn cung cấp giải pháp giúp nhân viên y tế ở vùng sâu, vùng xa có thể được hỗ trợ chuyên môn bởi các bác sĩ hàng đầu trong cả nước.

Tôi tin tưởng nếu làm tốt ba chiến lược trên, Việt Nam sẽ có những bước tiến rất dài trên con đường hiện thực hóa tầm nhìn cung cấp y tế miễn phí cho người dân.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!