Trẻ đẻ non và nguy cơ suy hô hấp cấp

Bệnh nhân Nguyễn Hồng H, vào Khoa sơ sinh Bệnh viện Xanh Pôn ngày 18/6, sau đẻ 4 giờ, cân nặng 2000g, tuổi thai 34 tuần.

Qua thăm khám lâm sàng, các bác sĩ phát hiện trẻ bị suy hô hấp nặng, tím môi và đầu chi, nhịp thở 80 lần/ phút, có cơn ngừng thở, co kéo cơ hô hấp, rì rào phế nang hai phổi giảm, độ bão hoà ôxy SpO2 giảm xuống 80%.

Ngay lập tức, các bác sĩ cho trẻ thở ôxy qua CPAP nhưng tình trạng bệnh nhân không cải thiện. Các bác sĩ chẩn đoán trẻ bị hội chứng suy hô hấp cấp, nguyên nhân do thiếu hụt chất hoạt hoá bề mặt Surfactant của phổi, hay còn gọi là bệnh màng trong. Trẻ được điều trị bổ xung chất Surfactant, sau 6 giờ thấy các dấu hiệu suy hô hấp giảm, sau 12 giờ thoát khỏi tình trạng suy hô hấp. Hiện tại trẻ hết suy hô hấp, tự thở tốt, toàn trạng ổn định.

Vậy chứng suy hô hấp ở trẻ biểu hiện như thế nào?

Trong thời kỳ bào thai, phổi có một màng nước bao trùm các biểu mô, làm cho thành trong của các phế nang và phế quản dính vào nhau, tạo thành sức căng bề mặt của phế nang.

Khi trẻ sinh ra, để các phế nang không bị xẹp lại, chức năng hô hấp được thực hiện, đòi hỏi phải có chất hoạt hoá bề mặt Surfactant phủ lên thành trong các phế nang để giảm sức căng bề mặt. Surfactant bắt đầu được tổng hợp từ tuần thứ 24 của thời kỳ phôi thai bởi nhân các tế bào phổi II.

Dưới 35 tuần tuổi, Surfactant được tổng hợp bằng cách Methyl hoá nên có đặc điểm không bền, dễ bị phá huỷ trong các trường hợp thiếu ôxy, nhiễm toan, hạ huyết áp, giảm thân nhiệt… Từ tuần thứ 35 trở đi, Surfactant được tổng hợp bằng cách đông đặc, nên có đặc điểm bền vững hơn, ít bị phá huỷ bởi các tác nhân khác. 

Nguyên nhân gây ra hội chứng suy hô hấp cấp ở trẻ sơ sinh được xác định do thiếu hụt về số lượng hoặc không đảm bảo hoạt tính của chất hoạt hoá bề mặt Surfactant, thường gặp ở những trẻ đẻ non nên tế bào phổi chưa trưởng thành, hoặc những trường hợp thai ngạt nên dinh dưỡng tế bào phổi kém do thiếu ôxy.

Chứng suy hô hấp cấp xuất hiện sau đẻ một thời gian ngắn, từ vài giờ đến vài ngày. Biểu hiện khó thở xuất hiện đột ngột và dữ dội, thở nhanh trên 80 lần/ phút, co kéo cõ hô hấp, thở rên, chủ yếu chỉ thở ra, tím tái xuất hiện ngày càng tăng dần.

Nếu không được điều trị kịp thời, sau vài giờ trẻ vật vã, thở chậm dần, cơn ngừng thở kéo dài, trụy tim mạch, tử vong. Trước đây, tỷ lệ tử vong 100% trong vòng 24 giờ. Ngày nay, nhờ có chất Surfactant nhân tạo và máy thở chỉ huy, sau một thời gian điều trị, các màng trong được phá huỷ, các tế bào phổi được phục hồi, trưởng thành đảm bảo sản xuất được Surfactant, tỷ lệ trẻ được cứu sống trên 80%.

Ðể tránh trẻ sinh ra bị suy hô hấp cấp, các bà mẹ cần phải biết cách đề phòng nguy cơ đẻ non và ngạt thai trong buồng tử cung. Ðảm bảo chế độ làm việc, nghỉ ngơi, sinh hoạt, dinh dưỡng hợp lý trong quá trình mang thai.

Ðiều trị khỏi và ổn định các bệnh mãn tính trước khi mang thai, thực hiện khám thai định kỳ, theo dõi thai chặt chẽ trong những tháng cuối của chu kỳ sinh đẻ… Ðối với các cơ sở y tế, các nhà hộ sinh, cần phát hiện nguy cơ trước sinh, chẩn đoán sớm hội chứng suy hô hấp cấp sau sinh để có biện pháp phòng bệnh và điều trị bệnh kịp thời.

BS Trần Văn Phúc

BV Xanh Pôn